Σε πολλά υδατικά συστήματα στην Ευρώπη διαπιστώθηκαν υπερβάσεις των ορίων έκθεσης που ισχύουν για τις «παντοτινές» χημικές ουσίες («Forever chemicals»)

Το ενημερωτικό σημείωμα του ΕΟΠ με τίτλο «PFAS pollution in European waters» (Ρύπανση με PFAS στα ευρωπαϊκά ύδατα) παρέχει μια πρώτη επισκόπηση του προβλήματος της ρύπανσης ποταμών, λιμνών, μεταβατικών και παράκτιων υδάτων στην Ευρώπη με «παντοτινές» χημικές ουσίες. Η ρύπανση των υδάτων με PFAS μπορεί να βλάψει την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Το PFOS (σουλφονικό υπερφθοροκτάνιο) είναι μία από τις περίπου 10 000 ενώσεις της μεγάλης ομάδας των PFAS, γνωστές και ως «παντοτινές» χημικές ουσίες λόγω της εξαιρετικής ανθεκτικότητάς τους στο περιβάλλον. Με βάση τα δεδομένα του 2022 από περίπου 1 300 τοποθεσίες παρακολούθησης στην Ευρώπη, στο 59 % των τοποθεσιών σε ποταμούς, στο 35 % των τοποθεσιών σε λίμνες και στο 73 % των τοποθεσιών σε μεταβατικά και σε παράκτια ύδατα διαπιστώθηκε υπέρβαση των ορίων έκθεσης που προβλέπονται στο πρότυπο ποιότητας περιβάλλοντος για το PFOS. 

Στο ενημερωτικό σημείωμα του ΕΟΠ επισημαίνεται ότι η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την έκταση του προβλήματος σε ολόκληρη την Ευρώπη παραμένει δυσχερής λόγω των αβεβαιοτήτων και των κενών που διαπιστώνονται στα υποβαλλόμενα στοιχεία. Ωστόσο, από τα αποτελέσματα αναδεικνύεται μια πρόκληση όσον αφορά την επίτευξη των στόχων που συνδέονται με τη φιλοδοξία για μηδενική ρύπανση σε ένα περιβάλλον απαλλαγμένο από τοξικές ουσίες, καθώς και για την επίτευξη του στόχου της καλής χημικής κατάστασης βάσει της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα.

Στο ενημερωτικό σημείωμα του ΕΟΠ επισημαίνεται ότι, προκειμένου να γίνει καλύτερα κατανοητή η έκταση του προβλήματος της ρύπανσης με PFAS στην Ευρώπη, θα πρέπει να εφαρμοστούν πιο ευαίσθητες αναλυτικές μέθοδοι και να διευρυνθεί τόσο το φάσμα των ουσιών όσο και η γεωγραφική κάλυψη.

Τα νέα στοιχεία που παρουσιάζονται στο ενημερωτικό σημείωμα του ΕΟΠ υποστηρίζουν, αφενός, την τρέχουσα πρόταση για την τροποποίηση της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα με σκοπό την επέκταση του καταλόγου των ουσιών προτεραιότητας (δηλαδή τη συμπερίληψη περισσότερων PFAS) και, αφετέρου, την ανάγκη αναθεώρησης των ορίων PFAS που καθορίζονται στην οδηγία για το πόσιμο νερό. Τα στοιχεία υποστηρίζουν επίσης την ευρωπαϊκή στρατηγική για την ανθεκτικότητα των υδάτων, η οποία αναμένεται να αποτελέσει πρωτοβουλία προτεραιότητας της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ο τρέχων στόχος της πολιτικής της ΕΕ βάσει της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα είναι η επίτευξη καλής χημικής κατάστασης για τα υδατικά συστήματα της Ευρώπης έως το 2027. Σύμφωνα με την πρόσφατη αξιολόγηση του ΕΟΠ με τίτλο «Europe’s state of water (Η κατάσταση των υδάτων στην Ευρώπη), μόνο το 29 % των υδάτων της Ευρώπης πέτυχε τον στόχο για καλή χημική κατάσταση κατά την περίοδο 2015-2021. Το όραμα της ΕΕ για μηδενική ρύπανση μέχρι το 2050 προβλέπει τη μείωση της ρύπανσης του αέρα, των υδάτων και του εδάφους σε επίπεδα που δεν θεωρούνται πλέον επιβλαβή για την υγεία και τα φυσικά οικοσυστήματα.