Aanpassing aan klimaatverandering is van cruciaal belang voor de toekomst van de Europese landbouw

In het recente EEA-verslag wordt een behoorlijk grimmig toekomstbeeld geschetst voor de Europese landbouwers. Kunt u daar wat meer over vertellen?

In het verslag “De gevolgen van en aanpassing aan klimaatverandering in de Europese landbouwsector” wordt ingegaan op de manier waarop de landbouwsector is beïnvloed door de klimaatverandering, en wordt vooruitgeblikt op de komende jaren. Het is duidelijk dat de verwachte klimaatverandering in grote delen van Europa negatieve gevolgen zal hebben voor de landbouw, met name in het zuiden. In het verslag wordt ingegaan op een aantal aspecten van de landbouwsector – voornamelijk gewasopbrengsten, vee en dierlijke producten – waarbij het accent ligt op de behoeften binnen de levensmiddelen- en diervoederproductie. Ook wordt er een overzicht gegeven van de potentiële oplossingen voor aanpassing aan klimaatverandering die worden geboden in het beleid op verschillende bestuurlijke niveaus, namelijk via landelijke programma’s en verschillende aanpassingsmaatregelen op het niveau van het landbouwbedrijf.

Welke gevolgen zal de klimaatverandering hebben voor de landbouw? In welke delen van Europa zullen deze gevolgen het sterkst merkbaar zijn?

De klimaatverandering heeft al negatieve gevolgen gehad voor de Europese landbouwsector, en dat zal in de toekomst niet anders zijn. De gewasopbrengsten en veeproductiviteit in Europa worden al beïnvloed door veranderingen in temperatuur en neerslag, en door weers- en klimaatextremen. Als gevolg daarvan kunnen stukken landbouwgrond in Zuid-Europa waar die gevolgen het sterkst zijn, in onbruik raken.

Weers- en klimaatomstandigheden hebben ook invloed op de beschikbaarheid van water, dat nodig is voor irrigatie, het drenken van vee en de verwerking van landbouwproducten, en op de vervoers- en opslagomstandigheden. De toekomstige klimaatverandering zou op korte termijn ook een aantal positieve gevolgen kunnen hebben voor de sector, in de vorm van langere teeltseizoenen en betere gewasomstandigheden in delen van Noord-Europa. Vanwege waterschaarste, hittegolven, zware neerslag die bijdraagt aan bodemerosie, en andere weers- en klimaatextremen zullen de gewasopbrengsten naar verwachting echter dalen.

Bovendien zullen stapeleffecten van de klimaatverandering buiten Europa van invloed zijn op de prijs, hoeveelheid en kwaliteit van producten en dus op handelspatronen, wat weer gevolgen kan hebben voor de landbouwinkomsten in Europa.

Is de landbouwsector kwetsbaarder voor klimaatverandering dan andere sectoren?

De klimaatverandering heeft gevolgen voor alle economische sectoren, en dat zal ook in de toekomst zo zijn. De landbouwproductie is sterk afhankelijk van weers- en klimaatomstandigheden, waardoor de landbouw een van de kwetsbaarste sectoren is. De gewasopbrengsten en veeproductiviteit, en daarmee ook de landbouwinkomsten, worden beïnvloed door veranderingen in temperatuur en neerslag en door weers- en klimaatextremen. Dat levert voor veel Europese regio’s grote economische verliezen op.

Welke aanbevelingen worden er gedaan in het verslag, met name aan landbouwers die willen zorgen dat hun bedrijf levensvatbaar en duurzaam blijft?

Er zijn al allerlei maatregelen die kunnen worden ingevoerd op het niveau van het landbouwbedrijf om het beheer van bodem en water te verbeteren en zo een positieve bijdrage te leveren aan de aanpassing aan en beperking van klimaatverandering en aan het milieu en de economie. In veel gevallen is er echter nog geen sprake van aanpassing op het niveau van het landbouwbedrijf, om allerlei redenen, zoals een gebrek aan investeringsmiddelen, beleidsinitiatieven voor aanpassing, institutionele capaciteit en toegang tot kennis over klimaat aanpassing.

Wat heeft de Europese Unie tot dusver gedaan om de sector en de landbouwers te helpen zich aan te passen?

De landbouwsector in de EU wordt geregeld door EU-beleid, in het bijzonder het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). De EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering, die in 2013 is vastgesteld en in 2018 is geëvalueerd, is een cruciale factor voor de aanpassing op EU-niveau. Zowel deze strategie als het GLB hebben aanpassingsmaatregelen mogelijk gemaakt in de landbouwsector. Binnen het nieuwe voorgestelde gemeenschappelijk landbouwbeleid voor 2021-2027 is aanpassing aan klimaatverandering een duidelijk doel, waardoor de EU-lidstaten mogelijk hun financiering voor aanpassingsmaatregelen binnen deze sector zullen moeten verhogen.

Daarnaast hebben de EU-lidstaten de landbouwsector als prioriteit aangemerkt in hun nationale aanpassingsstrategieën of -plannen. Veelvoorkomende aanpassingsmaatregelen op nationaal of regionaal niveau zijn voorlichting, praktische maatregelen ter vermindering van de gevolgen en risico’s van extreme weersomstandigheden, of strategieën voor risicodeling, en de ontwikkeling en aanleg van infrastructuur voor irrigatie en bescherming tegen overstromingen.

Wat doet het EEA op het gebied van aanpassing aan klimaatverandering?

Door het verstrekken van relevante informatie ondersteunt het EEA de ontwikkeling en uitvoering van de aanpassing aan klimaatverandering in Europa, de evaluatie van EU-beleid en de ontwikkeling van langetermijnstrategieën voor aanpassing aan klimaatverandering en vermindering van het risico op rampen. Wij hebben een aantal verslagen gepubliceerd over de aanpassing aan klimaatverandering, waaronder de beoordeling van de gevolgen van en kwetsbaarheden voor klimaatverandering in Europa en beoordelingen van de aanpassing naar sector (energie, vervoer en landbouw).

Ook stelt het agentschap beoordelingen op van nationale, regionale en stedelijke strategieën en actieplannen op het gebied van klimaatverandering. Daarnaast onderhoudt en beheert het EEA samen met de Europese Commissie het Europese klimaataanpassingsplatform (Climate-ADAPT).

Blaz Kurnik

EEA-deskundige op het gebied van de gevolgen van en aanpassing aan klimaatverandering

Dit interview is gepubliceerd in de editie van de EEA-nieuwsbrief 03/2019 van september 2019.