Samen kunnen we vooruitgaan: bouwen aan een duurzame planeet na de coronacrisis

Helaas zijn de sterftecijfers in verband met corona wereldwijd al opgelopen tot boven de 400 000 en deze stijgen nog verder, zij het in sommige regio's sneller dan in andere. De aan COVID-19 verbonden kosten en risico’s zijn reëel en vereisen maatregelen en solidariteit op mondiaal niveau.

Om de verspreiding van het virus tegen te gaan hebben veel landen strenge lockdownmaatregelen genomen. Dit was het geval in vrijwel alle EU-lidstaten. In een aantal landen is het gelukt om de infectiepercentages te verlagen, waardoor die landen deze maatregelen voorzichtig hebben kunnen versoepelen. Na een aantal maanden waarin het accent vooral lag op urgente maatregelen en de impact op de gezondheid, is het intussen ook duidelijk geworden dat de impact op de economie van deze pandemie kolossaal is en nog jaren voelbaar zal zijn. Regeringen kanaliseren de overheidsuitgaven om de ernstigste gevolgen financieel te compenseren en de economie een oppepper te geven. Zullen deze financiële middelen gebruikt worden om terug te gaan naar de wereld van vóór de coronacrisis of om een duurzame en billijke wereld te bouwen?

Europa’s herstelplan bevestigt de weg naar duurzaamheid

Europa heeft zijn keuze duidelijk gemaakt: een groen, digitaal en veerkrachtig Europa. In de Europese Groene Deal had de Europese Commissie al een ambitieuze en rechtvaardige transitie naar duurzaamheid op de lange termijn voorgesteld, waarin de zorgen over het milieu en het klimaat centraal staan. Belangrijke voorstellen, zoals de onlangs voorgestelde biodiversiteitsstrategie en het “van boer tot bord”-initiatief zijn naar voren gebracht om deze visie ten uitvoer te leggen.

Europa heeft zijn keuze duidelijk gemaakt: een groen, digitaal en veerkrachtig Europa

Deze prioriteiten komen ook duidelijk tot uiting in het voorstel voor een meerjarenbegroting van 1,1 biljoen EUR voor de periode 2021-2027. In het kader van een herstelplan om uit de economische crisis te komen, heeft de Europese Commissie onlangs een nieuw, aanvullend financieel instrument met de naam ‘Next Generation EU’ voorgesteld, voor een bedrag van 750 miljard EUR. Als onderdeel van welomschreven beleidsdoelstellingen kunnen deze financiële middelen Europa helpen zijn economie te transformeren en tegelijkertijd klimaatneutraliteit en duurzaamheid te bereiken alsook sociale ongelijkheden aan te pakken.

Tijdens de hele transitieperiode zal kennis een centrale rol spelen om te waarborgen dat deze middelen worden toegewezen aan coherente maatregelen ter verwezenlijking van deze gedeelde visie.

Kennisverwerving om besluiten ten behoeve van de transitie te ondersteunen

De internationale gemeenschap zal jaren, zo niet tientallen jaren, nodig hebben om de volledige omvang van deze crisis te begrijpen en te beoordelen, uiteenlopend van de demografische veranderingen en ongelijkheden tot middelengebruik en tendensen op het gebied van uitstoot van verontreinigende stoffen. Er zijn echter al een aantal aanwijzingen voor de manier waarop de coronamaatregelen een uitwerking op het milieu zouden kunnen hebben, zowel op korte als op lange termijn.

Eén van de eerste meetbare resultaten van de coronagerelateerde maatregelen is een zichtbare verbetering van de luchtkwaliteit. Omdat er minder wegverkeer was, is in Europese steden tijdens de lockdown een afname in de concentraties van belangrijke luchtverontreinigende stoffen geconstateerd. Om inzicht te krijgen in de omvang van deze verbeteringen heeft het EEA de wekelijkse gemiddelde concentraties van stikstofdioxide gemonitord. In een aantal steden waren deze concentraties meer dan 50% lager dan in dezelfde week in 2019. We kunnen eveneens een vermindering van de geluidoverlast door het wegverkeer verwachten. Zodra de economische activiteiten weer toenemen, bestaat de kans dat deze verbeteringen weer worden tenietgedaan.

Verminderde economische activiteiten leiden naar alle waarschijnlijkheid tot een geringere uitstoot van broeikasgassen in 2020. Een uitgebreide beoordeling op basis van concrete gegevens wordt eind 2021 beschikbaar. Zoals voor de luchtkwaliteit geldt, zal ook de drastische vermindering van de uitstoot terugkeren naar het oude niveau van zodra de economie weer begint aan te trekken.

Vanuit de hele wereld komen er meldingen dat wilde dieren aan terrein winnen omdat de menselijke activiteiten minder verstorend zijn, of dat er meer plastic afval rondslingert in de natuur. Onderzoekers en overheden in Europa en de rest van de wereld ontwikkelen initiatieven om deze tendensen te herkennen en te bevestigen.

Om te waarborgen dat we op koers blijven om het continent en de planeet klimaatneutraal en duurzaam te maken, stellen wij onze EEA-kennis en die van onze partners ter beschikking om een geïnformeerde discussie mogelijk te maken op ons nieuwe platform: Post-Corona Planet.

Eén planeet, één gemeenschap

We maken een moeilijke tijd door. Alles om ons heen is in korte tijd en in een ongekend snel tempo veranderd: sociale contacten, arbeidsleven, onderwijs, vakanties, arbeidsperspectieven en digitale connectiviteit. De nabije toekomst kent eveneens veel onzekerheden. In deze moeilijke tijden moeten we echter goed onthouden dat we ons sterk, veerkrachtig en solidair getoond hebben als individuele persoon, als familie en als onderdeel van een internationale gemeenschap. Samen kunnen we handelen, innoveren, aanpassen en vooruitgaan. We moeten dit doen op een duurzame manier.