De lucht in Europa wordt schoner, waardoor de volksgezondheid verbetert

De lucht die je inademt, is belangrijk voor je gezondheid en welzijn. Het is je misschien niet opgevallen, maar tijdens je leven is de lucht waarschijnlijk een stuk schoner geworden.

Als we de vervuiling in Europa blijven terugdringen, zal de volgende generatie nog schonere lucht kunnen inademen. De visie van de EU is om tegen 2050 de luchtvervuiling terug te dringen tot een niveau dat niet langer schadelijk is voor de gezondheid. Het verbeteren van de luchtkwaliteit beschermt namelijk de volksgezondheid en die van planten en dieren. Vaak wordt hierbij tegelijkertijd ook de klimaatverandering tegengegaan.

De luchtkwaliteit in Europa verbetert, maar er blijven problemen bestaan

Luchtvervuiling is wereldwijd en in Europa de grootste risicofactor voor milieu en gezondheid. Volgens de EEA beoordeling van de gezondheidseffecten van luchtvervuiling schaadt de slechte luchtkwaliteit de gezondheid en het welzijn van mensen en leidt deze alleen al in Europa tot ongeveer 300 000 vermijdbare sterfgevallen per jaar.

De luchtkwaliteit in Europese steden varieert aanzienlijk. Bijna alle Europese stedelingen worden echter blootgesteld aan luchtvervuiling door fijnstof boven het gezondheidsniveau dat is vastgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie. Blootstelling aan fijnstof en andere verontreinigende stoffen veroorzaakt verschillende nadelige gezondheidseffecten, waaronder ademhalings-, hart- en vaatziekten en kanker. Bovendien is door studies van het EEA aangetoond dat de meest kwetsbare bevolkingsgroepen onevenredig zwaar worden getroffen.

Toch is de situatie aan het verbeteren. Zo is het aantal mensen in de EU dat als gevolg van luchtvervuiling door fijnstof overlijdt de afgelopen tien tot 15 jaar met bijna de helft verminderd. Dit betekent dat Europa goed op weg is naar het behalen van zijn in het actieplan om de verontreiniging tot nul terug te brengen opgenomen streven om deze vroegtijdige sterfgevallen tegen 2030 met 55 % te verminderen ten opzichte van 2005.

Figuur 1. Vroegtijdige sterfgevallen in de EU-27 als gevolg van PM_2,5-niveaus boven de WHO-richtlijnen voor 2021 en afstand tot het streven om de verontreiniging tot nul terug te brengen, 2005-2020

Bekijk hier verschillende grafiekformaten en gegevens

De langetermijnvisie om luchtkwaliteit tot stand te brengen die niet schadelijk is voor de volksgezondheid is nog lang niet bereikt. Maar ambitieus beleid, lokale besluitvorming en beproefde oplossingen kunnen de vooruitgang aanzienlijk versnellen.

Schoner vervoer, schonere energie en schonere landbouw voor schonere lucht

De beoordeling van het EEA over waar luchtvervuiling vandaan komt, laat zien dat in Europa de meeste luchtvervuiling afkomstig is van de verwarming van gebouwen, het wegvervoer, industriële activiteiten en de landbouw. Er zijn tal van goede oplossingen om de vervuiling in elk van deze sectoren te verminderen.

Voor gebouwen zouden energierenovaties en andere energiebesparende maatregelen direct al de verwarmingsbehoeften verminderen. Tegelijkertijd kan de overstap naar moderne verwarmingsoplossingen – zoals warmtepompen, zonnecollectoren en op hernieuwbare energiebronnen gebaseerde stadsverwarmingssystemen – de verontreiniging verminderen. Deze maatregelen zijn opgenomen in de briefing van het EEA over het koolstofvrij maken van verwarming. Er wordt ook op gewezen dat ongeveer de helft van het eindverbruik van energie in de EU naar verwarming gaat, waardoor dit een belangrijk verbeterpunt is met het oog op energiezekerheid en het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen.

