Luchtverontreinigingsniveaus in heel Europa blijven te hoog – nog steeds het grootste milieugezondheidsrisico

Verdere maatregelen om de luchtverontreiniging terug te brengen tot de richtwaarden van de WHO zouden 253,000 sterfgevallen hebben kunnen voorkomen. Ze zouden er ook toe hebben geleid dat minder mensen hoeven te leven met de slopende gevolgen voor de gezondheid van aan luchtverontreiniging gerelateerde ziekten zoals diabetes en astma.

De EEA-briefing “Harm to human health from air pollution in Europe: burden of disease 2023” presenteert de meest recente ramingen voor het jaar 2021 over de schade voor de volksgezondheid veroorzaakt door drie belangrijke luchtverontreinigende stoffen: fijnstof, stikstofdioxide en ozon.

Toerekenbare sterfgevallen blijven te hoog

Tussen 2005 en 2021 is het aantal sterfgevallen in de EU die zijn toe te schrijven aan fijnstof (PM_2,5), een van de schadelijkste luchtverontreinigende stoffen, met 41% gedaald. Toch blijft luchtverontreiniging het grootste milieugezondheidsrisico voor de Europese bevolking (gevolgd door andere factoren zoals geluidsoverlast, chemische stoffen en de toenemende effecten van klimaatgerelateerde hittegolven op de gezondheid), dat chronische ziekten en toerekenbare sterfgevallen veroorzaakt, vooral in steden en stedelijke gebieden.

Volgens de meest recente schattingen van het EEA waren in 2021 ten minste 253,000 sterfgevallen in de EU toe te schrijven aan blootstelling aan fijnstof (PM_2,5) in een hogere concentratie dan de WHO-richtwaarde van 5 µg/m³. Stikstofdioxideverontreiniging leidde tot 52,000 sterfgevallen en kortdurende ozonverontreiniging tot 22,000 sterfgevallen. Luchtverontreiniging veroorzaakt ook gezondheidsproblemen en leidt tot aanzienlijke kosten voor gezondheidszorgsystemen. De richtwaarden van de WHO zijn vastgesteld op basis van verontreinigingsniveaus met aantoonbare gezondheidseffecten.

De cijfers die het EEA vandaag heeft gepubliceerd, herinneren ons eraan dat luchtverontreiniging nog steeds het grootste milieugerelateerde gezondheidsprobleem in de EU is. Het goede nieuws is dat de maatregelen voor schone lucht effectief zijn en dat onze luchtkwaliteit verbetert. We moeten echter meer doen om de verontreinigingsniveaus verder terug te dringen. Daarom moet de EU snel het voorstel voor een herziene luchtkwaliteitsrichtlijn goedkeuren en uitvoeren, dat bedoeld is om de EU-luchtkwaliteitsnormen meer in overeenstemming te brengen met de aanbevelingen van de WHO.

Virginijus Sinkevičius
EU-commissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij

Hoewel we de afgelopen jaren grote vooruitgang hebben geboekt bij het terugdringen van de luchtverontreiniging, blijkt uit onze meest recente gegevens en beoordeling dat de gezondheidsimpact van luchtverontreiniging nog steeds te groot is. Het resultaat zijn sterfgevallen en ziekten. Het positieve nieuws is dat overheden op Europees, nationaal en lokaal niveau actie ondernemen om de uitstoot te verminderen, bijvoorbeeld door het openbaar vervoer of de fiets in stadscentra te promoten, en door de wetgeving aan te passen.

Leena Ylä-Mononen
Directeur EEA

Gezondheidseffecten van belangrijke luchtverontreinigende stoffen op ziekten

Nieuw in de beoordeling van dit jaar is de kwantificering van de gezondheidslast in verband met specifieke ziekten, waarvoor luchtverontreiniging deels verantwoordelijk is. De totale gezondheidslast van elk van deze ziekten betreft niet alleen het aantal sterfgevallen dat eraan kan worden toegeschreven, maar omvat ook de dagelijkse gezondheidslast die wordt veroorzaakt door de gevolgen van de ziekte.

Voor sommige ziekten, zoals ischemische hartaandoeningen en kanker, is het grootste deel van de gezondheidslast te wijten aan de daaraan gerelateerde sterfgevallen, maar voor andere ziekten, zoals diabetes en astma, vloeit een aanzienlijke gezondheidslast voort uit de invaliderende gezondheidseffecten van de ziekte, die gewoonlijk vele jaren of decennia duren. Wanneer we kijken naar de gezondheidseffecten van luchtverontreiniging is het daarom belangrijk om ons niet alleen te richten op het aantal toerekenbare sterfgevallen, maar ook op de langetermijneffecten die deze ziekten kunnen hebben op de dagelijkse levenskwaliteit van Europese burgers die te kampen hebben met de langetermijneffecten van ziekten zoals astma.

Van de aan luchtverontreiniging gerelateerde ziekten die in verband worden gebracht met blootstelling aan fijnstof (PM_2,5) zijn ischemische hartziekten de belangrijkste in termen van veroorzaakte gezondheidslast, gevolgd door beroerte, diabetes mellitus, chronische obstructieve longziekte, longkanker en astma. Wat betreft de drie ziekten die in verband worden gebracht met stikstofdioxide wordt de hoogste gezondheidslast veroorzaakt door diabetes mellitus, gevolgd door beroerte en astma.

Samen met de briefing heeft het EEA ook landenspecifieke informatiebladen gepubliceerd met gedetailleerde informatie over de ziektelast op nationaal niveau. De bevindingen van de EEA-briefing zijn gepresenteerd op het 4e Clean Air Forum 2023 in Rotterdam.

Luchtkwaliteits-app: controleer gegevens over de luchtkwaliteit overal in de EU

Europese burgers kunnen de gegevens over de luchtkwaliteit in real time bekijken via verschillende platforms, waaronder de Air Quality Index-app. De nieuwste versie van deze app introduceert nieuwe functies waarmee gebruikers nu overal in de EU de luchtkwaliteit kunnen controleren op basis van elk uur bijgewerkte informatie van meer dan 3,500 meetstations voor luchtkwaliteit in heel Europa en Europa-brede luchtkwaliteitsmodellen. De app is beschikbaar in 24 Europese talen en bevat een reeks functies waarmee gebruikers de luchtkwaliteit op hun locatie kunnen beoordelen en interpreteren.

Opmerking voor redacteurs

De EMA-briefing “Harm to human health from air pollution in Europe: burden of disease 2023” maakt deel uit van het pakket Air quality in Europe 2023.

Het EEA heeft een raming gemaakt van het aantal sterfgevallen als gevolg van blootstelling aan luchtverontreiniging sinds 2014. Het EEA gebruikt de aanbevelingen voor gezondheidseffecten die zijn uiteengezet in de richtsnoeren van de WHO inzake luchtkwaliteit van 2021.

Net als in voorgaande jaren mogen de gezondheidseffecten van verschillende luchtverontreinigende stoffen niet bij elkaar worden opgeteld om dubbeltelling als gevolg van bepaalde overlappingen in de gegevens te voorkomen. Dit geldt zowel voor sterfte als voor ziekte.