Doğayı eski haline getirme

Doğayı korumak atılacak ilk adımdır. Avrupa’da biyoçeşitlilik azalmaya devam etmekte ancak, yakın zamanda koruma önlemlerinden fayda sağlayan ormanlar, memeliler ve kuşlar için olumlu gelişmeler gözlemlenmektedir.

Günümüzde AB mevzuatında 2.000’den fazla tür için koruma çalışması yer almaktadır (örneğin “Kuşlar ve Yaşam Alanları Direktifi”). Bu direktiflerin odak noktasında dünyada bu türde görülen en büyük girişim olan AB’nin korunan alanlar ağı Natura 2000 yer almaktadır. Bu ağ, AB’deki kara alanının %18’ini ve kara sularının %8’ini kapsamaktadır.

Avrupa’daki en değerli ve en çok tehdit altındaki türler ve habitatlar Natura 2000 tarafından korunmaktadır. Korunan alanlar arasında nadir bulunan ve tehlike altındaki türlerin üreme ve dinlenme bölgeleri yer almaktadır. Bazı nadir yaşam alanları ise kendi içerisinde koruma alanı olarak belirlenmiştir.

Yeni AB biyoçeşitlilik stratejisi, 2030’a kadar korunan alanların AB topraklarının en az %30’unu ve çevredeki denizlerin %30’unu kapsayacak şekilde genişletilmesini hedeflemektedir. Bakir ve doğal yaşlı ormanlar ile turbalık alanlar ve otlaklar gibi karbon bakımından zengin diğer ekosistemler koruma çalışmalarının merkezinde yer alacaktır.

© Mateusz Piesiak, REDISCOVER Nature /EEA,

Ayrıca bu strateji, biyoçeşitlilik ve ekosistem onarımını desteklemek için 2030 yılına kadar en az 3 milyar ağacın dikilmesini öngörmektedir. Biyoçeşitlilik dostu uygulamaların desteklenmesi için daha fazla orman da yönetilecektir.

Noktaları birleştirmek

%30 hedefine ulaşmak için korunan alanları büyüterek Trans-Avrupa Doğa Ağı’nin geliştirilmesi de biyoçeşitlilik stratejisinin bir parçasıdır. Natura 2000 kapsamında korunan birçok alan, tozlama, toprak verimliliği, sel kontrolü ve rekreasyon gibi ekosistem hizmetleri sağlayan ve iklim değişikliğinin azaltılması ve afet riski açısından kritik öneme sahip olan doğal ve yarı doğal oluşumlarla hâlihazırda bağlantılıdır. AB’nin Natura 2000 ile katkıda bulunduğu Zümrüt Ağı Özel Koruma Alanları da aynı çabaları desteklemektedir. Bu alanlar hep birlikte Avrupa genelinde bir yeşil alt yapı ağı oluşturmaktadır. Çalışmalar; gereken hizmetleri sağlayan ve ekosistem baskısını daha az yaşayan daha büyük bir alanı kapsayan bu ağ içerisinde doğanın daha iyi korunduğunu öne sürmektedir.

Bununla birlikte, kara yolları, demir yolları, kentsel alanlar ve tarım arazileri gibi bariyerler tabiatı parçalara ayırarak türlerin hareketini kısıtlamakta ve ağın gelişimini engellemektedir. Ağ ile daha fazla bağlantı kurulması, habitat koşullarında iyileşme sağlanmasına, biyoçeşitlilikteki azalmanın önlenmesine ve ekosistem hizmet tedarikinin desteklenmesine yardımcı olur.

Serbest akan su

Bariyerler, Avrupa’nın su kütlelerinin sağlığına ket vurmaktadır. Barajlar, su bentleri ve bent kapakları dâhil olmak üzere Avrupa nehirleri üzerinde 1 milyondan fazla bariyer yer almaktadır. Çoğu küçük olup artık kullanılmamaktadır. Birçok tür gelişmek için serbest akan nehirlere ihtiyaç duymaktadır. Ancak bu yapılar, sedimentlerin aşağı yönde hareketini engelleyerek tıkanmalara ve habitatlarda değişiklere neden olduğu için nehirlerimizde doğanın kötüleşmesine sebep olmaktadır.