Figuur 2. Eindverbruik van energie per eindgebruiksector, EU-27, 2020

Bekijk hier verschillende grafiekformaten en gegevens

Qua vervoer kan het verbeteren van de infrastructuur voor lopen, fietsen en andere vormen van actieve mobiliteit veel voordelen opleveren, met name in steden. Het bevorderen van schoon openbaar vervoer, carpooling, het terugdringen van het verkeer en het overstappen op elektrische voertuigen zou de luchtvervuiling, geluidshinder en uitstoot van broeikasgassen verder terugdringen.

Het gebruik van nieuwe technologieën om vervuiling te verminderen en over te stappen op hernieuwbare energie zou leiden tot een verdere vermindering van industriële emissies in Europa, die de afgelopen tien jaar een gestage afname hebben vertoond. Door EEA-studies is aangetoond dat er ook in de landbouw verschillende mogelijkheden zijn om de voedselproductie koolstofvrij te maken en de uitstoot van ammoniak en methaan te verminderen. Vaak zouden deze maatregelen ook de lokale luchtkwaliteit verbeteren.

Inspanningen van de EU voor schone lucht voor iedereen

In de EU-wetgeving worden grenswaarden en streefcijfers voor de luchtkwaliteit in Europa voorgeschreven. In het kader hiervan moeten de lidstaten van de EU de luchtkwaliteit monitoren en de informatie via het EEA voor het publiek toegankelijk maken. Het EEA heeft samen met de Europese Commissie de Europese luchtkwaliteitsindex opgesteld, waarin de meest recente metingen van luchtmeetstations in heel Europa zijn opgenomen. De dienst is ook beschikbaar als een app voor Android- en voor iOS-apparaten. Bovendien kunnen met de European air quality city viewer van het EEA gemiddelde verontreinigingsniveaus in bijna vierhonderd steden in heel Europa worden geraadpleegd.

De Europese Green Deal heeft als doel de luchtkwaliteit in Europa te verbeteren en de EU-normen voor luchtkwaliteit beter af te stemmen op de nieuwste richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het EU-actieplan om de verontreiniging tot nul terug te brengen heeft als doel de vervuiling tegen 2050 terug te dringen tot niveaus die niet langer als schadelijk voor de gezondheid van mensen en natuurlijke ecosystemen worden beschouwd.

In oktober 2022 heeft de Europese Commissie voorgesteld om de EU-wetgeving inzake luchtkwaliteit te herzien met strengere drempels voor vervuiling, meer rechten voor burgers, betere monitoring van de luchtkwaliteit en betere voorlichting van het publiek.

In een notendop: luchtkwaliteit en gezondheid

• De luchtkwaliteit in Europa wordt beter. Luchtvervuiling vormt echter nog steeds een groot gezondheidsrisico, dat leidt tot aandoeningen en vermijdbare sterfgevallen.
• De EU wil de luchtvervuiling tegen 2050 terugbrengen tot een niveau dat de volksgezondheid niet schaadt.
• Schonere en hernieuwbare oplossingen voor verwarming, vervoer, industrie en landbouw hebben veel potentieel om de luchtvervuiling te verminderen.

Wat kan ik doen?

• Zoek de luchtkwaliteit bij u ter plaatse op in de Europese luchtkwaliteitsindex. Afhankelijk van uw situatie kunt u overwegen buitenactiviteiten te vermijden als de luchtkwaliteit die dag slecht is.
• Bedenk manieren om thuis energie te besparen en kies voor duurzame vervoersmethoden, zoals lopen, fietsen of het openbaar vervoer. Actieve mobiliteit is ook goed voor uw gezondheid.
• Let op de kwaliteit van de binnenlucht. Denk na over de materialen in uw huis en zorg voor voldoende ventilatie.
• Onderneem actie. Vraag plaatselijke politici naar de luchtkwaliteit in uw stad en wat er wordt gedaan om deze te verbeteren.