Van de redactie – Zorgen voor het milieu is zorgen voor onszelf

EEA Signalen 2023 biedt een overzicht van de meest directe verbanden tussen milieu, klimaat en gezondheid. De afgelopen decennia is de luchtkwaliteit in Europa aanzienlijk verbeterd, wat heeft geleid tot een betere gezondheid en minder vroegtijdige sterfgevallen. De meeste mensen in Europa hebben het geluk van drinkwater van goede kwaliteit direct uit de kraan en de meeste zwemwateren voldoen aan de hoogste normen, waardoor we over uitstekende mogelijkheden voor ontspanning beschikken. Om mensen en het milieu te beschermen, heeft Europa ook de meest geavanceerde wetten voor chemische stoffen ter wereld ingevoerd en streeft het de meest ambitieuze klimaatverbintenissen na.

Gezondheid is zowel een privéaangelegenheid als een onderwerp van groot publiek belang. Wanneer mensen over de hele wereld wordt gevraagd wat voor hen het belangrijkste is, noemen ze hun eigen gezondheid en de gezondheid van hun naasten. In de politiek is gezondheidszorg een onderwerp van hevige discussie waaraan een groot deel van de overheidsbegroting wordt besteed.

We mogen blij zijn dat de huidige generaties Europeanen langer en gezonder leven dan ooit tevoren. Deze positieve ontwikkeling kan voor een deel worden gekoppeld aan vooruitgang in het milieubeleid. Het verminderen van de luchtvervuiling, het verbeteren van de drinkwaterkwaliteit en sanitaire voorzieningen en het terugdringen van het gebruik van de meest schadelijke stoffen hebben stuk voor stuk een positief effect op onze gezondheid. We zijn aan het leren om burgers beter te beschermen tegen hittegolven en andere gevaren en met ambitieuze emissiereducties kunnen we de ergste gevolgen van de klimaatverandering vermijden.

Maar ondanks deze prestaties kunnen we niet echt tevreden zijn. Meer dan één op de tien vroegtijdige sterfgevallen in de EU is gerelateerd aan vervuiling. Bovendien kunnen veel burgers geen volwaardig leven leiden omdat ze worstelen met aan vervuiling gerelateerde ziekten zoals ademhalings- en hart- en vaatziekten. Slechte luchtkwaliteit is nog steeds een groot gevaar voor de gezondheid in Europa. Geluidshinder is een groeiend probleem dat moeilijk aan te pakken lijkt. We produceren en consumeren nog steeds grote hoeveelheden chemische stoffen, die soms schadelijk zijn voor het milieu of onze gezondheid. Bovendien worden de gevolgen van klimaatverandering steeds ernstiger en leiden ze tot waterschaarste, hittegolven, grote bosbranden en overstromingen. De meest kwetsbare mensen in onze samenlevingen, onder wie kinderen, ouderen en mensen met weinig geld of een slechte gezondheid, worden buitenproportioneel getroffen door deze gevaren.

Image source: © Julia Gawell, Well with Nature /EEA

De Europese Green Deal en de bijbehorende agenda om alle verontreiniging tot nul terug te dringen bevatten ambitieuze doelstellingen om de natuur, het klimaat en de menselijke gezondheid te beschermen. Het terugdringen en voorkomen van vervuiling verbetert de kwaliteit van leven en voorkomt ziektes. Sommigen zullen dit wellicht te duur vinden. Maar het gebeurt om ecosystemen te beschermen waarvan onze samenlevingen afhankelijk zijn en om onze eigen gezondheid te beschermen. Zowel wat betreft de gezondheid van ecosystemen als qua volksgezondheid is het veel goedkoper en doeltreffender om schade te voorkomen dan ongedaan te maken. Het is gewoonweg een goede investering voor de toekomst – en iets waar de vervuilers voor zouden moeten betalen.

Om deze inspanningen te ondersteunen, speelt de zogenaamde “één gezondheid”-benadering een rol van toenemend belang. Van oudsher hebben we ons gericht op individuele gevaren, zoals specifieke soorten vervuiling in lucht, water of bodem. De kernidee van de “één gezondheid”-benadering is dat onze eigen gezondheid in verband staat met de gezondheid van huisdieren, wilde dieren, planten en de wijdere omgeving. Bij onze maatregelen ter verbetering van de gezondheid moet dan ook rekening worden gehouden met al deze dimensies. Maatregelen ter bescherming van de natuur en het klimaat zijn maatregelen ter bescherming van onze eigen gezondheid.

Het EEA integreert kennis over het milieu, het klimaat en de samenleving. Samen met ons deskundigennetwerk, Eionet, leggen we de juiste verbindingen tussen gegevens en informatie over de natuur, het klimaat en de maatschappelijke systemen voor energie, voedsel, mobiliteit en de gebouwde omgeving. Een voorbeeld hiervan is de Europese atlas voor milieu en gezondheid, waarin gebruikers de kwaliteit van hun lokale omgeving kunnen opzoeken en individuele en gecombineerde gezondheidsrisico’s kunnen bekijken.

Met behulp van een dergelijke analyse wordt het verband tussen milieu en welzijn goed duidelijk gemaakt. Het verbeteren van de toestand van ons milieu en het beperken van de klimaatverandering levert zowel directe als indirecte voordelen op voor iedereen in Europa. Oplossingen die optimaal gebruik maken van de natuur – zoals parken in stedelijke gebieden – bieden vaak drievoudige voordelen door het verminderen van vervuiling, het verbeteren van de biodiversiteit en het verbeteren van onze gezondheid en ons welzijn, inclusief onze geestelijke gezondheid.

We zien steeds meer beoordelingen waarin de zogeheten “polycrisis” van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling wordt benadrukt en waarin wordt gewezen op de noodzaak om dringend maatregelen te nemen. Kortom: alles wat we nodig hebben om te overleven en te gedijen is afhankelijk van de natuur. Door de natuur schade te blijven berokkenen, beschadigen we de systemen die onze eigen gezondheid en welzijn ondersteunen – en brengen we toekomstige generaties in gevaar.