Zanieczyszczenie powietrza

Zanieczyszczenie powietrza jest problemem lokalnym, paneuropejskim oraz dotyczącym całej półkuli. Czynniki zanieczyszczenia powietrza uwalniane w jednym kraju mogą być przenoszone w atmosferze, przyczyniając się lub prowadząc do pogorszenia jakości powietrza w innych krajach.

Cząstki stałe, dwutlenek azotu i ozon przygruntowy są obecnie powszechnie uznawane za trzy zanieczyszczenia, które mają największy wpływ na zdrowie człowieka. Długotrwała i maksymalna ekspozycja na te zanieczyszczenia wywołuje skutki o różnym natężeniu, od uszkodzenia układu oddechowego po przedwczesną śmierć. Około 90% mieszkańców europejskich miast jest narażonych na zanieczyszczenia w stężeniach wyższych niż poziomy jakości powietrza uznane za szkodliwe dla zdrowia. Szacuje się na przykład, że drobne cząstki stałe (PM_2.5) w powietrzu skracają średnie trwanie życia w UE o ponad osiem miesięcy. Rakotwórczą substancją budzącą coraz większe zaniepokojenie jest benzo(a)piren, którego stężenia w kilku obszarach miejskich, zwłaszcza w środkowej i wschodniej Europie, są powyżej progu wyznaczonego w celu ochrony zdrowia ludzi.

Zanieczyszczenie powietrza szkodzi zdrowiu człowieka i ekosystemom. Znaczna część populacji nie mieszka w zdrowym środowisku, zgodnie z obowiązującymi normami. Aby wejść na drogę równowagi, Europa musi być ambitna i wykraczać poza obowiązujące ustawodawstwo.

Hans Bruyninckx, dyrektor wykonawczy EEA

Zanieczyszczenie powietrza szkodzi również naszemu środowisku.

• Zakwaszenie zostało znacznie ograniczone w latach 1990-2010 we wrażliwych ekosystemach Europy, które były narażone na opady kwaśnego deszczu zawierającego nadmierne ilości związków siarki i azotu.

• W przypadku eutrofizacji, która jest problemem środowiskowym polegającym na nadmiernym wzbogacaniu się ekosystemów w substancje biogenne, odnotowano mniejsze postępy. Obszar wrażliwych ekosystemów dotkniętych nadmiarem azotu atmosferycznego zmniejszył się tylko nieznacznie w latach 1990-2010.

• Ekspozycja na wysokie stężenia ozonu powoduje straty w zbiorach. Uprawy rolne są w większości narażone na poziomy ozonu, które przekraczają długoterminowy cel UE zakładający ochronę roślinności. Dotyczy to w szczególności znacznej części obszarów rolnych, zwłaszcza w południowej, środkowej i wschodniej Europie.

Jakość powietrza w Europie nie zawsze ulegała poprawie wraz z ogólnym spadkiem antropogenicznych (spowodowanych przez człowieka) emisji zanieczyszczeń powietrza. Przyczyny takiego stanu rzeczy są złożone:

• nie zawsze istnieje wyraźny związek między spadkiem emisji i stężeniem zanieczyszczeń powietrza obserwowanych w powietrzu;
• zwiększa się udział przemieszczania się zanieczyszczeń powietrza na duże odległości z innych krajów półkuli północnej do Europy.

Dlatego też nadal konieczne są działania ukierunkowane na ograniczenie emisji w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska w Europie.

Źródła zanieczyszczenia powietrza

Istnieją różne źródła zanieczyszczenia powietrza zarówno antropogeniczne, jak i naturalnego pochodzenia:

• spalanie paliw kopalnych przy generowaniu energii elektrycznej, w transporcie, przemyśle i gospodarstwach domowych;
• procesy przemysłowe i używanie rozpuszczalników, na przykład w sektorze chemicznym i mineralnym;
• rolnictwo;
• przerób odpadów;
• erupcje wulkaniczne, pył przenoszony przez wiatr, rozpryskiwanie soli morskiej oraz emisje lotnych związków organicznych z roślin są przykładami naturalnych źródeł emisji.

Polityka Unii Europejskiej

Długoterminowy cel UE polega na osiągnięciu poziomów jakości powietrza, które nie wywierają niedopuszczalnego wpływu na zdrowie człowieka i środowisko oraz nie stanowią dla nich zagrożenia. Unia Europejska działa na wielu szczeblach w celu ograniczenia ekspozycji na zanieczyszczenie powietrza: poprzez prawodawstwo; współpracę z sektorami odpowiedzialnymi za zanieczyszczenie powietrza, jak również z międzynarodowymi, krajowymi i regionalnymi organami i organizacjami pozarządowymi; oraz badania. Polityka UE ma na celu zmniejszenie ekspozycji na zanieczyszczenie powietrza poprzez ograniczenie emisji oraz wyznaczenie limitów i wartości docelowych dla jakości powietrza. Pod koniec 2013 r. Komisja Europejska przyjęła zaproponowany pakiet „Czyste powietrze dla Europy” zawierający nowe środki ograniczające zanieczyszczenie powietrza.

Dowiedz się więcej na temat europejskiej polityki w zakresie zanieczyszczenia powietrza

Działania EEA

Europejska Agencja Środowiska (EEA) jest centrum danych Unii Europejskiej dotyczących zanieczyszczenia powietrza; wspiera wdrażanie prawodawstwa UE związanego z emisją zanieczyszczeń powietrza oraz jakością powietrza. EEA wnosi również wkład w ocenę unijnej polityki w zakresie zanieczyszczenia powietrza oraz w opracowywanie długoterminowych strategii służących poprawie jakości powietrza w Europie.

Działalność EEA skupia się na:

• udostępnieniu ogółowi społeczeństwa szeregu danych na temat zanieczyszczenia powietrza,
• dokumentowaniu i ocenie tendencji w zakresie zanieczyszczenia powietrza oraz powiązanych strategii i środków w Europie, oraz
• badaniu skutków ubocznych i synergii między zanieczyszczeniem powietrza i strategiami w różnych obszarach, takich jak zmiana klimatu, energetyka, transport oraz przemysł.

Dowiedz się więcej na temat działalności EEA

Przydatne linki

EEA opublikowała zbiór linków dotyczących zanieczyszczenia powietrza.