Fale upałów i szerzenie się chorób zakaźnych w wyniku zmiany klimatu to rosnące zagrożenia dla zdrowia Europejczyków

Chociaż coraz częściej uznaje się potrzebę przeciwdziałania skutkom zmiany klimatu dla zdrowia ludzkiego, teraz nadszedł czas na realizację planów i podniesienie świadomości wśród osób zajmujących się zdrowiem publicznym i opieką zdrowotną, aby zwiększyć odporność ludności Europy – czytamy w raporcie EEA zatytułowanym „Climate change as a threat to health and well-being in Europe: focus on heat and infectious diseases” [Zmiana klimatu jako zagrożenie dla zdrowia i dobrostanu w Europie: upały i choroby zakaźne w centrum uwagi]. 

Raport EEA koncentruje się na wpływie wysokich temperatur, które prowadzą do największej liczby ofiar śmiertelnych związanych z zagrożeniami naturalnymi w Europie. Przewiduje się, że w związku ze zmianą klimatu liczba zgonów znacznie wzrośnie, o ile nie zostaną podjęte działania adaptacyjne. Kolejnym rosnącym zagrożeniem są choroby zakaźne związane z klimatem – szacuje się, że będą one dalej rozprzestrzeniać się na północ i powodować większe obciążenie chorobami w Europie. Raport sporządzono w oparciu o informacje opracowane na potrzeby Europejskiego Obserwatorium ds. Klimatu i Zdrowia, oferującego szeroki dostęp do istotnych danych, narzędzi, publikacji i innych materiałów informujących o wpływie zmiany klimatu na zdrowie ludzi.

Działania na rzecz ochrony grup szczególnie wrażliwych przed falami upałów

Zwiększone częstotliwość, czas trwania i intensywność fal upałów w połączeniu ze starzeniem się społeczeństw i rosnącą urbanizacją oznaczają, że słabsze grupy społeczne są szczególnie narażone na wysokie temperatury, zwłaszcza w Europie Południowej i Środkowej. Lokalizacja wielu szkół i szpitali na obszarach dotkniętych efektem miejskiej wyspy ciepła, jeszcze bardziej zaostrzająca wysokie temperatury, wymaga pilnej adaptacji tych obiektów. Wzrost temperatur wpływa również na bezpieczeństwo i higienę pracy, powodując utratę średnio 16 godzin rocznie na pracownika w sektorach o wysokim stopniu narażenia, przy czym największe straty odnotowano w Europie Południowej.

Ograniczenie wpływu upałów na zdrowie wymaga wdrożenia szerokiego wachlarza rozwiązań, m.in. skutecznych planów działania na rzecz ochrony zdrowia w związku z upałami, stworzenia większej ilości terenów zielonych i zacienionych w miastach, odpowiedniego projektowania i budowy obiektów oraz dostosowania czasu i warunków pracy tak, aby ludzie byli mniej narażeni.

Warunki klimatyczne bardziej przyjazne dla chorób zakaźnych

Zmieniające się warunki klimatyczne sprzyjają pojawieniu się i przenoszeniu chorób zakaźnych związanych z klimatem, takich jak malaria, denga czy też gorączka Zachodniego Nilu, zwiększając jednocześnie ryzyko ich przenoszenia we wcześniej niedotkniętych nimi obszarach Europy, np. północnych regionach. Przewidywane wydłużenie sezonu przenoszenia chorób i szersze rozmieszczenie gatunków komarów, które są nosicielami malarii i dengi, w połączeniu z rosnącą liczbą przypadków chorób przywożonych z podróży, zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia lokalnych ognisk chorób. 

Osoby pracujące w rolnictwie, leśnictwie lub służbach ratunkowych mogą być bardziej narażone na zachorowanie na jedną z tych chorób, natomiast osoby starsze, małe dzieci i osoby o osłabionym układzie odpornościowym mogą ciężej przechodzić te choroby. 

Ocieplenie wód morskich w coraz większym stopniu sprzyja również niebezpiecznej bakterii Vibrio, występującej w rybach i skorupiakach oraz w wodzie morskiej, zwłaszcza wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Bakteria ta może wywoływać poważną chorobę. Skuteczne monitorowanie gatunków, które są nosicielami tych chorób lub je przenoszą, oraz nadzór nad chorobami mogą pomóc w opracowaniu wczesnych ostrzeżeń i lepiej ukierunkowanej kontroli gatunków-nosicieli lub szczepień.

Zapobieganie i koordynacja mają kluczowe znaczenie

Monitorowanie i nadzór nad zagrożeniami związanymi z klimatem jest skutecznym i najczęściej wymienianym środkiem w krajowych strategiach dotyczących zdrowia lub adaptacji do zmiany klimatu. Niezbędne jest opracowanie systemów wczesnego ostrzegania: szybkie, dobrze zorganizowane i skuteczne czynności w ramach planów działania na rzecz ochrony zdrowia w związku z upałami możę ratować życia a udzielanie społeczeństwu właściwych informacji na temat chorób związanych z klimatem może ograniczyć ryzyko przenoszenia chorób.

Na szczeblu lokalnym zaangażowanie podmiotów świadczących usługi opieki zdrowotnej i społecznej w prace nad przystosowaniem się do zmiany klimatu jest w całej Europie niewielkie. Według raportu EEA przystosowanie się do istniejących i pojawiających się zagrożeń dla zdrowia wynikających ze zmiany klimatu wymaga lepszego przygotowania sektora zdrowia poprzez zwiększenie świadomości, poszerzenie wiedzy i intensywniejsze zaangażowanie pracowników zdrowia publicznego i służby zdrowia. Pomocna będzie również poprawa odporności placówek opieki zdrowotnej na ekstremalne warunki pogodowe oraz zapewnienie zdolności systemów opieki zdrowotnej do reagowania na zwiększone zapotrzebowanie na opiekę nad pacjentami lub diagnostykę.