Biyoçeşitlilik stratejisi, bariyerlerin kaldırılması, göç eden balıklar için geçiş alanları oluşturulması ve sediment akışının yeniden sağlanması yoluyla 2030 yılına kadar en az 25.000 km’lik serbest akan nehir alanını eski haline getirmeyi amaçlamaktadır. 11 ülkeden edinilen verilere göre 2020 Ekim ayı itibarıyla Avrupa’da neredeyse 5.000 barajın kaldırıldığı kaydedilmiştir. Taşkın yataklarının ve sulak alanların eski haline getirilmesi de bu çalışmanın önemli bir parçasıdır.

Yaban hayatın çağrısı

Yukarıdaki çözümler doğanın onarımı için yoğun bir şekilde yönetilen süreçler gerektirirken yeniden yabanlaştırma daha yeni, daha doğal bir yaklaşımdır. Doğal süreçlerin desteklendiği alanları tespit ederek doğanın kendini iyileştirmesiyle tekrar kendi kendini yönetmeye başlayabilmesine olanak tanır. Avrupa’yı Yeniden Yabanlaştırma gibi girişimler, Avrupa’daki biyoçeşitliliği bu yöntemle artırmaya çalışmaktadır.

Günümüzde Bulgaristan, Hırvatistan, Almanya, İtalya, Polonya, Portekiz, Romanya ve İsveç’te sekiz adet yeniden yabanlaştırma alanı vardır. Bu ülkeler, Romanya’da Güney Karpatlar’da serbest dolaşan Avrupa bizon popülasyonunun yeniden var edilmesi ve Bulgaristan’da Rodop Dağlar’ındaki kara ve kızıl akbabaların korunması dâhil olmak üzere çeşitli yeniden yabanlaştırma projelerine ev sahipliği yapmaktadır.

İnsan yapımı sistemlerin değiştirilmesi

AÇA’nın Avrupa’da doğanın durumuna ilişkin yaptığı önemli değerlendirme, koruma önlemlerine ek olarak gıda ve enerjiyi üretme ve tüketme, yaşadığımız şehirleri geliştirme ve deneyimleme, insanları ve ürünleri taşıma şeklimizde köklü değişiklikler yapmamız gerektiğini ortaya koymuştur

Kentlerdeki yeşil alanlar, COVID-19 pandemisi sırasında hiç olmadığı kadar yoğun şekilde kullanılmıştır. Bu alanlar giderek daha fazla korunmakta ancak kent nüfusları arttıkça gri alt yapılar da baskınlığını sürdürmektedir. Biyoçeşitlilik stratejisinde biyoçeşitliliğin tekrar sağlanması için vatandaşlar kentlerde yeşil alan planları geliştirmeye; kent parkları, bahçeler, çayırlar ve tarlalar arasında bağlantı kurmaya; ayrıca yeşil çatılar ve duvarlar inşa etmeye ve caddelerin kenarlarına ağaçlar ve çalı çitleri dikmeye davet edilmektedir. Bu planlarda ayrıca pestisit kullanımına son verilmesi ve örneğin şehirlerde tozlayıcı dostu alanlar yaratılması da amaçlanmalıdır.

Son olarak, Avrupa Komisyonu, sıfır kirlilik eylem planı olan Hava, su ve toprak için sıfır kirlilik hedefine doğru adlı eylem planını sunmuştur. Bu stratejinin amaçları arasında toprağın verimliliğini korurken gübrelerden açığa çıkan nitrojen ve fosforun azaltılmasını sağlayarak besin kaybında %50 azaltım yer almaktadır. Buna ek olarak adil, sağlıklı ve çevre dostu gıda sistemi için tarladan sofraya stratejisi de pestisit kullanımını azaltacaktır.