Europejska Agencja Środowiska ostrzega przed przejmowaniem przez kraje kandydujące do Unii Europejskiej zagrażających środowisku wzorców transportu

WIADOMOŚĆ PRASOWA

Kopenhaga, 3 grudnia 2002

Europejska Agencja Środowiska ostrzega przed przejmowaniem przez kraje kandydujące do Unii Europejskiej zagrażających środowisku wzorców transportu

13 krajów starających się członkostwo w Unii Europejskiej w szybkim tempie przejmuje wzorce transportowe zagrażające środowisku stosowane w krajach Unii, ponieważ ruch drogowy odgrywa coraz istotniejszą rolę w ich systemach transportowych, co odbywa się kosztem kolei, a wzrost gospodarczy przyczynia się do zwiększonego ruchu drogowego.

.

Takie jest główne przesłanie ostatniego raportu Europejskiej Agencji  Środowiska (EEA), zatytułowanego "Droga do rozszerzenia Unii Europejskiej: Wskaźniki dotyczące integracji transportu i środowiska".

.

Raport ten zawiera ocenę postępów poczynionych w transporcie w zakresie wdrażania reguł przyjętych przez wiodące kraje Unii na szczycie w Cardiff w roku 1998, dotyczących integracji problematyki środowiskowej z innymi dziedzinami polityki unijnej.

.

W oparciu o zestaw kluczowych wskaźników postępu - lub jego braku - raport wykazuje, że obecne trendy w transporcie, zarówno w krajach Unii, jak i kandydackich wskazują na odejście od głównych celów polityki krajów Unii w zakresie rozwoju transportu przy uniknięciu negatywnego wpływu na środowisko.

.

Sytuacja ta wymaga to przerwania ścisłego związku między wzrostem ekonomicznym i rozwojem transportu, a także ustabilizowania "podziału transportu" - udziału poszczególnych środków transportu w ogólnej ilości - tak, aby do roku 2010 uzyskać poziom roku 1998, a następnie przerzucić się z transportu drogowego z powrotem na kolejowy i wodny.

.

Raport wykazuje, że w krajach UE oraz kandydackich zużycie energii przez transport, a także związana z nim emisja gazów powodujących efekt cieplarniany gwałtownie wzrastają, głównie z powodu zwiększenia transportu drogowego. Inny wskaźnik wykazuje, że coraz większe tereny zajmowane są przez infrastrukturę transportową, co ma coraz bardziej znaczący wpływ na wyznaczone obszary ochrony środowiska.

.

Chociaż w krajach kandydackich negatywny wpływ transportu na środowisko jest wciąż  mniejszy niż w krajach UE, jednak sytuacja szybko się zmienia:

• Transport w krajach kandydackich, po znaczącym spadku spowodowanym recesją wczesnych lat dziewięćdziesiątych znowu wzrasta wraz z rozwojem gospodarczym. W roku 1999 obroty w transporcie osiągnęły niemal poziom roku 1990 i spodziewane jest, że  trend wzrostowy się utrzyma; 

• Udział kolei w transporcie towarowym i osobowym jest ciągle znacznie wyższy niż w krajach UE, jednak ogólna infrastruktura transportowa w krajach kandydackich zmierza ku systemowi zorientowanemu na transport drogowy. Utrudni to utrzymanie istotnego udziału kolei w transporcie;

• Zużycie energii przez sektor transportowy oraz emisja gazów powodujących efekt cieplarniany są trzy do czterech razy niższe niż w krajach UE w przeliczeniu na mieszkańca, jednak szybko wzrastają, podobnie jak ma to miejsce w krajach UE;

• Sieci kolejowe i drogowe nie są tak gęste jak w krajach UE i nie powodują podziału terenów w takim stopniu jak w pańswach Unii; jednak w ciągu ostatnich 10 lat długość autostrad w krajach kandydackich zwiększyła się niemal dwukrotnie

.

Pocieszającym faktem jest, że emisja niektórych zanieczyszczeń powietrza powodowana przez transport na początku lat dziewięćdziesiątych spadła i, poprzez większy udział w ruchu nowszych samochodów oraz poprawę jakości paliwa, ustabilizowała się w drugiej połowie dekady, pomimo zwiększenia ruchu transportowego.

.

Jednak trzeba zauważyć, że pomimo ogólnej poprawy jakości powietrza miejskiego w Europie, mieszkańcy miast są ciągle narażeni na działanie zanieczyszczeń pochodzących zarówno z ruchu miejskiego, jak i innych źródeł, stwarzających zagrożenie dla zdrowia.

