Zapobieganie ma zasadnicze znaczenie w walce z kryzysem dotyczącym odpadów z tworzyw sztucznych

Czego dotyczy nowe sprawozdanie Europejskiej Agencji Środowiska (EEA)? Czy kraje europejskie dokładają wystarczających starań, aby rozwiązać ten problem?

Sprawozdanie EEA zatytułowane „Zapobieganie powstawaniu odpadów z tworzyw sztucznych w Europie” zawiera przegląd inicjatyw państw członkowskich EEA w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów z tworzyw sztucznych. Staramy się nakreślić i przeanalizować rodzaje środków podejmowanych przez te państwa w celu zmniejszenia ilości odpadów z tworzyw sztucznych lub zmniejszenia ilości substancji niebezpiecznych w odpadach z tworzyw sztucznych. Państwa członkowskie UE opierają się przede wszystkim na swoich programach zapobiegania powstawaniu odpadów, aby usystematyzować wysiłki w zakresie zapobiegania w odniesieniu do odpadów z tworzyw sztucznych. Obejmują one jednak przeważnie ogólne środki i niekoniecznie są ukierunkowane konkretnie na tworzywa sztuczne, lecz ogólnie na opakowania. Nasza analiza wykazała jednak, że w przypadku plastikowych toreb na zakupy państwa członkowskie istotnie podejmują szereg działań. Państwa są bardzo aktywne i osiągnięto imponujące wyniki w ograniczaniu wykorzystania takich toreb.

Jak dużym problemem są odpady z tworzyw sztucznych w Europie?

Dużo uwagi poświęcono ostatnio odpadom z tworzyw sztucznych, w tym odpadom morskim. Jednak głównym problemem związanym z tworzywami sztucznymi jest nasza rosnąca konsumpcja, która nieuchronnie prowadzi do powstawania odpadów. W przyszłości będziemy świadkami wytwarzania coraz większej ilości odpadów z tworzyw sztucznych i musimy stawić temu czoła. Jeśli chodzi o zapobieganie, uważam, że skupianie się na odpadach opakowaniowych jest prawidłowym podejściem, ponieważ stanowią one największą ilość produktów z tworzyw sztucznych, z których korzystamy, a na drugim miejscu są tworzywa sztuczne występujące w elektronice i budownictwie. Kolejnym problemem jest brak wyznaczonych konkretnych celów do rozwiązania tego problemu. Cele mogą stanowić motywację. Obecnie poddajemy recyklingowi około jedną trzecią wytwarzanych odpadów z tworzyw sztucznych, co wykazuje tendencję wzrostową, chociaż obejmuje to wywóz poza UE. Niniejsze sprawozdanie EEA nie dotyczy gospodarowania odpadami i wywozu, ale wywóz odpadów z tworzyw sztucznych będzie tematem kolejnego briefingu EEA. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę rosnącą konsumpcję, zapobieganie powstawaniu odpadów z tworzyw sztucznych będzie odgrywać kluczową rolę w ograniczaniu ilości wytwarzanych odpadów.

W sprawozdaniu wskazano, że opakowania z tworzyw sztucznych stanowią poważny problem. Jakie działania należy podjąć, aby ograniczyć ilość tych odpadów i zapobiegać ich powstawaniu?

W kwestii zapobiegania powstawaniu odpadów, a konkretnie tworzyw sztucznych, tak jak wskazaliśmy w sprawozdaniu, pozostaje jeszcze wiele do zrobienia, aby opracować bardziej ukierunkowane środki, na przykład nacelowane na najbardziej zanieczyszczające rodzaje tworzyw sztucznych, takie jak opakowania jednorazowego użytku.  Zmiany takie jak coraz powszechniejsze robienie zakupów przez internet, prowadzą do powstawania coraz większej ilości opakowań, a my staramy się za tym nadążyć i znaleźć sposób na to, jak postępować z rosnącym strumieniem odpadów. Istniejące obecnie środki mają zazwyczaj charakter ogólny, a ich celem są wszystkie produkty z tworzyw sztucznych. Środki te też „miękkie”, są to np. porozumienia o charakterze informacyjnym lub dobrowolnym. Potrzebne są bardziej ukierunkowane i konkretne środki, takie jak te opisane w nowej dyrektywie w sprawie przedmiotów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Kraje również odniosłyby korzyści, gdyby zróżnicowały swoje środki poprzez wdrożenie innych rodzajów, takich jak instrumenty rynkowe, systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta wraz z modulacją opłat itp.

Jakie działania UE prowadzi w tym obszarze?

Komisja Europejska i UE mają obecnie ustanowioną strategię w dziedzinie tworzyw sztucznych (przyjętą w 2018 r.), a Parlament Europejski i państwa członkowskie UE niedawno sfinalizowały i przyjęły dyrektywę w sprawie przedmiotów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Te dwa niedawne przykłady działań Komisji nie zostały jeszcze odzwierciedlone w sporządzonym przez nas sprawozdaniu dotyczącym określania krajowych środków zapobiegania powstawaniu odpadów. Oczekuje się jednak, że transpozycja niniejszej dyrektywy i czerpanie inspiracji ze strategii w dziedzinie tworzyw sztucznych będą miały wpływ na krajowe środki ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu odpadów z tworzyw sztucznych w najbliższej przyszłości.

Jaka jest rola EEA w zapobieganiu powstawaniu odpadów z tworzyw sztucznych?

Europejska Agencja Środowiska (EEA) opublikowała szereg sprawozdań na temat zapobiegania powstawaniu odpadów od 2013 r.; jest to ostatnie sprawozdanie w tej dziedzinie. W niniejszym sprawozdaniu dokonano przeglądu aktualnej sytuacji i przedstawiono perspektywy na przyszłość. W EEA możemy przedstawiać opinie na temat możliwych kierunków polityki i udzielać informacji o najlepszych praktykach. Przede wszystkim staramy się nakreślić sytuację w państwach EEA i przedstawić kilka wariantów usprawnień. EEA jest uprawniona do monitorowania postępów w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz postępów w kierunku oddzielenia wytwarzania odpadów od wzrostu gospodarczego. Od teraz, zgodnie ze zmienionym prawodawstwem, co dwa lata będziemy publikować sprawozdania o zapobieganiu powstawaniu odpadów, za każdym razem na inny temat, ale zawsze mając na uwadze monitorowanie postępów i ocenę wdrażania przez państwa członkowskie UE. Następne sprawozdanie zostanie opublikowane w 2021 r. EEA sporządza również arkusze informacyjne, w których przedstawia się wdrażanie na poziomie krajowym, i które są obecnie aktualizowane.

Ioannis Bakas

EEA expert on waste prevention

The interview published in the June 2019 issue of the EEA Newsletter 02/2019