Bliet sostenibbli: nittrasformaw il-pajsaġġi urbani tal-Ewropa

Tallinn, il-belt kapitali tal-Estonja, dan l-aħħar rebħet il-Premju tal-Belt Kapitali Ekoloġika tal-Ewropa tal-2023, u ngħaqdet ma’ ħafna bliet Ewropej oħra li jvarjaw minn Stokkolma, Hamburg, Copenhagen, Grenoble, Ljubljana, Lisbona u Lahti. Il-premju Green Leaf 2022 — għal bliet b’popolazzjoni ta’ bejn 20,000 u 100,000 abitant — ingħata lil Valongo, il-Portugall, u Winterswijk, l-Olanda. Kelli l-privileġġ li nieħu sehem fid-deliberazzjonijiet tal-ġurija. Kien tassew ta’ ispirazzjoni u valur għalija li nara l-azzjonijiet li qed jieħdu l-ibliet tal-Ewropa lejn is-sostenibbiltà filwaqt li jħejju għall-isfidi li ġejjin. Madankollu, it-triq lejn is-sostenibbiltà urbana mhijiex waħda faċli.

Il-bliet jospitaw madwar tlieta minn kull erba’ Ewropej. Il-bliet huma sistemi kumplessi, li jġibu l-komunitajiet u l-ambjent f’ambjent ħaj u li qed jevolvi kontinwament. Huma ċentri soċjali, kulturali u ekonomiċi, inkorporati fir-reġjuni ta’ madwarhom. Minkejja dawn l-aspetti komuni, kull belt u raħal fl-Ewropa huma uniċi. Dawn għandhom karatteristiċi uniċi żviluppati permezz tal-istorja, imsawra mill-ġeografija, l-abitanti u s-sistemi soċjopolitiċi tagħhom. Konsegwentement, l-isfidi li jiffaċċjaw il-bliet ivarjaw b’mod sinifikanti.

Xi bliet qed jiffaċċjaw popolazzjonijiet li qed jixjieħu jew li qed jiċkienu, filwaqt li oħrajn qed jikbru. It-tnaqqis f’settur ekonomiku, bħall-industrija peżanti, it-turiżmu jew is-sajd, jista’ jaffettwa serjament l-ekonomija ta’ xi bliet, filwaqt li xi bliet jistgħu jaġixxu bħala kalamiti tal-innovazzjoni ekonomika, billi jattiraw talenti taż-żgħażagħ minn madwar l-UE. Bl-istess mod, l-impatti ambjentali jistgħu jvarjaw b’mod konsiderevoli.

L-għodod tagħna, bħall-Indiċi tal-Kwalità tal-Arja Ewropew u l-Viżwalizzatur tal-Kwalità tal-Arja tal-Bliet Ewropew, juru li mhux kollha nieħdu l-istess arja, u dan għandu kawżi u konsegwenzi differenti. Valutazzjonijiet u indikaturi oħra juru li reġjuni – u bliet – differenti se jintlaqtu b’mod differenti mit-tibdil fil-klima. Il-bliet kostali, speċjalment fil-Majjistral tal-Atlantiku, se jiffaċċjaw riskji akbar ta’ żieda fil-maltempati, filwaqt li oħrajn fin-Nofsinhar jistgħu jiffaċċjaw nuqqas ta’ ilma jew nirien fil-foresti. L-istudji tagħna juru wkoll li xi komunitajiet u gruppi, b’mod partikolari l-anzjani, f’belt partikolari huma aktar vulnerabbli, peress li jistgħu jiġu affettwati minn bosta perikli ambjentali, bħat-tniġġis tal-arja jew it-tniġġis akustiku.

Fl-istess ħin, minkejja l-karatteristiċi u l-isfidi uniċi tagħhom, il-bliet kollha jeħtieġ li jieħdu miżuri biex iħejju għall-impatti tal-klima. Il-bliet kollha se jkollhom bżonn jikkontribwixxu għall-objettivi tan-newtralità klimatika, tal-ekonomija ċirkolari u tal-bijodiversità, filwaqt li jiżguraw ambjent aktar nadif u aktar b’saħħtu u li jipprovdu opportunitajiet soċjali u ekonomiċi aħjar għall-abitanti tagħhom.

Il-biċċa l-kbira tal-bliet Ewropej ġew abitati matul sekli sħaħ u t-toroq, il-viċinati u l-bini tagħhom jirriflettu dan il-wirt. L-infrastruttura eżistenti tiddetermina parzjalment kemm nistgħu nissostitwixxu l-istokk tal-bini jew nimmodifikaw b’mod retroattiv malajr il-binjiet eżistenti jew noħolqu għażliet ġodda ta’ trasport. Il-kisba tas-sostenibbiltà f’dawn il-każijiet tirrikjedi kunsiderazzjonijiet bir-reqqa.

L-għan aħħari jista’ jkun l-istess iżda t-triq lejn is-sostenibbiltà bla dubju se jkollha bżonn tindirizza s-sett uniku ta’ karatteristiċi ta’ kull belt kif ukoll l-isfidi. Aħna, fl-Aġenzija Ewropea għall-Ambjent, qed inlaqqgħu lill-partijiet ikkonċernati flimkien biex niżviluppaw qafas kunċettwali komuni, li jikkostitwixxi l-bażi tar-rapport u t-tgħarrif reċenti tagħna kif ukoll tal-valutazzjonijiet li jmiss tagħna dwar din il-kwistjoni. Il-qafas għandu l-għan li jgħin lill-awtoritajiet tal-belt u lil dawk li jfasslu l-politika jfasslu t-tranżizzjoni tagħhom lejn is-sostenibbiltà billi jħarsu lejn is-sostenibbiltà urbana permezz ta’ sitt lentijiet differenti: belt ċirkolari, belt reżiljenti, belt b’livell baxx ta’ emissjonijiet tal-karbonju, belt ekoloġika, belt inklużiva u belt tajba għas-saħħa.

Mill-ħolqien ta’ żoni ekoloġiċi u blu fiċ-ċentru tal-belt għall-integrazzjoni tat-trasport pubbliku ma’ sistemi attivi ta’ mobilità, bħaċ-ċikliżmu u l-mixi, jew l-iżvilupp ta’ sistemi ta’ riċiklaġġ aktar effettivi, hemm ħafna affarijiet li l-bliet jistgħu jagħmlu fit-tranżizzjoni tagħhom lejn is-sostenibbiltà urbana. L-adozzjoni usa’ tal-iżviluppi teknoloġiċi, bħall-vetturi elettriċi jew ix-xogħol mill-bogħod, tista’ tħaffef il-proċess. Dak li huwa ċar ukoll mill-Kapitali Ekoloġiċi tal-Ewropa huwa li viżjoni fit-tul u koerenti appoġġata minn strutturi ta’ governanza, għarfien u data rilevanti tista’ verament tittrasforma belt f’għexieren ta’ snin.