Blootstelling aan verontreiniging is de oorzaak van 10 % van alle gevallen van kanker in Europa

Verontreinigende stoffen in het milieu en op het werk, evenals enkele natuurlijke risico’s, hebben een enorme impact op onze gezondheid en leiden in sommige gevallen tot kanker, aldus het webverslag van het EEA ‘Kanker bestrijden – de rol van het milieu in Europa’. Met bijna drie miljoen nieuwe patiënten en 1,3 miljoen overlijdens elk jaar in heel de Europese Unie treft kanker onze samenleving zwaar. Ook de economische kosten zijn niet te overzien. Ze worden geraamd op ongeveer 178 miljard EUR in 2018 alleen. 

Volgens de studie van het EEA kunnen de meeste van deze milieu- en beroepsgerelateerde kankerrisico’s worden verminderd door de verontreiniging terug te dringen en door ons gedrag te veranderen. De blootstelling aan deze risico’s verminderen is een doeltreffende en kosteneffectieve manier om het aantal gevallen van kanker en de bijbehorende overlijdens te verminderen.

Voor het eerst heeft het EEA de verbanden tussen kanker en het milieu bestudeerd. Daarvoor heeft het agentschap het meest recente wetenschappelijk bewijs over luchtverontreiniging, radon, ultraviolette straling, passief roken en chemische stoffen onder de loep genomen. In het rapport wordt geschat dat milieu- en beroepsrisico’s aan de basis liggen van zo’n 10 % van de kankergevallen in Europa.  

Virginijus Sinkevičius, EU-commissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij, zei: “In het rapport van het EEA wordt benadrukt dat te veel kankergevallen een onderliggende oorzaak in het milieu hebben. Het goede nieuws is dat wij nu iets kunnen doen om de verontreiniging te verminderen en overlijdens te voorkomen. Met de ambitie van verontreiniging naar nul van de Europese Green Deal kunnen wij kosteneffectieve voordelen op het gebied van kankerpreventie leveren door de blootstelling aan schadelijke verontreinigende stoffen te beperken. Wat beter is voor het milieu is ook beter voor ons.” 

Stella Kyriakides, EU-commissaris voor Gezondheid en Voedselveiligheid, zei: “Elk jaar sterven in Europa naar schatting meer dan een kwart miljoen mensen door milieugerelateerde kanker. Voorkomen zal altijd beter zijn dan genezen, en in het kader van het Europees kankerbestrijdingsplan hebben wij ons sterk ingezet om de hoeveelheid verontreinigende stoffen in het water, de bodem en de lucht te verminderen. Deze week nog hebben wij in het kader van onze “van boer tot bord”-strategie een baanbrekend voorstel gedaan om het gebruik van pesticiden tegen 2030 met 50 % terug te dringen. Uit de bevindingen van het Europees Milieuagentschap blijkt duidelijk hoe nauw de gezondheid van onze planeet en de gezondheid van onze burgers met elkaar verweven zijn. Wij moeten werken mét en niet tegen de natuur.”

Hans Bruyninckx, uitvoerend directeur EEA, zei: “Wij zien het effect van verontreiniging in onze omgeving op de gezondheid en de levenskwaliteit van de Europese burgers. Daarom is het voorkomen van verontreiniging zo cruciaal voor ons welzijn. De verontreiniging verminderen via het EU-actieplan ‘Verontreiniging naar nul’ en via de strategie voor duurzame chemische stoffen, evenals een sterke uitvoering van ander bestaand U-beleid, zou een grote stap vooruit zijn in het verminderen van het aantal kankergevallen en overlijdens. Dit zou een doeltreffende investering zijn in het welzijn van onze burgers.” 

Milieurisico’s 

Luchtverontreiniging (zowel binnen als buiten) wordt in verband gebracht met ongeveer 1 % van alle gevallen van kanker in Europa en veroorzaakt ongeveer 2 % van alle overlijdens door kanker. Voor longkanker alleen al stijgt dit cijfer tot 9 % van de overlijdens. Uit recente studies zijn verbanden tussen langdurige blootstelling aan deeltjes, een belangrijke luchtverontreiniger, en leukemie bij volwassenen en kinderen gebleken. 

