Röportaj: Sürdürülebilir bir finans sistemi- ne için?

Sürdürülebilir finans, AB için uygulamada ne anlama geliyor?

AB ekonomisinin iklim-nötr, iklime dirençli, kaynakları verimli kullanan ve adil bir ekonomiye geçişini finanse etmek için gereken yatırımlar, tek başına hükümetlerin ve vergi mükelleflerinin kapasitesinin çok ötesindedir. Bu nedenle AB, daha sürdürülebilir teknolojilere ve işletmelere özel sektör yatırımlarının seferber edilmesi, ölçeklendirilmesi, yönlendirilmesi ve ekonomik büyümenin uzun vadede sürdürülebilir bir şekilde finanse edilmesi bakımından kilit öneme sahip olacak bir sürdürülebilir finans politikası oluşturmuştur.

Sürdürülebilir finans, Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamındaki politika hedeflerinin yanı sıra AB'nin iklim ve sürdürülebilirlik hedeflerine yönelik uluslararası taahhütlerinin yerine getirilmesine yardımcı olma konusunda da kilit bir role sahiptir.

Sürdürülebilir finans alanında yatırım kararı verirken çevresel, sosyal ve yönetişimle ilgili hususları dikkate alırız. Çevresel hususlar, yatırımların biyolojik çeşitliliği koruyup korumayacağı, kirliliği önleyip önlemeyeceği, döngüsel ekonomiyi destekleyip desteklemeyeceği veya iklim değişikliğinin azaltılmasına ve adaptasyonuna yardımcı olup olmayacağı sorularını içerir. Diğer hususlar arasında insan hakları konuları, çalışma ilişkileri ve topluluklara yatırım yapılması yer almaktadır.

Dolayısıyla politikanın amacı, çevresel hedeflere önemli ölçüde katkıda bulunan ve daha geniş kapsamlı sürdürülebilirlik hedeflerini destekleyen yatırımları teşvik etmek ve kolaylaştırmaktır. Hem finans sektörünün kendisinin daha sürdürülebilir hale gelmesi hem de ekonominin sürdürülebilirlik anlayışına geçiş sürecinin finansmanının iyileştirilmesi için sürdürülebilir bir finans politikasına ihtiyaç vardır.

AB, yatırımcılar için sürdürülebilir finans kurallarını yürürlüğe koyma konusunda ne kadar ilerleme kaydetmiştir?

AB, sürdürülebilir büyümenin finansmanına ilişkin 2018 Eylem Planı ve Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında yer alan 2021 Sürdürülebilir Finans Stratejisi'nden kaynaklanan, yasal bağlayıcılığı olan ve olmayan politika eylemleri de dahil olmak üzere sürdürülebilir finans politikası ortamını geliştirmek için önemli çabalar sarf etmiştir.

Sürdürülebilir finansmana ilişkin eylem planı kapsamında halihazırda uygulamaya konan kilit mevzuat arasında Taksonomi Tüzüğü, Sürdürülebilir Finansman Kamuyu Aydınlatma Tüzüğü ve AB İklim Ölçütleri Tüzüğü yer almaktadır.

Kurallar ve tüzükler ne işe yarıyor?

AB'nin sürdürülebilir finans politikası paketi pek çok şeyi öngörüyor ve birçok yönden sürece öncülük ediyor. AB, sürdürülebilir finans konusunda kilit müdahale noktalarını ele alan ve finansal sistemin sürdürülebilirliği destekleme şeklini önemli ölçüde değiştirebilecek geniş bir yaklaşım benimsemeye çalışmaktadır. Kurallar ve düzenlemeler bir dizi farklı aktör, finansal ürün ve araca odaklanmaktadır.

Kurallar ve düzenlemelerde karşılaşılan ortak konulardan biri, finansal ve finansal olmayan teşebbüslerin ve finansal ürünlerin performanslarının çevresel sürdürülebilirlik dereceleri, sürdürülebilirlik risklerine maruz kalma durumları ve benzeri açılardan daha ayrıntılı  şekilde açıklanmasıdır- başka bir deyişle, şeffaflığın değişimin itici gücü olarak kullanılması, böylece herkesin hangi yatırımların sürdürülebilir olduğunu görebilmesi ve yeşil aklama (greenwashing) riskinin azaltılmasına yardımcı olunmasıdır.

Sürdürülebilir bir finans sisteminin sağlanmasında AÇA'nın rolü nedir?

AÇA, Avrupa Komisyonu'na sürdürülebilir finans ve AB taksonomisi gibi bileşenlerine ilişkin Eylem Planı çalışmalarında yardımcı olan çeşitli uzman gruplarına aktif katılım ve bilgi, veri, uzmanlık, rapor vb. sağlamak suretiyle AB sürdürülebilir finans politikasının tasarımına katkıda bulunmuştur. AÇA, AB Taksonomi Tüzüğü kapsamında oluşturulan, Komisyon'a danışmanlık yapan Sürdürülebilir Finans Platformu'nun daimî üyesidir ve aynı zamanda Sürdürülebilir Finans Kamuyu Aydınlatma Tüzüğü ile ilgili belirli konularda danışman olarak görev yapmaktadır.

