Intervista — Il-prosumaturi u l-kriżi tal-enerġija: iċ-ċittadini jikkontribwixxu għat-tranżizzjoni tal-enerġija tal-Ewropa

It-terminu prosumaturi jidher li huwa fenomenu li qed jikber madwar l-Ewropa. Xi nfissru bi “prosum” eżattament?

It-terminu “prosum” huwa wiesa’ ħafna u d-definizzjonijiet ta’ spiss jikkoinċidu. Fl-aktar sens strett, il-prosumaturi huma dawk l-individwi, l-istituzzjonijiet, jew in-negozji żgħar li kemm jipproduċu kif ukoll jikkonsmaw l-enerġija. Madankollu, aħna nespandu t-terminu biex ikopri lil dawk kollha li jikkontribwixxu b’mod attiv għas-sistema tal-enerġija, pereżempju, billi ngħinu biex tiġi stabbilizzata l-grilja li tuża l-batteriji tagħhom. Il-prosumaturi jistgħu jaġixxu b’mod individwali jew kollettiv, pereżempju bħal f’kooperattiva tal-enerġija.

Ir-rapport reċenti tagħna tal-EEA “Energy Prosumers in Europe — Citizen participation in the energy transition” (Prosumaturi tal-Enerġija fl-Ewropa — Parteċipazzjoni taċ-ċittadini fit-tranżizzjoni tal-enerġija) jagħti ħarsa lejn din il-prattika emerġenti.

X’inhuma l-benefiċċji ewlenin tal-prosum meta mqabbla ma’ impjanti tal-enerġija rinnovabbli fuq skala kbira? X’inhuma l-iżvantaġġi?

Hemm ħafna minn fejn tagħżel! Se nagħżel biss tliet benefiċċji. L-ewwel nett, il-prosumaturi normalment ikunu inqas esposti għal prezzijiet għoljin tal-enerġija peress li spiss jiġġeneraw parti mill-enerġija li jikkonsmaw. It-tieni, ħafna installazzjonijiet tal-prosumaturi jitqiegħdu fuq il-bjut, u b’hekk tiġi evitata l-ħtieġa għal aktar art. It-tielet, dawn il-proġetti normalment jiġu ffinanzjati mill-unitajiet domestiċi u għaldaqstant huma mod tajjeb kif jiġi mobilizzat l-iffrankar privat fit-tranżizzjoni tal-enerġija.

Hemm ukoll żvantaġġi sinifikanti. Wieħed minn dawk ewlenin huwa li l-proġetti tal-prosumaturi spiss ikunu inqas kosteffiċjenti minn proġetti fuq skala kbira, sempliċiment minħabba l-ekonomiji ta’ skala. L-ispiża għolja bil-quddiem ta’ xi mudelli ta’ prosumaturi hija kkritikata wkoll, peress li mhux kulħadd jista’ jiflaħ iħallasha.

Fl-aħħar nett, nemmen li s-sistema tal-enerġija futura se tkun aktar deċentralizzata, b’taħlita ta’ impjanti kbar u żgħar konnessi permezz ta’ grilja intelliġenti flessibbli.

Kemm jista’ jkollhom impatt il-prosumaturi ċittadini biex jgħinu sabiex jitnaqqsu l-impatti negattivi tal-kriżi attwali tal-enerġija, speċjalment il-kontijiet tal-enerġija?

Il-potenzjal huwa enormi. Unità domestika xi drabi tista’ tkopri l-ħtiġijiet kollha tal-elettriku tagħha permezz tal-awtoġenerazzjoni, speċjalment flimkien ma’ batteriji u pompa tas-sħana. Il-proġetti fuq skala żgħira normalment jistgħu jiġu implimentati relattivament malajr b’reazzjoni għal perjodi ta’ prezzijiet għoljin tal-enerġija.

Fil-fatt, f’dawn l-aħħar ftit xhur qed naraw domanda kbira għal pannelli solari fuq il-bjut. Madankollu, hemm xi fatturi li jillimitaw il-veloċità li biha jistgħu jiġu skjerati l-proġetti tal-prosumaturi. Pereżempju, attwalment hemm kwistjonijiet ta’ provvista fir-rigward tal-pannelli solari u l-komponenti tagħhom. Il-kisba ta’ permess tista’ twassal ukoll għal dewmien kif ukoll għan-nuqqas ta’ ħiliet. Naturalment, mhux kulħadd għandu bejt disponibbli li jista’ jinkesa b’pannelli.

