Başyazı — Çevreye sahip çıkmak kendimize sahip çıkmaktır

AÇA İşaretler 2023, çevre, iklim ve sağlık arasındaki en yakın bağlantılara ilişkin genel bir bakış sunar. Avrupa'da hava kalitesi geçmiş yıllarda önemli ölçüde iyileşmiş, bu da sağlıkta iyileşmeyle ve erken ölüm oranlarında düşüşle sonuçlanmıştır. Avrupa'daki çoğu insan musluktan yüksek kalitede su içebilir ve plajlarımızın büyük çoğunluğu en yüksek standartlara sahip ve mükemmel dinlenme imkanları sunuyor. Avrupa, insanları ve çevreyi korumak için kimyasallarla ilgili olarak dünyanın en gelişmiş yasalarını uyguluyor ve iklimle ilgili en iddialı taahhütleri gerçekleştirmeye çalışıyor.

Sağlık hem son derece özel hem de kamusal açıdan büyük öneme sahip bir konu. Dünya genelinde insanlara hayatlarındaki en önemli şey sorulduğunda, kendilerinin ve sevdiklerinin sağlığını söylerler. Politikada, sağlık hizmetleri yoğun tartışmalara konu olmakla birlikte kamu bütçesinin büyük bir kısmını tüketiyor.

Avrupalıların mevcut nesilleri daha önce hiç olmadığı kadar uzun ve sağlıklı yaşadığı için mutlu olabiliriz. Bu olumlu gelişmelerden bazıları çevre politikasındaki ilerlemelerle bağlantılı olabilir. Hava kirliliğini azaltmak, içme suyu kalitesini ve sağlık tedbirlerini iyileştirmek ve en zararlı bazı maddelerin kullanımını sınırlamak sağlığımız üzerinde olumlu bir etkiye sahip. Vatandaşları sıcak hava dalgaları ve diğer tehlikelerden daha iyi korumayı öğreniyoruz ve emisyonlardaki iddialı düşüşlerle iklim değişikliğinin en kötü sonuçlarından kaçınabiliriz.

Ancak bu başarılara rağmen tam anlamıyla tatmin olamayız. AB'deki her 10 erken ölümden biri kirlilikle ilişkili. Buna ek olarak birçok vatandaş, solunum ve kalp-damar hastalıkları gibi kirlilikle ilişkili hastalıklarla baş etmeye çalışırken hayatlarını tam olarak yaşayamıyor. Avrupa'da kötü hava kalitesi büyük bir sağlık riski oluşturmaya devam ediyor. Gürültü kirliliği üstesinden gelinmesi zor görünen ve giderek büyüyen bir sorun. Bazıları çevreye veya sağlığımıza zarar veren büyük miktarlarda kimyasal üretmeye ve tüketmeye devam ediyoruz. İklim değişikliğinin sonuçları daha da şiddetlenmekle birlikte su kıtlığı, sıcak hava dalgaları, büyük orman yangınları ve sel baskınları gibi olaylara neden oluyor. Bu tehlikeler, çocuklar, yaşlılar, düşük gelirliler veya sağlık sorunu olan insanlar gibi toplumumuzun en savunmasız kesimini daha fazla etkiliyor.

Image source: © Julia Gawell, Well with Nature /EEA

Avrupa Yeşil Mutabakatı ve bu mutabakatın sıfır kirlilik gündemi, doğayı, iklimi ve insan sağlığını korumak için iddialı hedefler belirliyor. Kirliliği azaltmak ve önlemek, yaşam kalitesini iyileştirir ve hastalıkları önler. Bazıları bunun aşırı maliyetli olduğunu iddia edebilir. Ancak bu, toplumlarımızın bağlı olduğu ekosistemleri ve kendi sağlığımızı korumak için yapılıyor. Hem ekosistem sağlığı hem de insan sağlığı söz konusu olduğunda, zararı önlemek onarmaktan çok daha ucuz ve etkili. Bu, gelecek için iyi bir yatırım ve doğayı kirletenlerin bedelini ödemesi gereken bir şey.

Bu çabalara destek olmak amacıyla, "tek sağlık" yaklaşımı etrafında büyüyen bir hareket bulunuyor. Geleneksel olarak, hava, su veya toprak kirliliği gibi belirli türdeki risklere odaklandık. "Tek sağlık" yaklaşımı, kendi sağlığımızın, evcil ve vahşi  hayvanların, bitkilerin ve daha geniş bir çevrenin sağlığıyla bağlantılı olduğunu ve sağlığımızı iyileştirmek için adımlar atarken tüm bu boyutları dikkate almamız gerektiğini kabul eder. Doğayı ve iklimi korumaya yönelik eylemler, aslında kendi sağlığımızı korumaya yönelik.

Avrupa Çevre Ajansı (AÇA), çevre, iklim ve toplumla ilgili bilgileri bir araya getirir. Uzman ağımız Eionet ile birlikte, doğa, iklim ve enerji, gıda, mobilite ve inşa edilmiş çevre gibi toplumsal sistemlere ilişkin veri ve bilgiler arasında bağlantılar kuruyoruz. Bu çalışmalardan biri olan 'Avrupa çevre ve sağlık atlası', kullanıcılara yerel çevrelerinin kalitesini kontrol etme ve bireysel ve birleşik sağlık risklerini keşfetme imkanı sunuyor.

Bu tür analizler, çevre ile refah arasındaki bağlantıyı çok açık bir şekilde ortaya koyuyor. Çevremizin durumunu iyileştirmek ve iklim değişikliğinin etkilerini hafifletmek, Avrupa'daki herkes için doğrudan ve dolaylı faydalar sağlar. Doğayı en iyi şekilde kullanan çözümler, örneğin kentsel alanlardaki parklar, genellikle kirliliği azaltma, biyoçeşitliliği artırma ve zihinsel sağlık dahil olmak üzere sağlığımızı ve refahımızı iyileştirme gibi üç yönden fayda sunar.

İklim değişikliği, biyoçeşitlilik kaybı ve kirlilik gibi "çoklu krizlerin" ve acil önlem alma ihtiyacını vurgulayan değerlendirmelerin giderek arttığını görüyoruz. Basitçe söylemek gerekirse, hayatta kalmak ve gelişmek için ihtiyaç duyduğumuz her şey doğaya bağlı. Doğaya zarar vermeye devam ederek, kendi sağlığımızın ve refahımızın temelini oluşturan sistemlere de zarar veriyor ve gelecek nesilleri riske atıyoruz.