Avrupa'nın hava kalitesindeki iyileşme devam ediyor, ancak hava kirliliği birçok bölgede hâlâ güvenli seviyelerde değil

“Avrupa'nın hava kalitesi durumu 2024” başlıklı AÇA brifingi, 2022 ve 2023 yıllarında Avrupa'daki önemli hava kirleticilerinin seviyeleri hakkında veri sunuyor ve bu konsantrasyonları AB hava kalitesi standartları ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sağlık temelli kılavuz seviyeleriyle karşılaştırıyor. 2022 verileri nihai olup raporlama yapan ülkeler tarafından onaylandı. 2023 analizi ise geçici verilere dayanıyor.

AÇA analizine göre Avrupa'nın hava kalitesi iyileşiyor ancak Avrupa genelinde AB standartları hâlâ karşılanmış durumda değil. 2022 yılında Avrupa izleme istasyonlarının sadece %2'si AB yıllık sınır değerinin üzerinde ince partikül konsantrasyonları kaydetti. Öte yandan şehirlerde yaşayan Avrupalıların neredeyse tamamı (%96), WHO kılavuz seviyesinin üzerinde ince partikül madde konsantrasyonlarına (PM_2.5) maruz kalıyor). 

İnce partikül madde, Avrupa'da en büyük olumsuz sağlık etkilerine neden olan hava kirleticisidir. Bu parçacıklar esas olarak ev içi ısıtma, endüstriyel faaliyetler ve karayolu taşımacılığı için kullanılan katı yakıtlardan kaynaklanmaktadır.

AÇA brifingi, ülkeler ve bölgeler arasında önemli farklılıklar olduğunu ve Orta ve Doğu Avrupa'daki bölgelerde daha yüksek düzeyde kirlilik görüldüğünü de ortaya koyuyor. 2022'de sadece İzlanda’da WHO kılavuz seviyesinden daha düşük olan ince partikül konsantrasyonları kaydedildi. Üç AB Üye Devletinde ise AB sınır değerinden daha yüksek konsantrasyonlar ölçüldü: Hırvatistan, İtalya ve Polonya.

Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın sıfır kirlilik eylem planı, ince partikül maddelerin neden olduğu erken ölümleri 2005’teki seviyelere kıyasla en az %55 oranında azaltmaya yönelik 2030 hedefini ve 2050 yılına kadar sağlık üzerinde önemli bir etki yaratmamaya yönelik uzun vadeli bir hedefi ortaya koyuyor. Bu yılın başlarında AB kurumları, AB hava kalitesi standartlarını WHO’nun kılavuz seviyelerine daha yakın hâle getirmek ve sıfır kirlilik eylem planının hedeflerinin sağlanmasına yardımcı olmak amacıyla ortam hava kalitesi direktiflerini güncellemek için bir öneri üzerinde anlaşmaya vardı.

AÇA brifingi, AÇA'nın “Avrupa'da hava kalitesi 2024” paketindeki ilk analizdir. Bu yılın ilerleyen dönemlerinde AÇA, hava kirletici emisyonlar ve hava kirliliğinin ekosistemler ve insan sağlığı üzerindeki etkileri hakkında brifingler yayınlayacak. Bu brifingler, kötü hava kalitesine atfedilebilecek ölümler ve hastalıklarla ilgili tahminleri içeriyor.