Dan huwa bbażat biss fuq l-użu tal-pannelli solari mill-konsumaturi? Dwar liema teknoloġiji oħra qed nitkellmu?

Il-bjut solari hija t-teknoloġija tal-għażla. Iżda xi prosumaturi kollettivi jinvestu wkoll f’teknoloġiji oħra bħar-riħ, impjanti tal-enerġija idroelettrika żgħar, jew tisħin distrettwali.

Liema politiki tal-UE qed jgħinu biex jippromwovu l-prosum?

Id-Direttiva dwar l-Enerġija Rinnovabbli riformulata u d-Direttiva dwar is-Suq Intern tal-Elettriku ddefinixxew diversi tipi ta’ prosumaturi u stabbilew drittijiet u obbligi dettaljati għal kull wieħed minnhom. Iżda f’Mejju li għadda ngħatat l-akbar spinta għall-prosum bil-pjan REPowerEU propost u l-Inizjattiva dwar il-Bjut Solari tiegħu. Din il-proposta tinkludi obbligu legali biex jiġu installati pannelli solari f’bini ġdid u tħeġġeġ lill-pajjiżi jnaqqsu l-burokrazija, jipprovdu inċentivi u jagħtu pariri liċ-ċittadini dwar kif isiru prosumaturi. Hija verament bidla radikali.

Kemm ikun faċli għal konsumatur tal-enerġija li jsir “prosumatur”?

Dan jiddependi ħafna fuq il-mudell tal-prosumaturi u hemm ħafna minnhom. Pereżempju, xi ħadd li jixtieq jinstalla pannelli solari fuq il-bejt tiegħu għandu jistenna investiment inizjali sostanzjali, flimkien ma’ xi ppjanar, permess u, xi drabi, lista ta’ stennija għal professjonisti kwalifikati.

Għall-kuntrarju, is-sħubija ma’ kooperattiva kbira tal-enerġija tista’ tkun faċli kważi daqs il-bidla tal-fornitur tal-enerġija tiegħek. Dan ivarja ħafna iżda t-tnaqqis ta’ dawn l-ostakli għad-dħul huwa kruċjali għal adozzjoni aktar rapida ta’ prosum.

X’inhuma l-isfidi u l-ostakli ewlenin li jiffaċċjaw il-prosumaturi u l-gvernijiet x’jistgħu jagħmlu?

Qafas ta’ politika ċar, stabbli u żviluppat sew huwa kruċjali. F’xi pajjiżi, il-prosum mhuwiex inkorporat kif suppost fil-liġijiet u r-regolamenti nazzjonali, u dan joħloq inċertezza għall-prosumaturi prospettivi. L-aċċess għall-finanzi u n-nuqqas ta’ informazzjoni spiss jippreżentaw ostaklu wkoll. L-awtoritajiet nazzjonali jew reġjonali jistgħu joħolqu punti uniċi ta’ servizz fejn iċ-ċittadini jkollhom aċċess għal informazzjoni dwar aspetti tekniċi u regolatorji, kif ukoll dwar l-appoġġ finanzjarju disponibbli. Il-gvernijiet għandhom jindirizzaw ukoll in-nuqqas ta’ ħiliet u jadattaw it-taħriġ vokazzjonali għall-ħtiġijiet tas-suq.

X’ħidma ulterjuri qed tagħmel l-EEA f’dan il-qasam?

Attwalment qed niffinalizzaw dokument informattiv tal-EEA, li huwa valutazzjoni qasira online li se nippubblikaw fix-xhur li ġejjin, dwar il-prosumaturi u l-bliet. Dan jipprovdi analiżi tal-fatturi speċifiċi li jaffettwaw il-prosumaturi fiż-żoni urbani u l-mod kif il-muniċipalitajiet jistgħu jappoġġawhom.

Javier Esparrago

Espert tal-EEA fil-qasam tal-ambjent u l-enerġija

Intervista ppubblikata fil-bullettin tal-EEA, Ħarġa 03/2022