Οι καύσωνες και η εξάπλωση λοιμωδών νοσημάτων λόγω της κλιματικής αλλαγής αποτελούν αυξανόμενες απειλές για την υγεία των Ευρωπαίων

Μολονότι η ανάγκη αντιμετώπισης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη υγεία αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο, σύμφωνα με την έκθεση του ΕΟΠ με τίτλο «Climate change as a threat to health and well-being in Europe: focus on heat and infectious diseases» [Η κλιματική αλλαγή ως απειλή για την υγεία και την ευημερία της Ευρώπης: επικέντρωση στη θερμοκρασία και τα λοιμώδη νοσήματα] θα πρέπει να μεταβούμε άμεσα από τον σχεδιασμό στη δράση και να βελτιώσουμε την ενημέρωση των λειτουργών δημόσιας υγείας και των επαγγελματιών του τομέα της υγείας με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του πληθυσμού της Ευρώπης.

Η έκθεση του ΕΟΠ επικεντρώνεται στον αντίκτυπο που έχουν οι υψηλές θερμοκρασίες στον πληθυσμό, καθώς ευθύνονται για τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων που συνδέονται με φυσικούς κινδύνους στην Ευρώπη. Ο αριθμός των θανάτων προβλέπεται ότι θα αυξηθεί σημαντικά λόγω της κλιματικής αλλαγής αν δεν ληφθούν μέτρα προσαρμογής. Τα εξαρτώμενα από τις κλιματικές συνθήκες λοιμώδη νοσήματα —άλλη μια αναδυόμενη απειλή— προβλέπεται ότι θα εξαπλωθούν βορειότερα και θα προκαλέσουν υψηλότερο φορτίο νοσηρότητας στην Ευρώπη. Η έκθεση αξιοποιεί γνώσεις που αναπτύχθηκαν για το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο κλίματος και υγείας, το οποίο παρέχει πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα συναφών στοιχείων, εργαλείων, δημοσιεύσεων και άλλων ενημερωτικών πόρων σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη υγεία.

Δράση για την προστασία των ευάλωτων ομάδων από τους καύσωνες

Οι ολοένα πιο συχνοί, μακράς διάρκειας και έντονοι καύσωνες σε συνδυασμό με τη δημογραφική γήρανση και την αυξανόμενη αστικοποίηση έχουν ως συνέπεια την έκθεση περισσότερων ευάλωτων πληθυσμών σε υψηλές θερμοκρασίες, ιδίως στη νότια και την κεντρική Ευρώπη. Η λειτουργία πολλών σχολείων και νοσοκομείων σε περιοχές που βιώνουν το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, το οποίο επιδεινώνεται περαιτέρω από τις υψηλές θερμοκρασίες, απαιτεί την επείγουσα προσαρμογή των συγκεκριμένων εγκαταστάσεων. Η αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζει επίσης την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, με συνέπεια την κατά μέσο όρο ετήσια απώλεια 16 ωρών εργασίας ανά εργαζόμενο σε τομείς υψηλής έκθεσης, με τις μεγαλύτερες απώλειες να σημειώνονται στη νότια Ευρώπη.

Η μείωση των επιπτώσεων των υψηλών θερμοκρασιών στην υγεία απαιτεί την εφαρμογή ενός ευρέος φάσματος λύσεων, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται αποτελεσματικά σχέδια δράσης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της υψηλής θερμοκρασίας στην υγεία, η δημιουργία περισσότερων χώρων πρασίνου και χώρων σκίασης στις πόλεις, ο κατάλληλος σχεδιασμός και κατασκευή κτιρίων, καθώς και η προσαρμογή των ωραρίων και των συνθηκών εργασίας με στόχο τη μείωση της έκθεσης των εργαζομένων.

Οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν περισσότερο τα λοιμώδη νοσήματα

Οι μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες γίνονται πιο ευνοϊκές για την εμφάνιση και τη μετάδοση λοιμωδών νοσημάτων που εξαρτώνται από τις κλιματικές συνθήκες, όπως η ελονοσία, ο δάγκειος πυρετός ή ο πυρετός του Δυτικού Νείλου, ενώ επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο μετάδοσης σε περιοχές της Ευρώπης που δεν επλήγησαν στο παρελθόν, όπως οι περιοχές της βόρειας Ευρώπης. Η προβλεπόμενη αύξηση της διάρκειας της περιόδου μετάδοσης και η ευρύτερη κατανομή των ειδών κουνουπιών που ενεργούν ως φορείς της ελονοσίας και του δάγκειου πυρετού, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο αριθμό των εισαγόμενων κρουσμάτων από ταξιδιώτες, αυξάνει την πιθανότητα τοπικών επιδημικών εξάρσεων.

Οι εργαζόμενοι στη γεωργία, τη δασοκομία ή τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης ενδέχεται να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης από αυτές τις ασθένειες, ενώ οι ηλικιωμένοι, τα μικρά παιδιά και τα άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα ενδέχεται να υποφέρουν περισσότερο εάν μολυνθούν.

Η αύξηση της θερμοκρασίας των θαλάσσιων υδάτων τα καθιστά επίσης ολοένα και περισσότερο κατάλληλα για τα επικίνδυνα βακτήρια του γένους Vibrio που έχουν εντοπιστεί σε ψάρια και οστρακοειδή, ιδίως κατά μήκος της ακτογραμμής της Βαλτικής Θάλασσας. Η έκθεση στα βακτήρια μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσηση. Η αποτελεσματική παρακολούθηση των ειδών που αποτελούν φορείς ή μεταδίδουν αυτές τις νόσους και η επιτήρηση των νόσων θα συμβάλουν στην ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και στην καλύτερη στόχευση τόσο του ελέγχου των ειδών που αποτελούν φορείς όσο και του εμβολιασμού.

Πρόληψη, ο συντονισμός είναι ζωτικής σημασίας

Η παρακολούθηση και η επιτήρηση των απειλών που συνδέονται με το κλίμα αποτελεί αποτελεσματικό μέτρο και την πιο συχνά αναφερόμενη εθνική στρατηγική για την υγεία ή την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης: οι ταχείες, άρτια οργανωμένες και αποτελεσματικές δράσεις στο πλαίσιο των σχεδίων δράσης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της υψηλής θερμοκρασίας στην υγεία, καθώς και η παροχή κατάλληλης ενημέρωσης στο κοινό είναι ουσιώδους σημασίας και μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο μετάδοσης των νοσημάτων.

Σε τοπικό επίπεδο, η συμμετοχή των παρόχων υπηρεσιών υγείας και κοινωνικών υπηρεσιών στον σχεδιασμό της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή παραμένει χαμηλή σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σύμφωνα με την έκθεση του ΕΟΠ, η προσαρμογή στις υφιστάμενες και τις αναδυόμενες απειλές υγείας που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή απαιτεί τη βελτίωση της ετοιμότητας του τομέα της υγείας μέσω της καλύτερης ενημέρωσης, της βελτίωσης των γνώσεων και της ευρύτερης συμμετοχής των λειτουργών δημόσιας υγείας και των επαγγελματιών του τομέα της υγείας. Στην επίτευξη του στόχου θα συμβάλουν επίσης η βελτίωση της ανθεκτικότητας των υποδομών υγειονομικής περίθαλψης απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα και η διασφάλιση της ικανότητας ανταπόκρισης των συστημάτων υγείας στην αυξανόμενη ζήτηση περίθαλψης ασθενών ή διαγνωστικών εξετάσεων.