Avrupa’nın atık üretiminin ekonomik büyümeden ayrıklaştırılması için açık fırsatlar

Atıkların önlenmesi, Avrupa'nın kaynak açısından verimli ve iklim açısından nötr bir döngüsel ekonomiye geçiş stratejisinin önemli bir parçasıdır. AÇA’nın Avrupa'da atıkları önlemesine yönelik gelişmeler — Tekstil atıklarının önlenmesi örnek durumu raporuna göre, Avrupa genelinde atık üretimi 2014 ile 2018 arasında %5,2 artarken, AB’de GSYİH %14,8 artmıştır. Aynı veri eğilimleri, ülkeler tarafından benimsenen ve çoğu AB ülkesinde 2013 veya öncesinde uygulanan ilk atık önleme programlarının, üretilen atık miktarının azaltılması için yetersiz olduğunu da göstermektedir.

Analizler, atık üretiminin hala ekonomideki gelişmelere epeyce bağımlı olduğunu gösteriyor. Ancak, genel olarak AB, ekonomik büyümeden daha düşük bir atık üretimi büyümesini veya diğer adıyla göreceli ayrıklaştırmayı (relative decoupling)  başarabilmiştir. Yine de büyüyen bir ekonomide atıkların reel olarak azaltılmasını sağlamak için daha fazlasının yapılması gerekmektedir. Politika oluşturmanın güçlü bir itici gücü olan somut hedeflerin benimsenmesi, AB düzeyinde ve ulusal düzeyde önleme politikalarının pekiştirilmesine yardımcı olacaktır.

AÇA analizi, ulusal atık önleme programlarını ve özellikle de odaklanmış olarak atık akışlarını, gösterge ve hedeflerini ve atıkları önlemeye yönelik tedbirleri incelemektedir. Değerlendirme; bu yıl itibariyle, incelenen 32 ülkeden 10'unun AB mevzuatının gerektirdiği şekilde yürürlükte bulunan bir atık önleme programına sahip olmadığını ortaya koymuştur.

Odaktaki tekstil atıkları

Tekstil atıkları, sürdürülebilir olmayan tüketim modelleriyle ilişkili olan, hızla büyüyen ve çevresel açıdan etkili bir atık akışına sahip olduğundan, atıkları önlemek için geliştirilmiş tedbirlerden büyük ölçüde fayda sağlayacaktır. Ortalama bir Avrupalı, yılda yaklaşık 11 kg tekstil atığı üretmektedir.

Tekstil atıklarının önlenmesi, esas olarak tekstil tüketimini azaltma, eko-tasarım ve nihayetinde yeniden kullanım yoluyla büyük bir potansiyele sahiptir. Bunu kolaylaştırmak için, dayanıklı ve uzun ömürlü malzemeleri teşvik eden ürün tasarımına önem verilmeli, bunun yanı sıra onarım (ör. vergi indirimlerinin kullanılmasıyla) ve yeniden kullanım (ör. düzenlemeler yoluyla) için destek verilmelidir.

Yeni AÇA brifingi: Avrupa genelinde geri dönüştürülebilir atık ticareti

Yine yakın zamanda yayınlanan “AB'de sınır ötesi atık sevkiyatlarını döngüsel ekonomi ile ilişkilendirme”  başlıklı ayrı bir AÇA brifinginde, AB içinde tehlikeli olmayan, geri dönüştürülebilir atık ticaretinin mevcut durumu ele alınmaktadır. Brifing, Avrupa Komisyonu'nun AB Atık Sevkiyat Yönetmeliğine ilişkin devam eden incelemesini desteklemesinin yanı sıra, AB'de geri dönüştürülebilir ürün ticareti hakkındaki içgörü ve atık hiyerarşisi ilkeleri doğrultusunda atıkların mümkün olan en iyi şekilde işlenmesini sağlamaya yardımcı olacak potansiyel çözümler de sunuyor. 

AB'de üretilen atıkların %90'ından fazlası, AB atık yasasını destekleyecek şekilde ve AB'nin “yakınlık ilkesine” saygı duyularak, üretildiği ülkede işlenmektedir. Bununla birlikte, tehlikeli olmayan, geri dönüştürülebilir atıkların sınır ötesi ticareti, çevre açısından en uygun arıtma seçeneklerini bulmak üzere fırsatlar sunmakta, bu da iyi kalite ikincil hammaddelerin üretilmesine izin vererek, döngüsel ekonomi ilkelerine saygı gösterilmesini sağlamaktadır.