Porozumienie klimatyczne: krok w kierunku świata niskoemisyjnego i odpornego na zmiany klimatu

Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci pojawiają się kolejne dowody naukowe potwierdzające, że antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych prowadzą do wzrostu średnich temperatur na świecie. Globalne ocieplenie prowadzi z kolei do wzrostu intensywności i częstotliwości ekstremalnych zjawisk pogodowych, powoduje podnoszenie się poziomu mórz i wywiera niespotykaną wcześniej presję na środowisko naturalne, społeczeństwo i ludzkie zdrowie. Porozumienie paryskie, będące wynikiem rosnącej świadomości i mobilizacji społeczeństwa, obejmuje globalny plan działania, którego ambicją jest umożliwienie światu uniknięcia niebezpiecznej zmiany klimatu poprzez ograniczenie globalnego ocieplenia do poziomu poniżej 2°C – oraz pobudzanie wysiłków na rzecz dalszego ograniczenia wzrostu temperatur do 1,5 °C – w stosunku do ery przedindustrialnej.

Jawność i odpowiedzialność

Przed konferencją paryską każde państwo przedstawiło swój „planowany, ustalony na szczeblu krajowym wkład” (intended nationally determined contribution, INDC), czyli deklarację zobowiązań na rzecz walki ze zmianą klimatu. Deklaracje  przedstawione przez 186 negocjujących stron nie wystarczą jednak do ograniczenia wzrostu średniej temperatury na świecie do poziomu poniżej 2°C do końca stulecia. Oczywiste jest, że należy uczynić więcej, by zrealizować długoterminowe cele zarówno w skali globalnej, jak i europejskiej. W umowie paryskiej uznano potrzebę dodatkowych wysiłków. Dlatego rządy negocjujących krajów uzgodniły, że będą spotykać się co pięć lat, by wyznaczać bardziej ambitne cele uwzględniające postęp naukowy.

Kraje uzgodniły również, że będą prowadzić sprawozdawczość z postępów w realizacji swoich celów i że niezbędne jest zapewnienie przejrzystości i nadzoru. Postępy w realizacji długofalowego celu będą śledzone za pomocą rozbudowanego systemu jawności i odpowiedzialności. W porozumieniu paryskim skupiono także uwagę na solidarności w walce ze zmianą klimatu. Unia Europejska i inne kraje rozwinięte będą kontynuować finansowanie działań klimatycznych, tak by pomóc krajom rozwijającym się w redukcji emisji gazów cieplarnianych i w budowaniu odporności na skutki zmian klimatu. Jak wynika z najnowszych prognoz państw członkowskich UE, które przedstawiliśmy w raporcie „Tendencje i prognozy w Europie 2015”, dzięki już wprowadzonym działaniom, Unia Europejska jest na dobrej drodze do obniżenia do 2020 r. emisji gazów cieplarnianych o 24%, a nawet osiągnięcia 25% redukcji dzięki dodatkowym działaniom planowanym obecnie przez państwa członkowskie. Z naszej analizy wnika jednak również, że realizacja celu redukcji o 40% do roku 2030 wymaga wprowadzenia nowych inicjatyw.

Europa musi także wzmóc swoje wysiłki na rzecz przystosowania się do zmian klimatu. W życie weszła już ogólnounijna strategia, która wspiera kraje w planowaniu działań w tym zakresie. Dodatkowo ponad 20 europejskich krajów przyjęło własne krajowe strategie przystosowawcze. Według niedawnego sprawozdania EEA większość krajów przyznaje, że ich działania na rzecz przystosowania się do zmian klimatu są odpowiedzią na ekstremalne zjawiska pogodowe. Drugim najczęściej przytaczanym powodem przyjęcia krajowej polityki przystosowawczej są unijne polityki obejmujące swym zakresem przystosowanie do zmiany klimatu, a w dalszej kolejności – koszty szkód i badania naukowe. Z tegorocznego raportu EEA wynika, że około 14 krajów stosuje lub opracowuje systemy monitorowania, sprawozdawczości lub oceny krajowej polityki przystosowawczej.

Inwestycje w zielone rozwiązania

Kluczowym elementem paryskiego porozumienia jest przejście na czystą energię, które wymaga przekierowania inwestycji z paliw kopalnych zanieczyszczających środowisko na rzecz czystych źródeł energii, zarówno w Europie , jak i na całym świecie. Będzie to wymagało daleko idącego zaangażowania nie tylko rządów poszczególnych krajów, ale również konkretnych miast, przedsiębiorstw i społeczeństwa obywatelskiego.

Bezemisyjna produkcja energii stworzyłaby mocny fundament globalnych wysiłków na rzecz ograniczenia i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Jednak wysiłki te powinny być postrzegane w kontekście życia w ramach ograniczeń naszej planety. W swoim 7. programie działań w zakresie środowiska Unia Europejska formułuje następujący długofalowy cel: „W 2050 r. obywatele cieszą się dobrą jakością życia z uwzględnieniem ekologicznych ograniczeń planety. Nasz dobrobyt i zdrowe środowisko wynikają z innowacyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym, w której nic się nie marnuje, zasobami naturalnymi gospodaruje się w sposób zrównoważony, a różnorodność biologiczna jest chroniona, ceniona i przywracana w sposób zwiększający odporność społeczeństwa. Niskoemisyjny wzrost już dawno oddzielono od zużycia zasobów, wyznaczając drogę dla bezpiecznego i zrównoważonego społeczeństwa globalnego.”

Zapewnienie zrównoważonego rozwoju wymaga podejścia systemowego, w ramach którego poszczególne kluczowe systemy, m.in. wyżywienia, energii, mobilności i mieszkalnictwa byłyby traktowane jako wzajemnie powiązane części jednej całości. Zdecydowanie najlepszym sposobem zapewnienia zrównoważonego rozwoju jest zielona gospodarka o obiegu zamkniętym.

Hans Bruyninckx
Dyrektor wykonawczy EEA

Artykuł wstępny biuletynu EEA nr 2015/4 z grudnia 2015 r.