Kriz zamanlarında güvenli, uygun fiyatlı ve temiz enerji?

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin yol açtığı insanlık trajedisi dünyayı şok etti ve milyonlarca Ukraynalının hayatını altüst etti. Savaşın insani maliyeti ölçülemez ve her geçen gün daha da artmaktadır. İlk şokun ardından başka etkiler de ortaya çıkmaya başladı. Avrupa'nın istikrarlı ve uygun fiyatlı enerji tedarikine yönelik tehdit de bunlardan biridir.

Yaşamımızın pek çok yönü enerjiye bağlıdır. Evlerimizi ısıtmak, yemeklerimizi pişirmek, malları ve insanları taşımak için enerji kullanıyoruz. Enerji güvenliği esasen mevcut ve gelecekteki kullanımımız için sürekli olarak yeterli enerjiye sahip olmakla ilgilidir.

Başka bir enerji krizi daha mı yaşıyoruz?

Yeterli enerjiye erişebilmek, maliyetini karşılayabilmek anlamına gelmemektedir. Aileler ve topluluklar 'enerji yoksulluğu' yaşayabilir. 2020'de AB çapında yapılan bir ankette, nüfusun %8'i evlerini yeterince sıcak tutamadıklarını söylemiştir.

Eurostat'a göre, Ocak 2022'de AB genelinde yıllık enerji enflasyon oranı %27 düzeyindeydi. Doğal gaz fiyatı Ocak 2021'e kıyasla %40 daha yüksekti. Bazı ülkeler doğal gaz fiyatlarındaki bu artışı diğerlerinden daha şiddetli hissetti: fiyatlar Belçika'da %67, Hollanda'da ise %58 oranında arttı. Birçok ülke enerji faturalarını düşürmek için sübvansiyon programları oluşturmuştur. Aynı zamanda, söz konusu sübvansiyonlar enerji tasarrufuna yönelik teşvikleri de ortadan kaldırmamalıdır.

Uzun vadeli sürdürülebilirliği desteklemek için kısa vadeli adımlar atmak

Enerjinin jeopolitiği daha önce de tarihi şekillendirmiştir. Başlıca petrol üreticisi ülkelerin ekonomik ve siyasi baskı amacıyla ihracatlarını kestikleri 1970'li yıllardaki petrol şokları, dünya siyasetinde ve küresel enerji üretimi ve piyasalarında değişimlere neden olmuştur. Ülkeler kısa vadeli tedbirler alarak belirli günlerde uçuşları veya araç kullanımını yasaklamış, bazıları petrol talebini azaltmak için bisiklet yollarına yatırım yapmış, diğerleri ise ithalat kaynaklarını çeşitlendirmiş ya da yeni rezervlerden petrol ve gaz çıkarmıştır.

Ukrayna'daki savaş Avrupa'nın enerji sisteminde de aynı derecede büyük bir değişimi tetikleyebilir. Rus işgalinin başlamasından sadece 2 hafta sonra AB liderleri Fransa'nın Versailles kentinde bir araya gelerek Avrupa'nın enerji bağımlılıklarını azaltma konusunda anlaştılar. Avrupa'nın fosil yakıtlara olan bağımlılığının azaltılması, yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesi çalışmalarının hızlandırılması ve enerji verimliliğinin arttırılması çağrısında bulundular.

Avrupa için düşük karbonlu enerji sistemine giden bir yol bulma ihtiyacı aciliyet arz etmektedir. Avrupa Komisyonu tarafından Mayıs 2022'de önerilen REPowerEU planı, Rus fosil yakıtlarına bağımlılığı sona erdirmek ve iklim eylemini hızlandırmak için Avrupa'nın enerji sistemini acilen dönüştürmeyi amaçlıyor. Planın temel önlemleri arasında enerji tasarrufu, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, talebi kontrol etmek için potansiyel acil durum önlemlerinin alınması ve evlerde, sanayide ve elektrik üretiminde fosil yakıtların yerini almak üzere yenilenebilir enerjinin yaygınlaştırmasına dönük çalışmaların hızlandırılması yer almaktadır.

Enerji tasarrufu acili ve etkilidir

REPowerEU planında, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesinin yanı sıra yenilenebilir enerji sistemine geçişin hızlandırılmasını da kapsayan kapsamlı bir yaklaşım önerilmektedir, ancak plan aynı zamanda enerji verimliliği gibi mevcut krizle mücadele için hayati önem taşıyan bir başka konuya daha vurgu yapmaktadır. Bu amaçla Avrupa Komisyonu, bağlayıcı enerji verimliliği hedefinin %9'dan %13'e çıkarılması da dahil olmak üzere uzun vadeli enerji verimliliği tedbirlerinin güçlendirilmesini teklif etmiştir.

Komisyon ayrıca Üye Devletlere toplum genelinde konutlarda ve iş yerlerinde enerji tasarrufuna yönelik özel kampanyalar başlatmaları çağrısında bulunmuştur. Komisyon'a göre bu kampanyalar başarılı olursa gaz ve petrol talebini %5 oranında azaltabilir. Üye Devletler ayrıca, örneğin enerji tasarruflu ısıtma sistemleri ve cihazları ile bina yalıtımı üzerindeki vergilerin azaltılması yoluyla enerji tasarrufunu desteklemeye teşvik edilmektedir.

Yakın zamanda, 2022 Birliğin Durumu bildirisi bağlamında Komisyon tarafından yeni adımlar önerilmiştir. Öneriler arasında, özellikle belirli yoğun saatlerde elektrik tüketiminin azaltılması, üreticilere gelir sınırı getirilmesi, fosil yakıt endüstrisinin dayanışma adına katkıda bulunmasının sağlanması ve fiyat düzenlemesi yer alıyor.

En ucuz ve en temiz enerji türü, kullanmadığımız veya üretmediğimiz enerjidir. Ne kadar az enerji kullanırsak, onu yenilenebilir kaynaklardan üretmek o kadar kolay hale gelir. Fosil yakıtlara ne kadar az ihtiyaç duyarsak, onları o kadar az ithal etmemiz gerekecektir ve sera gazı emisyonlarını ve hava kirliliğini o oranda azaltabiliriz.