Μετά το Παρίσι: η υλοποίηση της οικονομίας χαμηλών εκπομπών άνθρακα

Οι συνεισφορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υλοποίηση του στόχου του Παρισιού καθορίζονται στο πλαίσιο της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα και εφαρμόζονται μέσω σειράς μέτρων. Στις 20 Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε νέα δέσμη μέτρων για την επίσπευση της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα στην Ευρώπη, η οποία απομένει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.

Η δέσμη αυτή συγκαταλέγεται μεταξύ των συγκεκριμένων βημάτων που έχουν προταθεί προκειμένου να εκπληρωθεί η δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο έδαφός της κατά 40% έως το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Στις προτάσεις περιλαμβάνονται δεσμευτικές μειώσεις εκπομπών για τα κράτη μέλη για την περίοδο 2021-2030 και, για πρώτη φορά, προβλέπεται η ένταξη της χρήσης γης και της δασοπονίας στο πλαίσιο της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το 2030.

Χάρη σε αυτή τη δέσμη μέτρων θα ενισχυθεί σημαντικά το πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια προς την κατεύθυνση της μακροπρόθεσμης πορείας της ΕΕ προς μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Στο πλαίσιο της εν λόγω δέσμης εξετάζονται συνολικά οι εκπομπές από όλους τους τομείς της οικονομίας –μεταφορές, κτίρια, γεωργία, απόβλητα, χρήση γης και δασοπονία– και προβλέπονται μειώσεις εκπομπών σε όλους τους οικονομικούς τομείς. Η δέσμη μέτρων βασίζεται επίσης στη μεταρρύθμιση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) της ΕΕ, η οποία προτάθηκε τον Ιούλιο του 2015 και καλύπτει τις εκπομπές από τους τομείς της βιομηχανίας και της ενέργειας.

Επιπλέον, για τη διευκόλυνση των μειώσεων των εκπομπών προβλέπονται διάφορες ειδικές ανά τομέα πρωτοβουλίες πολιτικής ή ευρύτερες δέσμες μέτρων, όπως η στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών ή η δέσμη μέτρων για την κυκλική οικονομία.

Σχεδιασμός συστημικών και συνεκτικών προσεγγίσεων

Τα τελευταία έτη, σε πολλές εκθέσεις του οργανισμού μας, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης Europe’s environment – State and outlook 2015 (SOER) (Το ευρωπαϊκό περιβάλλον — Κατάσταση και προοπτικές 2015), έχει επισημανθεί επανειλημμένως η ζωτική σημασία των συστημικών προσεγγίσεων. Τα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα. Για παράδειγμα, η ποιότητα του αέρα στην Ευρώπη δεν είναι δυνατόν να βελτιωθεί χωρίς μεταφορές χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, καλύτερα σχεδιασμένες πόλεις, ενισχυμένη διεθνή συνεργασία για την αντιμετώπιση της διασυνοριακής μετακίνησης ατμοσφαιρικών ρύπων ή ένα δίκτυο πράσινων χώρων γύρω από αστικές περιοχές. Η κλιματική αλλαγή μπορεί επίσης να επιδεινώσει την ατμοσφαιρική ρύπανση. Το ίδιο ισχύει και για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις εκπομπές από όλους τους οικονομικούς τομείς και να κατανοήσουμε τα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης που προκαλούν αυτές τις εκπομπές. Δεδομένου ότι περίπου το 10% των παγκόσμιων εκπομπών προέρχονται επί του παρόντος από την ΕΕ, είναι επίσης σαφές ότι οι μειώσεις εκπομπών μόνο στην Ευρώπη δεν θα επιλύσουν αυτό το παγκόσμιο πρόβλημα.

Ομοίως, στις αξιολογήσεις μας υπογραμμίζεται τακτικά η ανάγκη για συνεκτικούς και μακροπρόθεσμους στόχους πολιτικής. Μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για την εισαγωγή θεμελιωδών αλλαγών σε βασικά συστήματα. Η δημιουργία ενός καθαρού συστήματος κινητικότητας ή ενέργειας χαμηλών εκπομπών άνθρακα προϋποθέτει σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές και στην έρευνα στον τομέα των καθαρών τεχνολογιών. Οι μη συνεκτικές πολιτικές χωρίς σαφείς στόχους ενδέχεται να παρεμποδίσουν την πραγματοποίηση επενδύσεων σε καινοτόμες λύσεις.

Μέτρα, επενδύσεις και γνώση

Εάν ληφθούν υπόψη το συγκεκριμένο πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ και οι ενθαρρυντικές ενδείξεις από τις χώρες που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, οι μελλοντικές προκλήσεις μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες.

Η πρώτη κατηγορία αποτελείται από τις εισροές γνώσεων. Η λήψη ορθών αποφάσεων πολιτικής εξαρτάται από τις γνώσεις που βασίζονται σε αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τις τάσεις του παρελθόντος και τις μελλοντικές προβλέψεις. Στο πλαίσιο αυτής της μετάβασης, έχει καταστεί σαφές ότι θα απαιτούνται ολοένα και περισσότερες γνώσεις προσανατολισμένες στο μέλλον για την καθοδήγηση των πολιτικών μας αποφάσεων. Στο πλαίσιο αυτό, ο στόχος του ΕΟΠ είναι να αποσαφηνιστεί καλύτερα η περιβαλλοντική πολυπλοκότητα.

Δεύτερον, υπάρχουν προκλήσεις που συνδέονται με τις παρεμβάσεις και τα μέτρα. Το πλαίσιο πολιτικής της ΕΕ πρέπει να μετουσιωθεί σε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και επιτόπιες ενέργειες από τις δημόσιες αρχές σε όλα τα επίπεδα στα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό προϋποθέτει τη θέσπιση συνεκτικών πολιτικών και τον καθορισμό μακροπρόθεσμων στόχων παρόμοιων με τον ευρωπαϊκό στόχο. Έχει καίρια σημασία η πλήρης υλοποίηση των στόχων αυτών μέσω εθνικών πολιτικών και μέτρων στα κράτη μέλη.

Τρίτον, οι προκλήσεις που αφορούν τις επενδύσεις υποδηλώνουν ότι η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω δημόσιων επενδύσεων. Πρέπει επίσης να κινητοποιηθούν ιδιωτικές επενδύσεις για έργα καθαρών υποδομών και για την έρευνα στον τομέα των καθαρών τεχνολογιών.

Στο πλαίσιο της διάσκεψης για την κλιματική αλλαγή (COP21) που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, οι οικονομικοί φορείς και οι παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην κινητοποίηση των διαπραγματευτών προς τον πιο φιλόδοξο στόχο του 1,5 βαθμού. Θα διαδραματίσουν επίσης καίριο ρόλο στην υλοποίηση των μέτρων, στη διοχέτευση των επενδύσεων και στην απόκτηση των γνώσεων που χρειαζόμαστε.

Hans Bruyninckx

Εκτελεστικός διευθυντής του ΕΟΠ