Hernieuwbare energie: de sleutel tot een koolstofarme toekomst van Europa

Denkt u dat de Europese Unie haar doel voor 2020 zal bereiken en 20% van haar energiebehoeften uit hernieuwbare energiebronnen kan halen?

Als ik kijk naar de vooruitgang die we tot nu toe hebben geboekt, is het waarschijnlijk dat de EU dat doel zal bereiken. Het gebruik van hernieuwbare energie door de EU nam ieder jaar toe en bereikte tot 16% van de totale energieconsumptie in het 2014. Dit aandeel is hoger dan het tussentijdse streefcijfer voor Europa zoals opgenomen in de ‘Richtlijn Hernieuwbare Energie’, dus we zijn op de goede weg. Op nationaal niveau is het plaatje iets genuanceerder, maar de meeste lidstaten maken goede vooruitgang.

Het toegenomen gebruik van hernieuwbare energie is op vele vlakken gunstig. De vooruitgang met het behalen van nationale en Europese streefcijfers betekent dat hernieuwbare energie fossiele brandstoffen daadwerkelijk verdringen en dat er een structurele verschuiving naar schone energie plaatsvindt. Deze veelbelovende ontwikkelingen kunnen Europese bedrijven voorbereiden op nieuwe energiesectoren waar naar verwachting aanzienlijke groei zal plaatsvinden. We zien ook een toenemende belangstelling en steun voor schone energie bij het grote publiek — een factor die de huidige overgang naar andere energiebronnen zou kunnen bespoedigen. Ondanks deze positieve ontwikkelingen hebben we nog steeds veel werk voor de boeg om de overgang naar hernieuwbare energie te voltooien.

Zou de EU ooit helemaal kunnen steunen op hernieuwbare energie of zullen fossiele brandstoffen altijd een rol blijven spelen?

In de ‘Overeenkomst van Parijs’ is de ontwikkeling naar een wereldwijde koolstofarme toekomst afgesproken. De Europese Unie had al ambitieuze klimaatdoelen gesteld, en om onze langetermijndoelstellingen ten aanzien van eliminatie van koolstof te bereiken, moeten hernieuwbare energiebronnen in 2050 voorzien in minstens 55% tot 75% van onze energiebehoeften. Natuurlijk is dit een uitdaging, maar ik denk dat het haalbaar is.

Hernieuwbare energie is uitermate belangrijk, willen we de negatieve gevolgen van de klimaatverandering op lange termijn afremmen. Ze speelt een steeds grotere rol bij het verbeteren van de energieveiligheid in de EU. Toch zal onze behoefte aan fossiele brandstoffen waarschijnlijk nog enige tijd voortduren, ook al begint onze afhankelijkheid ervan af te nemen. Fossiele brandstoffen leiden niet alleen tot geopolitieke risico's, maar ook tot onevenredig hoge externe kosten voor de samenleving in de vorm van schade aan de gezondheid en het milieu.

De aanhoudend lage olieprijzen zouden van invloed kunnen zijn op het huidige rendement en concurrentievermogen  van hernieuwbare energiebronnen, maar de perspectieven op de lange termijn zijn zeer positief. Technologieën voor hernieuwbare energie zijn in toenemende mate kostenefficiënt. Op vele plaatsen concurreren hernieuwbare energiebronnen al met succes met technologieën voor fossiele brandstoffen tegen marktprijzen. Bovendien, als de gevolgen voor het milieu die gepaard gaan met energieopwekking en -gebruik - zoals de uitstoot in lucht en water en de gevolgen voor klimaat - beter zouden worden opgenomen in de energieprijzen, dan  zou hernieuwbare energie met gemak conventionele technologieën wegconcurreren.

Speelt Europa een hoofdrol bij het ontwikkelen van schone energiebronnen?

Zoals het recente rapport van het EMA over het gebruik van hernieuwbare energiebronnen in Europa laat zien, heeft de EU wereldwijd belangrijke bijdragen geleverd aan de ontwikkeling van technologieën voor hernieuwbare energie. In de periode 2005–2012 had Europa het grootste aandeel in de nieuwe wereldwijde investeringen in hernieuwbare energiebronnen, wat pas sinds 2013 werd overtroffen door China. In 2014 had de EU-28 de grootst geïnstalleerde en gekoppelde fotovoltaïsche capaciteit ter wereld – ongeveer drie keer zoveel als China – en de grootste windenergiecapaciteit. Het tempo van de investeringen is in Europa in de afgelopen periode echter afgenomen, terwijl het in andere delen van de wereld toeneemt.

De EU behoort wereldwijd tot de grootste arbeidsmarkten in de sector hernieuwbare energie. In 2014 had de EU het op één na hoogste niveau van werkgelegenheid op dit gebied, na Brazilië. De grootste werkgevers in deze sector in de EU zijn ondernemingen op het gebied van wind- en zonne-energie en vaste biomassa. Met de toenemende concurrentie vanuit China, zijn weliswaar banen in de sectoren wind- en zonne-energie verloren gegaan. Toch is het aandeel van banen in de hele sector hernieuwbare energie in de EU-28 nog altijd groter dan in China.

Welke uitdagingen liggen in het verschiet?

Ten eerste verandert de situatie voor hernieuwbare energiebronnen wereldwijd snel. Als Europa zijn voortrekkersrol wil behouden, moet het zich sterk blijven inzetten. Het feit dat de financiering van onderzoek naar en ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen in de afgelopen tijd stagneerde, duidt op een risico dat de baanbrekende technologieën van morgen aan vaart verliezen. In deze context beveelt het Internationaal Energieagentschap een verdrievoudiging aan van de huidige O&O-uitgaven aan innovatie op het gebied van schone energie.

Bovendien moet de interne energiemarkt van de EU worden hervormd zodat deze doeltreffender wordt en beter in staat zal zijn fluctuaties in hernieuwbare bronnen op te vangen. Fluctuerende hernieuwbare energiebronnen zoals zonne- en windenergie zorgen voor toevoer van elektriciteit in het hoogspanningsnet wanneer de klimaatomstandigheden dat toelaten. Volgens de huidige marktregels zitten deze energiebronnen niet op het juiste prijsniveau, en dit zal moeten worden aangepakt. Verbeteringen in doeltreffendheid, overdracht, grensoverschrijdende koppelingen, energieopslag en een actiever beheer aan de vraagkant zijn ook belangrijk voor de energietransitie.

Hoe garandeert het EMA een effectiever gebruik van hernieuwbare energie?

We beoordelen regelmatig de vorderingen en de mate waarin de doelstellingen van de EU worden gehaald, en ondersteunen Europese beleidsmakers. Onze rapporten geven ook de stand van zaken weer en we fungeren op jaarbasis via ons Europese Milieuobservatie- en -informatienetwerk (Eionet) als een coördinatiecentrum voor lidstaten, om problemen in verband met hernieuwbare energie vast te stellen en te bespreken.

Mihai Tomescu