Sıcak hava dalgaları ve iklimle ilgili diğer aşırılıklar, özellikle en savunmasız kesimlerin sağlığını tehdit ediyor

Geçtiğimiz kış son derece sıcak geçti ve geçen yaz Avrupa'nın pek çok bölgesinde iklim rekorları kırıldı. Birçok bölge uzun ve yoğun sıcak hava dalgalarına maruz kaldı ve sıcaklıklar 40 santigrat derecenin üzerine çıktı. Avrupa'daki ortalama yaz sıcaklıkları kayıtlara geçen en yüksek seviyelerdeydi.

Sıcak hava dalgaları, Avrupa nüfusu için iklimle bağlantılı en büyük doğrudan sağlık tehdididir. Seller, orman yangınları, fırtınalar ve iklime duyarlı bulaşıcı hastalıklar da sağlığımız ve refahımız için büyük tehditlerdir. Yeterli iklim değişikliğine uyum ve azaltım tedbirleri alınmadığı takdirde durum daha da kötüleşecektir.

İklim değişikliği en savunmasız kesimlerin sağlığını etkiliyor

AÇA'nın yakın zamanda yaptığı bir araştırmaya göre, yaşlılar, çocuklar, düşük gelirli gruplar ve sağlık sorunları ya da engelleri olan kişiler iklim değişikliğinden en çok etkilenenler. AÇA'nın 2019 raporuna göre, çevresel tehditlerin dağılımı ve sağlığımız üzerindeki etkileri, gelir, işsizlik ve eğitim seviyelerindeki farklılıkları yakından yansıtıyor.

İklim değişikliği, yaşlanan nüfus ve Avrupa genelinde artan kentleşme ile birlikte, birçok savunmasız insanın yüksek sıcaklıklara maruz kalacağı anlamına geliyor. Bu durum özellikle güney ve orta Avrupa'da geçerlidir. Bu gruplar, birçok okul ve hastanenin kentsel ısı adası etkisinin yaşandığı bölgelerde yer alması nedeniyle riske daha fazla maruz kalacaktır.

Yüksek sıcaklıklar ısı stresine neden olabilir, bu da sıcak bitkinliği ve sıcak çarpması nedeniyle ölüm riskini artırır. Bu aynı zamanda bozulan ruh sağlığı da dahil olmak üzere sağlıkla ilgili diğer dolaylı etkilere yol açar. Genel olarak, sıcak hava dalgalarının son kırk yılda Avrupa'da hava ve iklimle ilgili aşırı olaylardan kaynaklanan ölümlerin yaklaşık %90'ına neden olduğu tahmin edilmektedir.

İklim değişikliği daha fazla sel felaketini de beraberinde getirmektedir. Bazı ülkelerde sele maruz kalan bölgelerde yaşayan yaşlı ve işsiz insanların oranı daha yüksektir. AÇA'nın analizine göre, bu insanlar başka bir yere taşınamayabilir ya da evleri için sigorta veya yeterli sel koruması için ödeme yapamayabilir. 

Ayrıca, ortaya çıkan bir tehdit de Avrupa'da çeşitli bulaşıcı hastalıkların iklimle bağlantılı olarak görülme olasılığıdır. Dang ve Batı Nil ateşi gibi hastalıklar Avrupa'nın daha önce etkilenmemiş bölgelerine yayılmaktadır.

Harita 1. Avrupa'da 2000-2020 yılları arasında sıcaklığa bağlı ölüm vakalarındaki eğilimler

Not: Epidemiyolojik modeller, 2000-2020 döneminde sıcaklığa bağlı ölümlerin sayısını tahmin etmek için haftalık sıcaklık ve ölüm verileriyle birleştirilmiştir. Sıcaklığa bağlı ölüm vakalarının yıllık zaman serisine doğrusal bir eğilim uydurulmuştur; bu eğilimin eğimi, on yılda milyon kişi başına yıllık ölüm olarak ifade edilen göstergeyi temsil etmektedir. Belirli bir ülkedeki ölüm verilerinin mekansal çözünürlüğüne bağlı olarak, NUTS (3)'ten ülkelere kadar mümkün olan en küçük bölgeler kullanılmıştır. Türkiye, Bosna Hersek, Kosova (BM Güvenlik Konseyi'nin 1244/99 sayılı kararı kapsamında) ve Kuzey Makedonya için veri mevcut değildir.

Kaynaklar: van Daalen ve diğerleri. (2022).

