Τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε ολόκληρη την Ευρώπη εξακολουθούν να μην είναι ασφαλή, ιδίως για τα παιδιά

Ενώ οι εκπομπές βασικών ατμοσφαιρικών ρύπων έχουν μειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ευρώπη εξακολουθούν να μην είναι ασφαλή. Τα παιδιά και οι έφηβοι είναι άτομα ιδιαίτερα ευάλωτα στην ατμοσφαιρική ρύπανση, καθώς ο οργανισμός, τα όργανα και το ανοσοποιητικό τους σύστημα εξακολουθούν να αναπτύσσονται. Σύμφωνα με το ενημερωτικό δελτίο του ΕΟΠ με τίτλο «Air pollution and children’s health [Η ατμοσφαιρική ρύπανση και η υγεία των παιδιών]», η ατμοσφαιρική ρύπανση βλάπτει την υγεία κατά την παιδική ηλικία και αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης ασθενειών σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής. 

Εκτιμάται ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί πάνω από 1 200 πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο σε άτομα ηλικίας κάτω των 18 ετών στις 32 χώρες μέλη του ΕΟΠ. Μολονότι ο αριθμός των πρόωρων θανάτων σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα είναι χαμηλός σε σχέση με το σύνολο του ευρωπαϊκού πληθυσμού που υπολογίζεται από τον ΕΟΠ κάθε χρόνο, οι θάνατοι σε πρώιμο στάδιο της ζωής αντιπροσωπεύουν απώλεια μελλοντικών δυνατοτήτων και συνοδεύονται από μια σημαντική επιβάρυνση χρόνιων ασθενειών, τόσο στην παιδική ηλικία όσο και σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής. 

Η λειτουργία και η ανάπτυξη των πνευμόνων των παιδιών επηρεάζονται από την ατμοσφαιρική ρύπανση, ιδίως από το όζον και το διοξείδιο του αζώτου (NO₂) βραχυπρόθεσμα και από τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια (ΑΣ_2,5) μακροπρόθεσμα. Η έκθεση της μητέρας στην ατμοσφαιρική ρύπανση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης συνδέεται με νεογνά χαμηλού βάρους και κίνδυνο πρόωρου τοκετού. Μετά τη γέννηση, η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων προβλημάτων υγείας, όπως άσθμα, μειωμένη πνευμονική λειτουργία, αναπνευστικές λοιμώξεις και αλλεργίες. Μπορεί επίσης να επιδεινώσει χρόνιες παθήσεις όπως το άσθμα, το οποίο πλήττει το 9 % των παιδιών και των εφήβων στην Ευρώπη, καθώς και να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων χρόνιων ασθενειών αργότερα στην ενήλικη ζωή. 

Μέχρι να μειωθεί η ατμοσφαιρική ρύπανση σε ασφαλή επίπεδα συνολικά, η βελτίωση της ποιότητας του αέρα γύρω από χώρους όπως τα σχολεία και οι παιδικοί σταθμοί και κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων όπως οι σχολικές μετακινήσεις και ο αθλητισμός, μπορεί να συμβάλει στη μείωση της έκθεσης των παιδιών. 

Επικαιροποίηση παρακολούθησης του ΕΟΠ για το 2022: τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης παραμένουν σταθερά υψηλά 

Το 2021, πάνω από το 90 % του αστικού πληθυσμού της ΕΕ εκτέθηκε σε επιβλαβή επίπεδα διοξειδίου του αζώτου, όζοντος και λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων (ΑΣ_2,5). 

Τα ΑΣ_2,5 είναι ένας από τους πιο επιβλαβείς ρύπους για την ανθρώπινη υγεία, η δε έκθεση σε ΑΣ_2,5 αποτελεί κύρια αιτία εγκεφαλικών επεισοδίων, καρκίνου και αναπνευστικών παθήσεων. Το 2021, το 97 % του αστικού πληθυσμού εκτέθηκε σε συγκεντρώσεις ΑΣ_2,5 πάνω από το όριο των 5 µg (μικρογραμμάρια) /m³ που καθόριζε η ετήσια κατευθυντήρια γραμμή του ΠΟΥ για το 2021. 

Σύμφωνα με προκαταρκτικά δεδομένα από το 2022, η Κεντρική και η Ανατολική Ευρώπη και η Ιταλία ανέφεραν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις ΑΣ_2,5, κυρίως λόγω της καύσης στερεών καυσίμων, όπως ο άνθρακας, για οικιακή θέρμανση και της χρήσης τους στη βιομηχανία. 

Το ενημερωτικό δελτίο του ΕΟΠ με τίτλο «Europe’s Air Quality status 2023 [Η κατάσταση της ποιότητας του αέρα στην Ευρώπη το 2023]» παρουσιάζει την κατάσταση όσον αφορά τις συγκεντρώσεις των ρυθμιζόμενων ατμοσφαιρικών ρύπων το 2021 και το 2022 σε σχέση τόσο με τα πρότυπα ποιότητας του αέρα της ΕΕ όσο και με τα όρια της κατευθυντήριας γραμμής του ΠΟΥ για το 2021. 

Πόσο καθαρή είναι η πόλη σας; Πορτογαλικές και σουηδικές πόλεις έχουν τον καθαρότερο αέρα 

Σύμφωνα με το επικαιροποιημένο εικονοσκόπιο του ΕΟΠ για την ποιότητα του αέρα των ευρωπαϊκών πόλεων (European City Air Quality viewer), η πορτογαλική πόλη Φάρο και οι σουηδικές πόλεις Umeå και Ουψάλα κατατάχθηκαν ως οι καθαρότερες ευρωπαϊκές πόλεις και είχαν τα χαμηλότερα μέσα επίπεδα λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων (ΑΣ_2,5) κατά τα δύο τελευταία ημερολογιακά έτη. Η κατάταξη των πόλεων από την πιο καθαρή έως την πιο μολυσμένη πόλη γίνεται με βάση τα μακροπρόθεσμα μέσα επίπεδα λεπτών αιωρούμενων σωματιδίων. 

Γενικό πλαίσιο 

Στο πλαίσιο του Σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε ως στόχο για το 2030 τη μείωση του αριθμού των πρόωρων θανάτων που προκαλούνται από τα ΑΣ_2,5 (βασικός ατμοσφαιρικός ρύπος) κατά τουλάχιστον 55 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005. Για τον σκοπό αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το 2022 πρόταση αναθεώρησης των οδηγιών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, με στόχο, μεταξύ άλλων, την καλύτερη ευθυγράμμιση των προτύπων ποιότητας του αέρα με τις συστάσεις του ΠΟΥ. 

Οι αξιολογήσεις της ποιότητας του αέρα που εκπονεί ο ΕΟΠ επισημαίνουν τους ρύπους που θεωρούνται πιο επιβλαβείς για την ανθρώπινη υγεία ή που υπερβαίνουν συχνότερα τα όρια τα οποία θέτουν τα πρότυπα ποιότητας του αέρα της ΕΕ και η κατευθυντήρια γραμμή του ΠΟΥ. Οι συγκεντρώσεις προκύπτουν από μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε περισσότερους από 4 500 σταθμούς παρακολούθησης σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι οποίες αναφέρονται επίσημα στον ΕΟΠ από τα κράτη μέλη του και από άλλες συνεργαζόμενες χώρες.