Hava kirliliği seviyeleri Avrupa genelinde hâlâ çok yüksek seyrediyor ve en önemli çevresel sağlık riski olmayı sürdürüyor

Hava kirliliğinin DSÖ kılavuz seviyelerine düşürülmesine yönelik ilave tedbirler bu 253.000 atfedilebilir ölümü önleyecek ve aynı zamanda diyabet ve astım gibi hava kirliliğine bağlı hastalıkların zayıflatıcı sağlık etkilerinden muzdarip insan sayısını azaltacak.

„Avrupa'da hava kirliliğinin insan sağlığına zararları: hastalık yükü 2023” başlıklı AÇA brifingine ilişkin değerlendirme, üç temel hava kirleticisinin yani ince partikül madde, azot dioksit ve ozonun insan sağlığı üzerindeki etkilerine ilişkin 2021 yılı için tahmin edilen en son bilgileri sunuyor.

Atfedilebilir ölümler çok yüksek seyretmeye devam ediyor

AB’de 2005-2021 yılları arasında en zararlı hava kirleticilerinden biri olan ince partikül maddeye (PM_2.5) atfedilebilen ölüm sayısı %41 oranında düştü. Ancak yine de hava kirliliği  Avrupalılar için en önemli çevresel sağlık riski olmaya devam ediyor (bunu gürültüye maruz kalma, kimyasallar ve iklimle ilgili sıcak hava dalgalarının sağlık üzerindeki artan etkileri gibi diğer faktörler takip ediyor) ve özellikle şehirlerde ve kentsel alanlarda kronik hastalıklara ve bunlara bağlı ölümlere neden oluyor.

En son AÇA tahminlerine göre, 2021 yılında AB'de en az 253.000 ölüm DSÖ tarafından tavsiye edilen 5 µg/m³ konsantrasyonunun üzerindeki ince partikül madde (PM_2,5) kirliliğine maruz kalınmasına atfedilebilir. Azot dioksit kirliliği AB'de 52.000 ölüme, ozona kısa süreli maruz kalma ise 22.000 ölüme yol açtı. Hava kirliliği aynı zamanda sağlık sorunlarına da neden oluyor ve sağlık sistemlerine önemli maliyetler ekliyor. DSÖ'nün tavsiye ettiği bu konsantrasyonlar, söz konusu sağlık etkilerine dair açık kanıtların bulunduğu kirlilik seviyesine göre belirleniyor.

AÇA tarafından bugün açıklanan rakamlar, hava kirliliğinin AB'de hâlâ bir numaralı çevre sağlığı sorunu olduğunu bize hatırlatıyor. Neyse ki temiz hava politikası işe yarıyor ve hava kalitemiz iyileşiyor. Ancak yine de daha iyisini yapmalı ve kirlilik seviyelerini daha da aşağı çekmeliyiz. Bu nedenle AB, AB hava kalitesi standartlarını DSÖ tavsiyeleriyle daha uyumlu hale getirmeyi amaçlayan gözden geçirilmiş bir Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi teklifini hızla kabul etmeli ve uygulamalı.

Virginijus Sinkevičius

AB Çevre, Okyanuslar ve Balıkçılık Komisyonu Üyesi

Son yıllarda hava kirliliği seviyelerini azaltmak için büyük adımlar atmış olsak da en son verilerimize ve değerlendirmemize göre hava kirliliğinin sağlığımız üzerindeki etkileri hâlâ çok yüksek seyrediyor ve hava kirliliğine atfedilebilecek ölümlere ve hastalıklara sebep oluyor. Yerel, ulusal ve Avrupa seviyesindeki yetkililerin, şehir merkezlerinde toplu taşımayı veya bisiklet kullanımını teşvik etmek gibi önlemler alarak ve mevzuatı güncelleyerek emisyonları azaltmak için harekete geçmesi ise olumlu bir haber.

