Od redakcji: Utrzymanie kursu na zrównoważoną Europę

Aby uniknąć najgorszych skutków kryzysu klimatycznego, konieczne są redukcje emisji na świecie i bezprecedensowe przystosowanie się do zmiany klimatu. Nauka dysponuje niewielką ilością dokładnych danych na temat utraty różnorodności biologicznej, ale powszechnie uznaje się, że stan przyrody w Europie i na świecie jest co najmniej tak alarmujący, jak rosnące temperatury.

Kryzys klimatyczny i kryzys różnorodności biologicznej są również powiązane na wiele sposobów. Być może najważniejsze jest to, że ostatecznie oba są spowodowane niezrównoważonymi systemami produkcji i konsumpcji, w tym ilością i sposobem pozyskiwania i wykorzystywania energii.

W Sygnałach EEA 2022 nakreślono szeroki obraz energii i zrównoważonego rozwoju w Europie, która odbudowuje się po pandemii COVID-19, mierzy się z wojną w Ukrainie i angażuje się w ambitne cele dotyczące ochrony klimatu, przyrody i zdrowia ludzi.

Rosyjska inwazja na Ukrainę nie zmieniła realiów kryzysu klimatycznego ani degradacji przyrody, ale dodała kolejny wymiar do starań podejmowanych przez Europę, by nadać naszemu systemowi energetycznemu bardziej zrównoważony charakter.

Zmniejszenie naszej zależności od paliw kopalnych jest zasadniczym aspektem redukcji emisji gazów cieplarnianych, a obecnie jasne jest, że jest to również droga do większego bezpieczeństwa energetycznego. Rosja wykorzystuje paliwa kopalne, zwłaszcza gaz, by grozić Europie i wystawiać ją na próbę w sposób, który nie byłby możliwy w systemie energetycznym opartym głównie na silnej europejskiej sieci krajowych, wzajemnie połączonych źródeł odnawialnych.

Budowa zrównoważonego systemu energetycznego dla Europy wymaga czasu, a decyzje, które podejmujemy teraz, zdeterminują nasze możliwości na kolejne dziesięciolecia. Dotyczy to w szczególności kosztownej infrastruktury energetycznej. Biorąc pod uwagę obecną sytuację, Europa musi reagować szybko, ale również podążając we właściwym kierunku, aby uniknąć zależności od rozwiązań, które nie są zgodne z tym, co chcemy przekazać przyszłym pokoleniom.

Oszczędzanie energii jest czymś, co możemy zrobić teraz. Obniżenie temperatury termostatów, izolacja domów, mniejsze zużycie ciepłej wody, przejście na bardziej ekologiczne środki transportu – wiele z tych dobrze znanych działań jest potrzebnych w całej Europie i przyniesie natychmiastowe korzyści. Zaoszczędzona energia zawsze będzie najczystszą i najtańszą energią, która pomoże nam wszystkim wspólnie przetrwać nadchodzącą zimę.

Kraje i obywatele Europy okazali ogromną solidarność z Ukrainą i w ramach UE. Taka, a nawet znacznie większa, solidarność jest potrzebna w najbliższych miesiącach, latach, a prawdopodobnie i dekadach. Tej zimy wysokie koszty energii są dotkliwe dla wielu europejskich gospodarstw domowych, zwłaszcza tych, które już teraz z trudem zaspokajają swoje podstawowe potrzeby. Nasilające się skutki zmiany klimatu często są również najbardziej odczuwane przez osoby już znajdujące się w trudnej sytuacji. Ciężar ten trzeba dzielić i podźwignąć solidarnie.

Również w skali globalnej najbardziej dojmujące skutki zmiany klimatu będą odczuwalne głównie w regionach, które w najmniejszym stopniu przyczyniły się do powstania problemu i które dysponują najmniejszymi zasobami, aby się do niej przystosować. Musimy też być sprawiedliwi dla przyszłych pokoleń. Pojęcie sprawiedliwości międzypokoleniowej wymaga od nas podjęcia troski o możliwości i bezpieczeństwo tych, którzy przyjdą po nas.

© Esther Castillo, Well with Nature /EEA

W obliczu wielu kryzysów nietrudno stracić nadzieję. Wielkie wyzwania tego stulecia są jednak tworzone przez ludzi i mogą zostać przez ludzi podjęte. Rozwiązania już istnieją i należy je teraz zastosować. Nowe technologie mogą przyspieszyć postęp, ale czekanie na ich nadejście nie jest już opłacalną opcją. Bezczynność jest coraz bardziej kosztowna i nieetyczna.

Pilna potrzeba działań nie oznacza, że musimy zrezygnować z fundamentalnych zasad podejmowania decyzji i wyznaczania wspólnych celów. Europejski Zielony Ład jest dowodem na to, że niezbędne strategie polityczne można realizować poprzez w pełni demokratyczny proces.

Gdy obywatele będą mieć taką możliwość, poprą politykę, która jest odważna, sprawiedliwa i oferuje wszystkim dużo bezpieczniejszą przyszłość. Obywatele powinni angażować się w pełni. Złożoność naszych wyzwań wymaga nade wszystko większego zaangażowania, intensywniejszego dialogu i lepszego uwzględnienia różnych realiów, w których żyjemy.

Niemal 10 lat temu, kiedy dołączyłem do EEA, cele w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej nakreślono przeważnie do 2020 r. W ostatnich latach, dzięki Europejskiemu Zielonemu Ładowi, Europa zdecydowanie wytyczyła długofalowy kurs ku lepszej, sprawiedliwszej i bardziej zrównoważonej przyszłości.

Obecnie konieczne jest utrzymanie i kontynuowanie tego kursu, przejawiając jednoznaczną determinację w realizacji obranego programu przy jednoczesnej ochronie, a nawet wzmocnieniu „modelu europejskiego” opartego na wartościach demokratycznych, praworządności i modelu społecznym, który dba o dobrobyt dla wszystkich.

Dr. Hans Bruyninckx
dyrektor wykonawczy EEA