Loftmengun er enn of mikil í Evrópu — ennþá efst í umhverfisáhættu

Frekari ráðstafanir til að draga úr loftmengun niður í viðmiðunarmörk Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar myndu koma í veg fyrir þessi  253.000 dauðsföll sem rekja má til þessa og einnig fækka fólki sem býr við skaðleg áhrif heilsufarslegra sjúkdóma sem tengjast loftmengun eins og sykursýki og astma.

Í skýrslu Umhverfisstofnunar Evrópu „Harm to human health from air pollution in Europe: burden of disease 2023” er að finna nýjustu upplýsingar, áætlaðar fyrir árið 2021, um skaða á heilsu manna af völdum þriggja helstu loftmengunarefna: fínt svifryk, köfnunarefnisdíoxíð og óson.

Dánarorsakir eru ennþá of háar

Á árunum 2005 til 2021 hefur fjöldi dauðsfalla í ESB, sem rekja má til fíngerðs svifryks (PM_2,5), eitt skaðlegasta loftmengunarefnið, lækkaði um 41%. Samt sem áður heldur loftmengun áfram að vera helsta umhverfisheilbrigðisáhættan fyrir Evrópubúa (fylgt af öðrum þáttum eins og váhrifum frá hávaða, efnum og vaxandi áhrifum loftslagstengdra hitabylgja á heilsuna), sem veldur langvinnum veikindum og dauðsföllum, sérstaklega í borgum og borgum þéttbýli.

Samkvæmt nýjustu áætlunum EEA voru að minnsta kosti 253.000 dauðsföll í ESB árið 2021 sem rekja má til útsetningar fyrir fínni svifryksmengun (PM_2,5) yfir ráðlögðum styrkleika sem er 5 µg/m³ (WHO). Köfnunarefnisdíoxíðmengun dauðsfalla og skammtímaútsetning fyrir ósoni leiddi til 22.000 dauðsfalla í löndum ESB. Loftmengun veldur einnig heilsubrestum og eykur verulegan kostnað á heilbrigðiskerfið. Þessir ráðlagðir styrkir Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninnar, er ákvarðaður út frá mengunarstigi þar sem skýrar vísbendingar eru um tengd heilsufarsáhrif.

Tölurnar sem EEA birti í dag minna okkur á að loftmengun er enn algengasta umhverfisvandamálið í ESB. Góðu fréttirnar eru þær að hrein loftstefna virkar og loftgæði okkar eru að batna. En við þurfum að gera enn betur og draga úr menguninni enn frekar. Þess vegna verður ESB að vera fljótt að samþykkja og innleiða tillöguna um endurskoðaða tilskipun um loftgæði sem miðar að því að samræma loftgæðastaðla ESB betur við tilmæli Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar.

Virginijus Sinkevičius
Framkvæmdastjóri umhverfis-, haf- og sjávarútvegsmála 

Þrátt fyrir að við höfum náð miklum framförum undanfarin ár til að draga úr loftmengun, sýna nýjustu gögn okkar og mat að áhrif loftmengunar á heilsu okkar eru enn of mikil, sem leiðir til dauðsfalla og veikinda sem rekja má til loftmengunar. Jákvæðu fréttirnar eru þær að yfirvöld á evrópskum, innlendum og staðbundnum vettvangi eru að grípa til aðgerða til að draga úr losun með ráðstöfunum eins og að að efla almenningssamgöngur eða hjólreiðar í miðborgum og með uppfærðri löggjöf.

Leena Ylä-Mononen
Framkvæmdastjóri Umhverfisstofnunar Evrópu EEA

Heilbrigðisáhrif helstu loftmengunarefna á sjúkdóma

Nýtt í mati á þessu ári er magngreining á heilsubyrði sem tengist tilteknum sjúkdómum sem loftmengun stuðlar að. Heildarheilbrigðisbyrði sem tengist hverjum og einum þessara sjúkdóma fer ekki aðeins eftir dauðsföllum sem rekja má til sjúkdómsins heldur einnig af heilsubyrði þess að lifa með áhrifum sjúkdómsins daglega.

Fyrir suma sjúkdóma eins og blóðþurrðarsjúkdóma og krabbamein er meirihluti heilsubyrðinnar tengdur dauðsföllum, en fyrir aðra sjúkdóma eins og sykursýki og astma er einnig verulegt heilsubyrði sem tengist því að lifa með veikjandi heilsufarsáhrifum þessara sjúkdóma, venjulega í mörg ár eða áratugi. Þegar við skoðum heilsufarsáhrif loftmengunar, er mikilvægt að einblína ekki aðeins á dauðsföll sem rekja má til þess heldur einnig á langtímaáhrif sem þessir sjúkdómar geta haft á dagleg lífsgæði evrópskra borgara þegar þeir takast á við langtímaáhrif sjúkdóma eins og astma.

Af þeim sjúkdómum sem teljast til loftmengunar, vegna útsetningar fyrir fínu svifryki (PM_2,5), er mesta heilsubyrðin af völdum blóðþurrðar hjartasjúkdóms, þar á eftir koma heilablóðfall, sykursýki, langvinn lungnateppa, lungnakrabbamein og astmi. Þegar um köfnunarefnistvíoxíð er að ræða og sjúkdómana þrjá sem teknir eru til skoðunar var mesta heilsuálagið af völdum sykursýki og síðan heilablóðfalls og astma.

Samhliða kynningarfundinum birti EEA einnig upplýsingar um lönd þar sem hægt er að finna nákvæmar upplýsingar um sjúkdómsbyrði á landsvísu. Niðurstöður EEA-samningsins voru kynntar á 4. Clean Air Forum 2023 ráðstefnunni í Rotterdam.

Loftgæðaforrit: athugaðu loftgögn hvar sem er í ESB

Evrópskir borgarar geta athugað loftgæðagögn á rauntíma í gegnum mismunandi vettvanga, þar á meðal Evrópska loftgæðavísitaluforritið. Nýjasta útgáfan af þessari forriti kynnti nýja eiginleika þar sem notendur geta nú athugað loftgæði hvar sem er í ESB, byggt á klukkutímauppfærðum upplýsingum frá meira en 3.500 loftgæðamælingarstöðvum í Evrópu ásamt líkönum um loftgæði um alla Evrópu. Þetta forrit kemur á 24 evrópskum tungumálum og inniheldur fjölda eiginleika til að gera notendum kleift að meta og túlka loftgæði á sínu svæði.

Athugasemd fyrir ritstjóra

Skýrsla Umhverfisstofnunar Evrópu um "Harm to human health from air pollution in Europe, burden of disease 2023" er hluti af Air quality in Europe 2023 pakkanum.

Umhverfisstofnun Evrópu hefur metið fjölda dauðsfalla sem rekja má til loftmengunar síðan 2014. EEA notar ráðleggingar um heilsufarsáhrif sem settar eru fram í leiðbeiningum Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um loftgæði árið 2021.

Eins og á fyrri árum heilsufarsáhrif mismunandi loftmengunarefna ætti ekki að leggja saman til að forðast tvítalningu vegna nokkurrar skörunar á gögnum. Þetta á bæði við um dánartíðni og veikindi.