Instrumenty polityki

Pierwotnie opracowywane instrumenty europejskiej polityki ochrony środowiska skupiały się na konkretnych, pojedynczych problemach. Jako że takie podejście nie zapewnia rozwiązania wszystkich problemów, spektrum polityki stopniowo się rozszerzało, obejmując coraz bardziej złożone kwestie w zakresie środowiska i zdrowia. Obecnie wiele interwencji w obszarze polityki ochrony środowiska łączy w sobie:

• tradycyjne rozwiązania regulacyjne, zwane niekiedy „środkami nakazowo-kontrolnymi” (na przykład standardy emisyjne, zakazy stosowania substancji toksycznych oraz instrumenty planowania przestrzennego);
• instrumenty rynkowe (na przykład podatki środowiskowe i handel uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych);
• zwiększanie świadomości (w tym na przykład etykietowanie energetyczne i kampanie informacyjne).

Najnowszy, siódmy program działań UE w zakresie środowiska zawiera zintegrowane ramy do realizacji interwencji w polityce ochrony środowiska. W programie wyznaczono długoterminowy ambitny cel, jakim jest „dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety”.

Jesteśmy mniej więcej w połowie drogi między sięgającym wczesnych lat 70. początkiem europejskiej polityki ochrony środowiska, a celem zrównoważonego rozwoju założonym na rok 2050 w siódmym unijnym programie działań w zakresie środowiska. Europejską politykę ochrony środowiska uznaje się za jedną z najsolidniejszych na świecie. Bez niej stan naszego środowiska byłby zupełnie inny, co pokazuje najnowsza ocena Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) „Środowisko Europy 2020 – Stan i prognozy”. Takie oceny pozwalają zadawać różne pytania, na przykład „co działa?”, „jak to działa?”, „jaki jest koszt?” oraz „jakie są niezbędne warunki, aby to działało?”; ich celem jest poprawa polityki ochrony środowiska, jej wdrażania oraz jej struktury. Ewaluacja polityki pomaga znaleźć odpowiedzi na powyższe pytania.

Ewaluacja zazwyczaj odnosi się do różnych kryteriów. Kryteria te często skupiają się na adekwatności polityki, jej skuteczności, efektywności i spójności, ale również na jej wartości dodanej na poziomie europejskim, krajowym i lokalnym. Istotne znaczenie powyższych kryteriów dostrzeżono niedawno w ramach inicjatyw UE służących lepszemu stanowieniu prawa  – „Better Regulation Initiative”. Dostępnych jest szereg narzędzi i metod oceny polityki ochrony środowiska pod kątem powyższych kryteriów, na przykład opracowanie Komisji Europejskiej „Evalsed sourcebook”.

Europejska Agencja Środowiska przekazuje decydentom i ogółowi społeczeństwa informacje o środowisku, wnosząc wkład w ocenę polityki ochrony środowiska. Prace EEA, które początkowo koncentrowały się na skuteczności polityki (przykładem jest projekt dotyczący sprawozdawczości na temat narzędzi ochrony środowiska), ewoluowały i obecnie skupiają się też na następujących kwestiach:

• metody ewaluacji na rzecz lepszego zrozumienia relacji między polityką a zmianami stanu środowiska naturalnego w Europie;
• wpływ polityki na konkretne systemy, na przykład na mobilność, co pozwala lepiej zrozumieć i oceniać rolę polityki w przemianach w kierunku bardziej zrównoważonego rozwoju społeczeństwa w Europie;
• włączenie polityki ochrony środowiska do innych obszarów polityki (na przykład we wspólną politykę rybołówstwa).

Publikacje EEA stanowiące wkład w ewaluację polityki ochrony środowiska są dostępne tutaj.

• Baza ewaluacji przeprowadzonych przez Komisję Europejską lub na rzecz Komisji Europejskiej
• Opracowany przez OECD glosariusz głównych terminów dotyczących ewaluacji i zarządzania w oparciu o wyniki
• Climate-Eval, stworzona przez Fundusz na rzecz Globalnego Środowiska internetowa wspólnota praktyków w dziedzinie ewaluacji zmiany klimatu i rozwoju
• Europejska sieć ewaluatorów zajmujących się środowiskiem
• Pierwszy program działań w zakresie środowiska
• Siódmy program działań w zakresie środowiska „Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety”.