Klimaatakkoord: naar een klimaatbestendige, koolstofarme wereld

De afgelopen decennia is steeds meer wetenschappelijk bewijs beschikbaar  waarmee is bevestigd dat de uitstoot van broeikasgassen door menselijke activiteiten leidt tot een stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde. Deze opwarming van de aarde leidt op zijn beurt weer tot meer frequente extreme weersomstandigheden, tot een stijging van de zeespiegel en tot ongekende druk op de natuurlijke omgeving, de samenleving en onze gezondheid. Het klimaatakkoord van Parijs komt voort uit de toenemende bewustwording en mobilisatie van mensen. Het akkoord bestaat uit een wereldwijd actieplan dat moet helpen om een gevaarlijke klimaatverandering af te wenden door te zorgen dat de temperatuur niet meer dan 2°C stijgt en door extra inspanningen te leveren om de temperatuurstijging zelfs te beperken tot maximaal 1,5°C boven de gemiddelde temperatuur in het pre-industriële tijdperk.

Transparantie en verantwoordelijkheid

In de aanloop naar de klimaatconferentie in Parijs hebben landen hun 'intended nationally determined contributions' (INDC) ingediend, waarin ze de nationale inspanningen hebben vastgelegd die het land wil leveren om de klimaatverandering tegen te gaan. De INDC's die de 186 partijen hebben ingediend zijn ontoereikend om de wereldwijde temperatuurstijging tot het eind van deze eeuw onder de 2°C te houden. Het is duidelijk dat er veel meer gedaan moet worden om de langetermijndoelen te halen, zowel wereldwijd als binnen Europa. Het klimaatakkoord van Parijs erkent dat er extra inspanningen nodig zijn. Daarom hebben regeringen afgesproken om iedere vijf jaar samen te komen om nieuwe doelen vast te stellen op basis van de wetenschappelijke kennis van dat moment.

De landen hebben ook afgesproken om de voortgang in het realiseren van hun doelstellingen te rapporteren om zotransparantie en overzicht te bieden. Er komt een robuust transparantie- en verantwoordelijkheidssysteem om de voortgang in de verwezenlijking van de langetermijndoelen te monitoren. Het klimaatakkoord richt zich ook op solidariteit in de strijd tegen de klimaatverandering. De Europese Unie en andere ontwikkelde landen blijven klimaatacties steunen om emissies te verminderen en in kwetsbare ontwikkelingslanden meer veerkracht op te bouwen tegen de gevolgen van de klimaatverandering.

De meest recente projecties van de EU-lidstaten - opgenomen in ons rapport 'Trends and projections in Europe 2015' - laten zien dat de Europese Unie met de huidige maatregelen op koers ligt voor een vermindering van broeikasgasemissies van 24% in 2020, en 25% vermindering met de aanvullende maatregelen die de lidstaten al hebben gepland. Niettemin toont onze analyse aan dat er een nieuw beleid nodig is om de doelstelling van 40% vermindering in 2030 te kunnen realiseren.

Europa moet ook zijn aanpassingsstrategieën voor klimaatverandering flink opvoeren. Er bestaat al een aanpassingsstrategie op het niveau van de Europese Unie om de lidstaten te helpen hun aanpassingsactiviteiten te plannen. Bovendien hebben meer dan twintig Europese landen een nationale aanpassingsstrategie vastgesteld. In een recent rapport van het Europees Milieuagentschap (EMA) geven de meeste landen aan dat extreme weerssituaties voor hen de belangrijkste reden waren om op zoek te gaan naar aanpassingsmaatregelen. De tweede reden die vaak werd genoemd voor het ontwikkelen van nationale aanpassingsstrategieën was het beleid van de Europese Unie, waarin klimaataanpassing steeds meer is geïntegreerd. Andere redenen waren de kosten van schades en wetenschappelijk onderzoek. Uit een rapport van het EMA dat dit jaar is verschenen, blijkt dat 14 landen systemen hebben of systemen aan het ontwikkelen zijn voor het monitoren, rapporteren en evalueren van het nationale aanpassingsbeleid.

Investeren in groene oplossingen

Een centraal element van het klimaatakkoord van Parijs is de omschakeling naar schone energie. Dat vraagt om een verandering in het investeringspatroon: niet meer investeren in vervuilende fossiele brandstoffen, maar in schone energie, wereldwijd en ook in Europa. Dit vergt forse inspanningenvan zowel regeringen, maar ook van steden en gemeenten, bedrijven als de samenleving.

Een koolstofarm energiesysteem is zonder meer een van de belangrijkste pijlers onder de wereldwijde inzet om de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Deze inzet moet echter gezien worden in de context van het leven binnen de grenzen van onze planeet. In het zevende milieuactieprogramma voor de Europese Unie is de langetermijndoelstelling omschreven: 'In 2050 leiden we een goed leven, binnen de ecologische grenzen van onze planeet.' Onze welvaart en onze gezonde omgeving zijn te danken aan een innovatieve kringloopeconomie waarin niets wordt verspild en waarin natuurlijke hulpbronnen duurzaam worden beheerd en de biodiversiteit wordt beschermd, naar waarde geschat en hersteld op manieren die de veerkracht van onze samenleving versterken. Onze koolstofarme groei is al lang losgekoppeld van het gebruik van hulpbronnen en geeft de toon aan voor een veilige en duurzame wereldwijde maatschappij.'

Om werk te maken van het duurzaamheidsvraagstuk is een systematische aanpak nodig die gericht is op de noodzakelijke systemen, zoals voeding, energie, mobiliteit en huisvesting, als onderling verbonden delen van een geheel. De beste manier om dat te bereiken is via een groene kringloopeconomie.

Hans Bruyninckx
Uitvoerend directeur EEA