Explore different chart formats and data here

Uyum ve azaltma, sağlık risklerinin azaltılması için çok önemlidir

İklim değişikliğine ilişkin daha fazla uyum ve azaltma önlemi alınmadığı takdirde sıcak hava dalgalarının yarattığı sağlık riskleri artacaktır. AÇA raporumuza göre, örneğin, kamu uyarı sistemlerinin kurulması, farkındalığın artırılması, sağlık ve sosyal bakım merkezlerinde hazır eylemlerin uygulamaya konulması, kentsel yeşillendirme, daha iyi bina tasarımı ve çalışma saatlerinin ayarlanması insanların korunmasına yardımcı olabilir.

Ancak uyum tedbirleri nadiren herkese aynı şekilde fayda sağlar. En hassas grupların geride bırakılmamasını sağlamak, bu eylemlerin özellikle bu gruplara fayda sağlamasını gerektirir. Örneğin, yeşil alanlar en çok ihtiyaç duyulan alanlara eklenebilir. Adil uyum aynı zamanda hassas grupların süreçte söz sahibi olmasını gerektirir. Kentsel yeşil alanların sağlığa faydaları özellikle çocuklar ve yaşlılar için iyi bilinmektedir.

Uygulamada iklim ve sağlık konusunda AB eylemi

AB, uyumu teşvik etmek için bir dizi yasa, politika ve tedbiri uygulamaya koymuştur. Bunlar, ulusal, bölgesel ve yerel yetkililere, insan sağlığını korumak ve müdahale etmek için direnç ve hazırlık oluşturma konusunda yol göstermeye yardımcı olmaktadır.

Bunun anahtarı, uyumu yasal bir zorunluluk haline getiren Avrupa İklim Yasası'dır. Ayrıca, Avrupa Yeşil Mutabakatı vatandaşların sağlık ve refahını çevreyle ilgili risk ve etkilerden korumayı amaçlayarak uyumu desteklemektedir. Bu strateji, AB'nin iklim değişikliğinin kaçınılmaz etkilerine nasıl uyum sağlayabileceğini ve 2050 yılına kadar iklime nasıl dirençli hale gelebileceğini ortaya koyan AB iklim değişikliğine uyum stratejisi ile tamamlanmaktadır.

Strateji, AB'nin uyum bilgi merkezi Climate Adapt (İklim Uyumu) aracılığıyla veri kullanımının artırılmasını da içermektedir. Ayrıca, eylemlerin hızlandırılması ve uyum önlemlerinin devletin tüm kademeleri tarafından alınmasının sağlanması için çaba gösterilmesini de içermektedir. Ayrıca, yetkililerin iklim değişikliğinden kaynaklanan sağlık tehditlerini öngörmelerine ve en aza indirmelerine yardımcı olabilecek kaynaklara kolay erişimlerini sağlamak amacıyla Avrupa İklim ve Sağlık Gözlemevi kurulmuştur.

Halihazırda tüm AB Üye Devletlerinin ulusal uyum politikaları mevcuttur. 300'den fazla Avrupa bölgesi ve yerel yönetim, iklim değişikliğinin etkilerine karşı direnç oluşturmak üzere AB Uyum Misyonu'na dahildir.

Image source: © Israil Pavel-Alexandru, Well with Nature /EEA

Özetle iklim değişikliği ve sağlık

• İklim değişikliği ve yarattığı sıcak hava dalgaları, seller ve bulaşıcı hastalıkların yayılması gibi sonuçlar, insanların sağlığını birçok yönden etkilemektedir. En savunmasız gruplar genellikle en çok etkilenenlerdir.
• İnsan sağlığının iklim değişikliğinin etkilerinden korunması AB'nin İklim Yasası'nda kabul edilmiştir. Ulusal ve yerel yetkililer, iklim değişikliğinin etkilerine karşı toplumsal direnç oluşturmak için çalışmaktadır.
• İklim değişikliğinden en çok etkilenen yaşlıları, çocukları, düşük gelirli grupları ve sağlık sorunları ya da engelleri olan kişileri korumak için Avrupa'daki tüm devletler düzeyinde daha fazla eyleme ihtiyaç vardır.

Ne yapabilirim?

• Yerel, bölgesel ve ulusal yetkililerinizin kentsel yeşillendirme, iklime dayanıklı kamu binaları, içme suyu çeşmeleri ve diğer uyum önlemlerine yatırım yapmak için neler yaptığını öğrenin.
• Sıcak hava dalgaları veya diğer aşırı hava olayları sırasında kendinizi, aile üyelerinizi ve toplumunuzdakileri korumak için ulusal veya yerel hükümet yönergelerini izleyin.
• Karbon ayak izinizi azaltmak için neler yapabileceğinizi düşünün. Avrupa İklim Paktı Avrupa çapında iklim eylemine katılmak için bir fırsattır.