AÇA, 2018'deki eylem planına kilit konularda bilgi, veri, uzmanlık , rapor vb. sağlayan Sürdürülebilir Finans 2016-2018 Üst Düzey Uzman Grubu'na ve Sürdürülebilir Finans Teknik Uzman Grubu'na (2018-2020 döneminde) katılarak sürdürülebilir faaliyetler için AB taksonomisinin geliştirilmesine dönük çalışmalara dahil olmuştur. 2020'den bu yana Sürdürülebilir Finans Platformu'nun daimi üyesidir.

AÇA, Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi kapsamındaki raporlama standartları da dahil olmak üzere çeşitli AB politika süreçlerini destekleyerek sermaye akışlarını sürdürülebilir faaliyetlere yönlendirmeyi amaçlayan politika geliştirme çalışmalarına yardımcı olma konusunda aktif rol almaya devam edecektir.

AB taksonomisinin ne olduğunu ve nasıl işleyeceğini açıklayabilir misiniz?

Taksonomi, bir ekonomik faaliyetin hangi koşullar altında çevresel açıdan sürdürülebilir kabul edilebileceğini tanımlamaktadır. Yasal olarak çevresel açıdan sürdürülebilir olarak sınıflandırılmaları için yerine getirilmesi gereken faaliyeter ile bu faaliyetlerin çevresel ve sosyal etkilerini azaltmak için alınan önlemlere  ilişkin teknik kriterleri tanımlar.

Taksonomi esas olarak kamuyu aydınlatma ile ilgili olup, AB Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi kapsamındaki şirketlerin ekonomik faaliyetlerini yürütürken taksonomi kriterlerini nasıl yerine getirdiklerini ve faaliyetlerinin ne kadarının çevresel olarak sürdürülebilir kabul edilebileceğini kamuya açıklamaları gerekecektir. Kamuya açıklama gereklilikleri, bu şirketler tarafından yapılacak yatırımlar için de geçerlidir.

Örneğin, bankaların toplam varlıklarına göre taksonomiye uygun ekonomik faaliyetlere yatırılan varlıkların oranını gösteren Yeşil Varlık Oranlarını kamuya açıklamaları gerekecektir. Taksonomi, finansal ürünlere ilişkin kamuya yapılan açıklamaları da etkileyecek ve sürdürülebilirlik özelliklerine sahip yeni finansal ürünlerin ortaya çıkmasına neden olacaktır.

Avrupa'nın yatırım sektörünün daha fazla yeşil yatırıma yöneldiğini ve fosil yakıt temelli endüstrilerden/sektörlerden uzaklaştığını nasıl anlayacağız?

Sürdürülebilir finansın temel hedeflerinden biri de, sermaye akışlarının daha sürdürülebilir ekonomik faaliyetlere doğru yeniden yönlendirilmesine yardımcı olmaktır ve bu sermaye akışlarının izlenmesi, sistemin gerçekten daha sürdürülebilir hale gelip gelmediğinin bir göstergesi olarak giderek daha önemli hale gelecektir.

2021 sürdürülebilir finans stratejisi kapsamında Avrupa Komisyonu, Sürdürülebilir Finans Platformu ve AB'nin mali alandaki düzenleyici kurumları ile işbirliği içinde güçlü bir izleme çerçevesi geliştirecektir. Bu çalışmalar 2023 yılında başlayacaktır.

AB'nin sürdürülebilir finans konusundaki çalışmaları diğer bölge ve ülkelerde atılan benzer adımlara kıyasla nasıldır?

AB, kapsamlı bir sürdürülebilir finans politikası çerçevesi oluşturma konusunda uluslararası alanda öncü konumdadır. Bu şekilde AB, finansal piyasaların uluslararası niteliği göz önüne alındığında, diğer aktörleri de etkilemektedir. AB dışındaki yargı çevreleriyle gerçekleştirilen yoğun işbirliği ise örneğin G20 şemsiyesi ve Uluslararası Sürdürülebilir Finans Platformu altında gerçekleşmektedir.

%100 sürdürülebilir bir finans sistemine ulaşabilir miyiz? Bu gerçekçi bir hedef midir?

Tamamen sürdürülebilir bir finans sistemi, tamamen sürdürülebilir bir ekonomiye bağlıdır ve bunun tersi de geçerlidir. Şu anda bunların hiçbiri söz konusu değildir. Reel ekonomiye yönelik politikalar ile finansal sisteme yönelik politikalar arasındaki etkileşim, tüm cephelerde daha fazla sürdürülebilirliğe geçişimizin sağlanması açısından kritik önem taşıyacaktır.

Diğer pek çok şeyde olduğu gibi, finansal sistem de doğası gereği küreseldir ve bu nedenle diğer bölgeler ve ülkeler de ekonomilerini çevreci hale getirmek için üzerlerine düşeni yapmalıdır. Tam anlamıyla sürdürülebilirliğe ulaşmak halen oldukça zordur, ancak ekonomi genelinde daha yüksek sürdürülebilirlik seviyelerine ulaşmak için çaba göstermek, iklim ve çevre alanında karşı karşıya olduğumuz zorluklar göz önüne alındığında bir zorunluluktur.

Andreas Barkman

AÇA sürdürülebilir finans uzmanı