Artykuł wstępny – Dbanie o środowisko to dbanie o nas samych

Sygnały EEA 2023 zawierają przegląd najbardziej bezpośrednich powiązań między środowiskiem, klimatem i zdrowiem. W ciągu ostatnich dziesięcioleci jakość powietrza w Europie znacznie się poprawiła, co doprowadziło do poprawy stanu zdrowia i zmniejszenia liczby przedwczesnych zgonów. Większość ludzi w Europie może korzystać z wysokiej jakości wody pitnej prosto z kranu, a zdecydowana większość naszych kąpielisk spełnia najwyższe standardy, dając nam doskonałe możliwości relaksu. Aby chronić ludzi i środowisko, Europa wprowadziła również najbardziej zaawansowane na świecie przepisy dotyczące chemikaliów i realizuje najbardziej ambitne zobowiązania klimatyczne.

Zdrowie jest zarówno bardzo prywatną sprawą, jak i tematem o wielkim znaczeniu publicznym. Zapytani o to, co jest najważniejsze w ich życiu, ludzie na całym świecie wymieniają swoje zdrowie i zdrowie swoich bliskich. W polityce opieka zdrowotna jest tematem zaciekłych debat i pochłania znaczną część budżetów publicznych.

Możemy cieszyć się, że obecne pokolenia Europejczyków żyją dłużej i zdrowiej niż kiedykolwiek wcześniej. Niektóre z tych pozytywnych zmian mogą być związane z postępami w polityce ochrony środowiska. Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza, poprawa jakości wody pitnej i warunków sanitarnych oraz ograniczenie stosowania niektórych z najbardziej szkodliwych substancji mają pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Uczymy się lepiej chronić obywateli przed falami upałów i innymi zagrożeniami, a dzięki ambitnym ograniczeniom emisji możemy uniknąć najgorszych konsekwencji zmiany klimatu.

Jednak pomimo tych osiągnięć nie możemy być naprawdę zadowoleni. Więcej niż jeden na 10 przedwczesnych zgonów w UE jest związany z zanieczyszczeniem środowiska. Ponadto wielu obywateli nie jest w stanie żyć pełnią życia, ponieważ zmagają się z chorobami związanymi z zanieczyszczeniem, takimi jak choroby układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. Niska jakość powietrza wciąż stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia w Europie. Zanieczyszczenie hałasem to rosnący problem, który wydaje się trudny do rozwiązania. Nadal produkujemy i zużywamy duże ilości chemikaliów, a niektóre z nich szkodzą środowisku lub naszemu zdrowiu. Skutki zmiany klimatu stają się coraz bardziej dotkliwe, powodując niedobór wody, fale upałów, duże pożary lasów i powodzie. Zagrożenia te w nieproporcjonalny sposób dotykają najbardziej wrażliwe osoby w naszych społeczeństwach, w tym dzieci, osoby starsze i osoby o niskich dochodach lub złym stanie zdrowia.

Image source: © Julia Gawell, Well with Nature /EEA

W Europejskim Zielonym Ładzie i jego programie działań na rzecz eliminacji zanieczyszczeń wyznaczono ambitne cele w zakresie ochrony przyrody, klimatu i zdrowia ludzi. Ograniczenie zanieczyszczenia i zapobieganie mu poprawia jakość życia i zapobiega chorobom. Niektórzy argumentowaliby, że jest to zbyt kosztowne. Ma to jednak na celu ochronę ekosystemów, od których zależą nasze społeczeństwa, a także ochronę naszego zdrowia. Zarówno w przypadku zdrowia ekosystemu, jak i zdrowia ludzi znacznie taniej i skuteczniej jest zapobiegać szkodom niż je naprawiać. Jest to po prostu dobra inwestycja na przyszłość – i coś, za co powinni zapłacić zanieczyszczający.

Aby wesprzeć te wysiłki, pojawia się coraz więcej impulsów wokół tzw. podejścia „Jedno zdrowie”. Tradycyjnie skupialiśmy się na indywidualnych zagrożeniach, takich jak określone rodzaje zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby. Podejście „Jedno zdrowie” uznaje, że nasze własne zdrowie jest powiązane ze zdrowiem zwierząt domowych i dzikich, roślin i szerszego środowiska, a nasze działania na rzecz poprawy zdrowia muszą uwzględniać wszystkie te wymiary. Rzeczywiście – działania mające na celu ochronę przyrody i klimatu są działaniami służącymi ochronie naszego własnego zdrowia.

EEA integruje wiedzę na temat środowiska, klimatu i społeczeństwa. Wraz z naszą siecią ekspertów, Eionet, wyciągamy wnioski na podstawie danych i informacji dotyczących przyrody, klimatu i systemów społecznych w zakresie energii, żywności, mobilności i środowiska zbudowanego. Jednym z przykładów takiej pracy jest „Europejski Atlas Środowiska i Zdrowia”, który umożliwia użytkownikom sprawdzenie jakości ich lokalnego środowiska i zbadanie poszczególnych i połączonych zagrożeń dla zdrowia.

Z takiej analizy wynika, że związek między środowiskiem a dobrostanem jest bardzo wyraźny. Poprawa stanu naszego środowiska naturalnego i łagodzenie zmiany klimatu przynoszą zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie korzyści dla wszystkich w Europie. Rozwiązania, które w największym stopniu wykorzystują przyrodę, takie jak parki na obszarach miejskich, często przynoszą potrójne korzyści dzięki łagodzeniu zanieczyszczeń, zwiększaniu różnorodności biologicznej oraz poprawie naszego zdrowia i dobrostanu, w tym zdrowia psychicznego.

Widzimy coraz więcej ocen podkreślających „polikryzys” zmian klimatycznych, utraty różnorodności biologicznej i zanieczyszczenia oraz potrzebę podjęcia pilnych działań. Mówiąc prościej, wszystko, czego potrzebujemy do przetrwania i rozwoju, zależy od natury. Nieustannie szkodząc naturze, niszczymy systemy, które stanowią podstawę naszego własnego zdrowia i dobrostanu – i narażamy na szwank przyszłe pokolenia.