.

Gordon McInnes, dyrektor wykonawczy EEA, stwierdził:

.

"Przeprowadzone analizy wskazują, że główne wyzwanie dla krajów kandydackich stanowi to, aby utrzymać przewagę, którą ciągle mają w pewnych aspektach transportu i środowiska, a jednocześnie sprostać potrzebom społeczeństwa w zakresie poprawy poziomu życia i zapotrzebowaniu na wzrastającą mobilność".

.

"Wielką szkodą byłoby, gdyby ta szansa została zaprzepaszczona. Jednakże bieżące tendencje w krajach kandydackich są niepokojące. Rada ds. Transportu UE zachęci kraje kandydackie do przyjęcia zasad integracji środowiskowej UE, jednak trzeba uczynić więcej aby sprawić że taka zachęta zostanie przekształcona w czyny."

.

Podsumowanie najważniejszych przesłań raportu stanowi załącznik do niniejszej edycji wiadomości.

.

Całość raportu oraz streszczenie są dostępne na stronie Intenetowej EEA http://reports.eea.europa.eu/environmental_issue_report_2002_24. Wersja drukowana raportu będzie dostępna od stycznia 2003. 

.

Uwagi dla wydawców 

.

- Kraje kandydackie to: Bułgaria, Cypr, Republika Czeska, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Malta, Polska, Rumunia, Słowenia oraz Republika Słowacji. Dla celów niniejszego raportu Turcja, która także kandyduje do członkostwa w UE, jest także uważana za kraj kandydacki.

- Niniejsza edycja raportu, znanego także pod nazwą TERM 2002, jest trzecim opracowaniem w dziedzinie sprawach transportu i środowiska UE (TERM), ale  pierwszym wydaniem obejmującym również kraje kandydackie. System TERM jest prowadzony wspólnie przez EEA, Eurostat, biuro statystyczne Komisji Europejskiej oraz Dyrektoraty Generalny Komisji ds. Transportu i Energii oraz Środowiska.

.

Informacje o EEA

.

Europejska Agencja Środowiska (EEA) stanowi istotne źródło informacji wykorzystywanych przez Unię Europejską i jej kraje członkowskie przy opracowywaniu polityki środowiskowej. Celem Agencji jest wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz pomoc w osiąganiu znaczącej i mierzalnej poprawy stanu środowiska naturalnego w Europie poprzez regularne dostarczanie niezbędnych istotnych i wiarygodnych informacji organom decydenckim i społeczeństwu. Założona przez UE w 1990 i działająca w Kopenhadze od roku 1994, EEA stanowi centrum Europejskiej Sieci Obserwacyjnej i Informacyjnej dla potrzeb Ochrony Środowiska Naturalnego (EIONET), skupiającej około 300 organizacji europejskich. We współpracy z EIONET, EEA gromadzi i rozpowszechnia informacje oraz dane dotyczące środowiska. 

Agencja, otwarta na współprace ze wszystkimi krajami o podobnych celach, liczy obecnie 29 krajów członkowskich. Jest wśród nich 15 krajów członkowskich UE; Islandia, Norwegia i Liechtenstein, które należą do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a także 11 z 13 państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz obszaru Morza Śródziemnego starających się o wejście do UE - Bułgaria, Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry. Członkostwo tej ostatniej grupy krajów czyni z EEA pierwszą organizację UE, która przyjmuje kraje kandydujące. Przewiduje się, że dwa pozostałe kraje kandydujące: Polska i Turcja, podpiszą umowy członkowskie w ciągu najbliższych kilku miesięcy. Agencja będzie wówczas zrzeszać 31 państw. Prowadzone są również negocjacje na temat przystąpienia Szwajcarii.

Załącznik

Najważniejsze przesłania raportu TERM2002

Czy negatywne oddziaływanie sektora transportowego na środowisko zmniejsza się?

