Razem możemy iść naprzód: w kierunku zrównoważonej planety po kryzysie związanym z koronawirusem

Na całym świecie liczba zgonów z powodu koronawirusa niestety przekroczyła już 400 000 i ciągle rośnie — w niektórych regionach szybciej niż w innych. Koszty i zagrożenia związane z COVID-19 są rzeczywiste i wymagają solidarności oraz podejmowania globalnych działań. 

Aby powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa, ścisłe obostrzenia zostały wprowadzone przez wiele krajów, w tym przez prawie wszystkie państwa członkowskie UE. W niektórych krajach udało się obniżyć wskaźniki zachorowalności i rozpoczęto ostrożne, ponowne otwieranie się. Po upływie pierwszych miesięcy pandemii, w których największą wagę przywiązywano do jej znacznych skutków dla zdrowia oraz do poszukiwania rozwiązań w tym zakresie, jasne stało się, że także jej wpływ na gospodarkę jest przytłaczający i będzie odczuwany przez wiele kolejnych lat. Rządy przeznaczają środki publiczne na złagodzenie najgorszych efektów pandemii i w celu stymulacji gospodarki. Czy fundusze te posłużą do tego, by wrócić do świata sprzed epidemii, czy też budować zrównoważony i sprawiedliwy świat? 

Plan odbudowy Europy potwierdza obranie ścieżki zrównoważonego rozwoju 

Europa dokonała jasnego wyboru — stawia na zieloną, cyfrową i odporną Europę. W ramach Europejskiego Zielonego Ładu Komisja Europejska zaproponowała już ambitną i sprawiedliwą transformację w kierunku długoterminowego zrównoważonego rozwoju, koncentrując się na kwestiach związanych ze środowiskiem i z klimatem. W celu wdrożenia tej wizji opracowano pakiety w sprawie polityki, w tym niedawno zaproponowane strategie na rzecz bioróżnorodności oraz „od pola do stołu”. 

Europa dokonała jasnego wyboru — zieloną, cyfrową i odporną Europę

Priorytety te znajdują też wyraźne odzwierciedlenie w projekcie wieloletniego budżetu UE, obejmującego kwotę 1,1 biliona euro na lata 2021–2027. W ramach planu odbudowy po kryzysie gospodarczym Komisja Europejska zaproponowała niedawno nowy, dodatkowy instrument finansowy, o nazwie „Next Generation EU” — w tym przypadku wielkość pomocy wynosi 750 mld euro. Środki te, wkomponowane w dobrze zdefiniowane cele polityki, mogą pomóc Europie w przekształceniu gospodarki z jednoczesnym uzyskaniem neutralności klimatycznej i zrównoważonego rozwoju, a także w radzeniu sobie z nierównościami społecznymi. 

W okresie transformacji zapewnienie, że fundusze będą przeznaczane na spójne działania prowadzące do zrealizowania tej wspólnej wizji, będzie opierać się w oparciu o wiedzę. 

Gromadzenie wiedzy w celu wsparcia decyzji dotyczących transformacji 

Globalna społeczność będzie potrzebowała lat — jeśli nie dziesięcioleci — by poznać i ocenić pełen zakres tego kryzysu, począwszy od zmian demograficznych i nierówności, a skończywszy na zużyciu zasobów i tendencjach w zakresie emisji zanieczyszczeń. Jednak w tej chwili dysponujemy już pewnymi wskazaniami, które pokazują, jak środki wprowadzone w związku z koronawirusem będą wpływały na środowisko zarówno w krótkiej, jak i długiej perspektywie. 

Jednym z pierwszych efektów wprowadzenia środków w odpowiedzi na pandemię koronawirusa była widoczna poprawa jakości powietrza. Przy zmniejszonym ruchu drogowym podczas izolacji w wielu europejskich miastach zaobserwowano spadek stężenia niektórych zanieczyszczeń w powietrzu. Aby poznać zakres poprawy, EEA monitorowała tygodniowe średnie stężenie dwutlenku azotu — w niektórych miastach było ono o ponad 50% mniejsze w porównaniu z tym samym tygodniem w 2019 r. Można też oczekiwać zmniejszenia zanieczyszczenia hałasem związanym z transportem drogowym. Te pozytywne zmiany zostaną jednak prawdopodobnie odwrócone, gdy nabiorą tempa działania stymulujące gospodarkę. 

Zmniejszenie aktywności gospodarczej prawdopodobnie poskutkuje także zmniejszeniem emisji gazów cieplarnianych w 2020 r. Pełna ocena w tym zakresie, bazująca na konkretnych danych, będzie dostępna pod koniec 2021 r. Podobnie jak w przypadku jakości powietrza również emisje powrócą do dawnego stanu w momencie rozpoczęcia naprawy gospodarki. 

Z całego świata napływały raporty o przyrodzie odradzającej się w związku z redukcją zakłóceń spowodowanych działalnością człowieka lub o większej ilości wyrobów plastikowych jednorazowego użytku przedostających się do środowiska. Naukowcy i organy publiczne w całej Europie opracowują inicjatywy, które pozwolą zidentyfikować i zweryfikować takie trendy. 

Aby zapewnić, że podążamy w kierunku neutralności klimatycznej i zrównoważonego rozwoju kontynentu oraz planety, będziemy udostępniać coraz to obszerniejsze zasoby wiedzy zgromadzonej przez EEA i naszych partnerów — a także ułatwiać prowadzenie merytorycznej debaty — w ramach nowego repozytorium: planeta po koronawirusie. 

Jedna planeta, jedna społeczność 

Przechodzimy trudny okres. Wszystko wokół nas zmieniło się w zawrotnym tempie i krótkim czasie: interakcje społeczne, praca, szkoła, wakacje, możliwości zatrudnienia i łączność cyfrowa. Nasza przyszłość jest pełna niepewności. Jednak w tych trudnych chwilach nie możemy nigdy zapominać o niewiarygodnej sile, odporności i solidarności, które mieliśmy już okazję prezentować — jako ludzie, rodziny i część globalnej społeczności. Razem możemy działać, wprowadzać innowacje, przystosowywać się i iść naprzód. Musimy jednak robić to w zrównoważony sposób.