Radon en ultraviolette straling dragen ook aanzienlijk bij tot de kankerlast in Europa. Tot 2 % van alle kankergevallen en één op tien gevallen van longkanker kunnen in verband worden gebracht met blootstelling aan radon binnenshuis. Natuurlijke ultraviolette straling kan verantwoordelijk zijn voor tot 4 % van alle gevallen van kanker in Europa. Met name de incidentie van melanoom, een ernstige vorm van huidkanker, heeft de afgelopen tientallen jaren in heel Europa een hoge vlucht genomen. 

Passief roken kan het algemene risico voor alle kankers doen toenemen tot 16 % bij mensen die zelf nooit hebben gerookt. Ongeveer 31 % van de Europeanen rookt passief thuis, op het werk, in hun vrije tijd, in onderwijsinstellingen of op openbare plaatsen. 

Bepaalde chemische stoffen die op Europese werkplekken worden gebruikt en in het milieu worden uitgestoten, zijn kankerverwekkend en dragen bij tot het ontstaan van kanker. Bovendien is van verscheidene van deze chemische stoffen bekend of wordt ervan vermoed dat ze tot kanker in meerdere organen leiden, waaronder lood, arseen, chroom, cadmium, acrylamide, pesticiden, bisfenol A en poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS). 

Alle vormen van asbest zijn bekende kankerverwekkende stoffen. Ze worden in verband gebracht met mesothelioom en longkanker en met strottenhoofd- en eierstokkanker. Hoewel de EU asbest in 2005 verbood, zit de stof nog steeds in gebouwen en infrastructuur, waardoor arbeiders die betrokken zijn bij renovatie- en afbraakwerkzaamheden eraan worden blootgesteld. Daarnaast blijft kanker tot vele jaren na de blootstelling tot uiting komen: geschat wordt dat asbest goed is voor 55-88 % van het aantal gevallen van werkgerelateerde longkanker. 

EU-actieplan tegen kanker en verontreiniging

Het kankerbestrijdingsplan van Europa erkent de rol van milieu- en beroepsrisico’s bij het ontstaan van kanker en het potentieel om levens te redden via doeltreffende preventiestrategieën. Overeenkomstig deze doelstelling is het actieplan ‘Verontreiniging naar nul’ gericht op de vermindering van de lucht- en waterverontreiniging. Het doel is de menselijke blootstelling aan milieuverontreiniging te verminderen en de gevolgen voor de gezondheid te beperken, waaronder de last die kanker met zich meebrengt voor het milieu en voor het werk. 

De EU heeft reeds strenge maatregelen genomen inzake luchtverontreiniging, krachtens de richtlijn betreffende de nationale emissiereductieverbintenis en de richtlijnen luchtkwaliteit, die luchtkwaliteitsnormen voor Europa vaststelt. De Europese Commissie is begonnen met een herziening van de richtlijnen luchtkwaliteit en streeft er onder andere naar de luchtkwaliteitsnormen meer in overeenstemming te brengen met de meest recente luchtkwaliteitsrichtsnoeren van de Wereldgezondheidsorganisatie. 

Het doel van de strategie voor duurzame chemische stoffen is de schadelijkste chemische stoffen in producten te verbieden, waaronder de kankerverwekkende stoffen, en het gebruik te bevorderen van chemische stoffen die zo zijn ontworpen dat ze veilig en duurzaam zijn. 

Wat radon betreft, werden in de richtlijn basisveiligheidsnormen wettelijk bindende vereisten inzake bescherming tegen blootstelling aan natuurlijke stralingsbronnen vastgesteld. Ze geeft de EU-lidstaten de opdracht nationale actieplannen inzake radon op te stellen. Andere EU-acties omvatten het coördineren van Europese inspanningen om passief roken aan te pakken en het bewustzijn omtrent de gevaren van ultraviolette straling te vergroten.