Leena Ylä-Mononen

AÇA İcra Direktörü

Temel hava kirleticilerinin hastalıklar üzerindeki sağlık etkileri

Bu yılki değerlendirmede ilk defa belirli hastalıklarla ilişkili sağlık yüküne hava kirliliğinin katkıda bulunduğu miktar belirtiliyor. Bu hastalıkların her biriyle ilişkili toplam sağlık yükü sadece hastalığa bağlı atfedilebilir ölümlere değil aynı zamanda hastalığın günlük etkileri ile yaşamanın sağlık yüküne de bağlı.

İskemik kalp hastalığı ve kanser gibi bazı hastalıklar için sağlık yükünün çoğunluğu atfedilebilir ölümlerle bağlantılı; ancak diyabet ve astım gibi diğer hastalıklar için bu hastalıkların güçten düşürücü sağlık etkileri ile yaşamak (genellikle uzun yıllar veya on yıllar boyunca) gibi önemli bir sağlık yükü bulunuyor. Dolayısıyla, hava kirliliğinin sağlık üzerindeki etkilerini değerlendirirken sadece atfedilebilir ölümlere değil astım gibi hastalıkların uzun vadeli etkilerinden muzdarip Avrupa vatandaşlarının günlük yaşam kalitesi üzerindeki uzun vadeli etkilerine de odaklanmak önemli.

Hava kirliliğine bağlı hastalıklar arasında, ince partikül maddeye (PM_2.5) maruz kalındığında, en büyük sağlık yükü iskemik kalp hastalığından kaynaklanırken bunu inme, şeker hastalığı (diabetes mellitus), kronik obstrüktif akciğer hastalığı, akciğer kanseri ve astım takip ediyor. Azot dioksit ve dikkate alınan üç hastalık söz konusu olduğunda, en yüksek sağlık yükü şeker hastalığından kaynaklanırken bunu inme ve astım izliyor.

Brifingle birlikte AÇA, ülke düzeyinde ayrıntılı hastalık yükü bilgilerinin yer aldığı ülke bilgi formları da yayınladı. AÇA brifingindeki bulgular Rotterdam'da düzenlenen 4. Temiz Hava Forumu 2023 toplantısında sunuldu.

Hava kalitesi uygulaması: AB’nin her yerinde hava verilerini kontrol edin

Avrupa vatandaşları, Hava Kalitesi Endeksi (Air Quality Index) uygulaması dahil farklı platformlar aracılığıyla gerçek zamanlı hava kalitesi verilerini kontrol edebilirler. Bu uygulamanın en son sürümünde, Avrupa genelinde hava kalitesi modellemesi ile birlikte Avrupa'daki 3.500'den fazla hava kalitesi izleme istasyonundan gelen ve saatlik olarak güncellenen bilgilere dayanarak kullanıcıların AB içinde herhangi bir yerdeki hava kalitesini kontrol edebilecekleri yeni özellikler yer alıyor. Uygulama 24 Avrupa dilinde sunuluyor ve kullanıcıların kendi bölgelerindeki hava kalitesini değerlendirmelerine ve yorumlamalarına olanak tanıyan çeşitli özellikler içeriyor.

Editörlere not

“Avrupa'da hava kirliliğinin insan sağlığına zararları, hastalık yükü 2023” isimli AÇA brifingi Avrupa'da hava kalitesi 2023 paketinin bir parçası.

AÇA, 2014 yılından bu yana hava kirliliğine maruz kalmaya atfedilen ölüm oranlarına ilişkin tahminler hazırlıyor. AÇA, 2021 DSÖ hava kalitesi kılavuzlarında belirtilen sağlık etkilerine yönelik tavsiyeleri kullanıyor.

Önceki yıllarda olduğu gibi, verilerdeki bazı çakışmalar nedeniyle çifte sayımdan kaçınmak için farklı hava kirleticilerinin sağlık etkileri birbirine eklenmemeli. Bu durum hem ölüm hem hastalık açısından geçerli.