	Gwałtownie wzrasta zużycie energii przez transport, głównie w wyniku rozwoju transportu drogowego
	Emisja CO2 powodowana przez transport w krajach kandydackich (AC) spadła we wczesnych latach dziewięćdzesiątych, obecnie jednak wzrasta wraz ze wzrostem natężenia ruchu
	Emisja zanieczyszczeń powietrza powodowana przez transport w krajach kandydackich (AC) spadła na początku lat dziewięćdzesiątych i od tego czasu ustabilizowała się
	Zwiększa się obszar terenów zajętych przez infrastrukturę transportową
	Podział terenów przez drogi i infrastrukturę transportową w krajach AC jest mniejszy niż w UE, jednak zwiększa się wraz z rozwojem infrastruktury
	Rozbudowa sieci infrastruktury ma coraz większy wpływ na obszary naturalne
	Liczba wypadków śmiertelnych na drogach w krajach AC spadła we wczesnych latach dziewięćdziesiątych, i obecnie utrzymuje się na poziomie  ok 21 000 rocznie
	Liczba wykrytych nielegalnych zrzutów ropy ze statków na Bałtyku jest na stałym poziomie; zrzuty ropy na Morzu Czarnym nie są monitorowane
	Przewiduje się znaczący wzrost liczby samochodów przeznaczonych do złomowania, oraz zużytych opon

Czy radzimy sobie lepiej z kontrolą zapotrzebowania na transport i poprawą rozdziału na poszczególne środki transportu?

	Natężenie frachtu (tonokilometry na jednostkę działalności gospodarczej) w krajach AC spada, jednak jest ciągle na średnim poziomie pięciokrotnie wyższym niż w UE
	Transport frachtowy w krajach AC przenosi się na drogi, chociaż udział kolei w transporcie jest ciągle znacznie większy niż w krajach UE
	Transport pasażerski w krajach AC wzrasta, brak jednak danych dla oceny sytuacji
	Transport pasażerski przenosi się na drogi i transport powietrzny, chociaż udział kolei w krajach AC jest ciągle znacznie większy niż średnia w krajach UE

Czy optymalizujemy korzystanie z istniejącej infrastuktury transportowej i kierujemy się w stronę lepiej wyważonego systemu transportu różnorodnego?

	Długość autostrad w ciągu 10 lat uległą niemal podwojeniu, jednak gęstość dróg w krajach AC jest ciągle niższa niż w UE
	Ograniczona ilość danych o inwestycjach wskazuje na priorytetow traktowanie inwestycji drogowych

Czy zmierzamy ku bardziej klarownemu i efektywnemu systemowi wyceny, który zapewni uwzględnienie tzw. kosztów zewnętrznych (externalities)?

	Koszty zewnętrzne transportu dla krajów AC nie zostały jeszcze określone
	W krajach AC stosuje się niewiele instrumentów dla uwzględniania kosztów zewnętrznych
	Trendy w cenach paliw nie zachęcają do korzystania bardziej oszczędnych paliwowo sposobów transportu

W jakim tempie wprowadzane są czystsze technologie i jak wydajnie wykorzystywane są samochody?

	Brak danych dla krajów AC dotyczących wydajności użytkowania energii w transporcie; w krajach UE we wszystkich sposobach transportu oprócz kolei widać pewną poprawę
	Brak danych dla krajów AC dotyczących emisji pojazdów; pojazdy drogowe w UE wykazują znaczącą poprawę
	Park samochodowy w krajach AC jest średnio o cztery do pięciu lat starszy niż w UE
	Standard techniczny pojazdów oraz jakość paliwa w krajach AC poprawiają się, jednak udział w ruchu samochodów z katalizatorami jest tam ciągle niski

Czy narzędzia zarządzania i monitorowania środowiska są stosowane wydajnie w celu wspierania polityki działania?

	W krajach AC brak jest zintegrowanych strategii dla transportu i ochrony środowiska
	Współpraca instytucjonalna w zakresie transportu i środowiska jest rozwijana w krajach AC, jednak rzadko odbywa się ona w ramach sformalizowego procesu
	Kraje AC nie monitorują integracji środowiskowej z polityką transportową
	Kilka krajów AC posiada wymogi prawne dotyczące oceny strategii środowiskowej, jednak ich zastosowanie w sektorze transportu ogranicza się do pilotażowych inicjatyw.

"Buźki" obok wskaźników mają na celu szybką ocenę tendencji dla danego wskaźnika w krajach kandydackich:
	tendencja pozytywna, w kierunku celu polityki działania
	pewne pozytywne działania, jednak albo niewystarczające do osiągnięcia celu, albo też tendencja jest zmienna
	tendencja niekorzystna, oddalanie się od celu
	brak możliwości oceny tendencji z powodu niekompletnych danych lub braku celu polityki działania.