Ogólna perspektywa: w kierunku gospodarki niskoemisyjnej

Działania, jakie ma podjąć Unia Europejska w związku z realizacją celu wyznaczonego w Paryżu, są określone w ramach unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz wdrażane za pośrednictwem szeregu środków. 20 lipca Komisja Europejska zaproponowała nowy pakiet środków mających przyspieszyć przejście na gospodarkę niskoemisyjną w Europie, który musi jeszcze zostać zatwierdzony przez Parlament Europejski i Radę.

Pakiet ten jest jednym z konkretnych działań zaproponowanych w celu wywiązania się przez Unię Europejską z podjętego zobowiązania do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o 40% do 2030 roku w porównaniu z rokiem 1990. Przedstawione propozycje obejmują wiążącą redukcję emisji przez państwa członkowskie w latach 2021–2030 oraz po raz pierwszy przewidują włączenie użytkowania gruntów i leśnictwa do ram unijnej polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030.

Pakiet znacznie wzmocniłby ramy unijnej polityki klimatyczno-energetycznej w kierunku utrzymania przez UE długoterminowych działań na rzecz konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej. Oferuje on całościowe spojrzenie na emisje ze wszystkich sektorów gospodarki: transportu, budownictwa, rolnictwa, odpadów, użytkowania gruntów i leśnictwa, a także przewiduje zmniejszenie emisji we wszystkich sektorach gospodarki. Ponadto stanowi on rozwinięcie zaproponowanej w lipcu 2015 roku reformy unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), która dotyczy emisji z sektorów przemysłowego i energetycznego.

Co więcej, przewiduje się, że zmniejszenie emisji ma ułatwić szereg sektorowych inicjatyw politycznych lub inne szerzej zakrojone pakiety takie jak strategia na rzecz niskoemisyjnej mobilności lub pakiet dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym.

Kształtowanie spójnego podejścia systemowego

W ostatnich latach w wielu naszych raportach, m.in. w raporcie Środowisko Europy 2015 – stan i prognozy (SOER), wielokrotnie podkreślaliśmy istotne znaczenie podejścia systemowego. Obecnie występujące problemy środowiskowe, w tym zmiana klimatu, są bardzo złożone. Na przykład nie możemy poprawić jakości powietrza w Europie bez niskoemisyjnego transportu, lepiej zaprojektowanych miast, silniejszej współpracy międzynarodowej w zakresie transgranicznego transportu zanieczyszczeń powietrza lub sieci terenów zielonych wokół obszarów miejskich. Zmiana klimatu również może zwiększyć zanieczyszczenie powietrza. To samo dotyczy łagodzenia skutków zmiany klimatu. Musimy rozwiązywać problemy emisji z perspektywy wszystkich sektorów gospodarki oraz zrozumieć wzorce produkcji i konsumpcji, które generują te emisje. Mając na uwadze to, że około 10 procent światowych emisji pochodzi obecnie z UE, oczywiste jest, że ograniczenie emisji tylko w Europie nie rozwiąże tego globalnego problemu.

W naszych ocenach regularnie podkreślamy też potrzebę wyznaczania spójnych i długoterminowych celów politycznych. Wdrażanie podstawowych zmian w najważniejszych systemach może zająć całe dziesięciolecia. Zbudowanie czystego i niskoemisyjnego systemu mobilności lub systemu energetycznego wymaga znaczących inwestycji w infrastrukturę oraz badania nad czystymi technologiami. Niespójne strategie polityczne bez jasnych celów mogą hamować inwestycje w innowacyjne rozwiązania.

Środki, inwestycje i wiedza

W kontekście tych unijnych ram politycznych oraz zachęcających sygnałów ze strony największych emitentów gazów cieplarnianych przyszłe wyzwania można podzielić na trzy grupy.

Pierwsza grupa obejmuje wkład wiedzy. Właściwe decyzje polityczne bazują na opartej na dowodach wiedzy na temat tendencji odnotowanych w przeszłości oraz prognoz na przyszłość. W tym procesie transformacji okazuje się, że coraz bardziej będziemy potrzebować perspektywicznej wiedzy, na której będziemy mogli opierać nasze decyzje polityczne. W tym kontekście EEA dąży do dalszego wyjaśnienia tej złożoności środowiskowej.

Do drugiej grupy zalicza się wyzwania powiązane z interwencjami i środkami. Ramy polityki UE należy przełożyć na konkretne inicjatywy i działania w terenie, za których realizację będą odpowiadać organy publiczne w państwach członkowskich UE na wszystkich szczeblach. Wymaga to zapewnienia spójności politycznej i wyznaczenia długoterminowych celów podobnych do celu europejskiego. Kluczowe znaczenie ma pełne wdrożenie ram z wykorzystaniem krajowych strategii politycznych i środków.

Trzecia grupa obejmuje wyzwania powiązane z inwestycjami, sugerujące, że przejścia na gospodarkę niskoemisyjną nie można zrealizować wyłącznie za pomocą samych inwestycji publicznych. Należy również zachęcać do prywatnych inwestycji na rzecz realizacji ekologicznych projektów infrastrukturalnych oraz badań nad czystymi technologiami.

Na konferencji ONZ w sprawie zmian klimatu (COP21), która odbyła się w Paryżu w 2015 roku, podmioty gospodarcze i społeczeństwa obywatelskiego skutecznie nakłoniły negocjatorów do wyznaczenia ambitniejszego celu na poziomie 1,5°C. Podmioty te będą miały także do odegrania kluczową rolę we wdrażaniu środków, pobudzaniu inwestycji oraz przyczynianiu się do rozwoju potrzebnej nam wiedzy.

Hans Bruyninckx

Dyrektor wykonawczy EEA