Preventie is cruciaal om de kunststofafvalcrisis aan te pakken

Waar gaat het nieuwe EEA-rapport over? Doen Europese landen voldoende om het probleem aan te pakken?

Het rapport ‘Preventing plastic waste in Europe’ van EEA geeft een overzicht van de genomen initiatieven in EEA-lidstaten ter voorkoming van kunststofafval. We trachten de typen maatregelen die zij hebben genomen om de hoeveelheid kunststofafval of de hoeveelheid gevaarlijke stoffen in kunststofafval te verminderen, in kaart te brengen en te analyseren. De EU-lidstaten gebruiken voornamelijk afvalpreventieprogramma’s om hun inspanningen op het gebied van preventie van kunststofafval te structureren. Deze omvatten echter bredere maatregelen en zijn niet noodzakelijk specifiek gericht op kunststof, maar op verpakkingen in het algemeen. Uit onze analyse is echter gebleken dat de lidstaten echt veel doen op het gebied van plastic draagtasjes. Ze zijn zeer actief en er zijn indrukwekkende resultaten geboekt bij het terugdringen van het gebruik ervan.

Hoe groot is het probleem van kunststofafval in Europa?

Er is de laatste tijd veel aandacht voor kunststofafval, met inbegrip van zwerfvuil op zee. Het grootste probleem van kunststof is echter dat we er steeds meer van gebruiken en dat het onvermijdelijk eindigt als afval. We zullen zien dat in de toekomst steeds meer kunststofafval wordt gegenereerd en we moeten daar iets aan doen. Wat betreft preventie, denk ik dat de focus op verpakkingsafval juist is, omdat dit het grootste deel vormt van de kunststofproducten die we gebruiken, gevolgd door kunststoffen die worden aangetroffen in elektronica en bouwmaterialen. Een ander probleem is dat we nog geen concrete doelstellingen hebben om het probleem aan te pakken. Doelstellingen kunnen motiverend werken. Momenteel recycleren we ongeveer een derde van het gegenereerde kunststofafval, een stijgende tendens, hoewel hierin ook de export buiten de EU is begrepen. In dit EEA-rapport wordt niet ingegaan op het beheer en de export van afvalstoffen, maar de export van kunststofafval zal binnenkort wel het thema zijn van een andere briefing. Gezien het toenemende gebruik zal preventie van kunststofafval niettemin een belangrijke rol spelen in het beheer van de hoeveelheden gegenereerd afval.

In het rapport worden kunststofverpakkingen geïdentificeerd als een groot probleem. Wat moet er gebeuren om dergelijk afval te verminderen en te voorkomen?

Op het punt van afvalpreventie en dan name voor kunststofafval moet er, zoals we in het rapport schrijven, veel worden gedaan om met gerichtere maatregelen te komen, zoals bijvoorbeeld  op de meeste vervuilende typen kunststof voor eenmalig gebruik.  Door ontwikkelingen zoals het toenemend gebruik van online winkelen is de hoeveelheid verpakkingsmateriaal toegenomen, en we zijn bezig aan een inhaalslag voor wat betreft de omgang met deze toegenomen stroom afvalstoffen. De bestaande maatregelen zijn hoofdzakelijk algemeen en richten zich op kunststofproducten over de hele linie. Het zijn bovendien zachte maatregelen, zoals informatieve instrumenten of vrijwillige afspraken. Er zijn gerichtere en specifiekere maatregelen nodig, zoals de maatregelen beschreven in de nieuwe richtlijn inzake kunststoffen voor eenmalig gebruik. Ook zouden landen er baat bij hebben als zij hun maatregelen zouden diversifiëren door andere typen maatregelen toe te passen, zoals marktgebaseerde instrumenten, regelingen voor langere producentenverantwoordelijkheid met modulatie van de bijdragen en dergelijke.

Wat doet de EU op dit gebied?

De Europese Commissie en de EU hebben in 2018 een strategie inzake kunststoffen aangenomen, en het Europees Parlement en de EU-lidstaten hebben onlangs de richtlijn inzake kunststoffen voor eenmalig gebruik voltooid en vastgesteld. Deze twee recente voorbeelden van inspanningen van de Commissie zijn nog niet terug te zien in de inventarisatie van nationale afvalpreventiemaatregelen in ons rapport. Er wordt echter verwacht dat zowel de omzetting van de richtlijn als de inspiratie die uitgaat van de strategie inzake kunststoffen, in de nabije toekomst van invloed zal zijn op de nationale maatregelen voor de preventie van kunststofafval.

Wat is de rol van EEA in de preventie van kunststofafval?

EEA heeft sinds 2013 een reeks rapporten over afvalpreventie gepubliceerd; dit is het laatste rapport in de reeks. In dit rapport wordt de huidige stand van zaken beoordeeld en worden enkele toekomstperspectieven gepresenteerd. Wij kunnen vanuit het EEA onze kijk geven op mogelijke beleidsrichtingen en praktijkervaringen uitwisselen. We proberen vooral de situatie in de EEA-landen in kaart te brengen en we noemen enkele mogelijkheden tot verbetering. EEA heeft als taak de voortgang te monitoren die wordt geboekt bij de afvalpreventie en de ontwikkeling in de richting van loskoppeling van het ontstaan van afval en de economische groei. Van nu af aan zullen we, overeenkomstig de gewijzigde wetgeving, om de twee jaar een rapport over afvalpreventie publiceren, elke keer over een ander thema, maar altijd met de monitoring van de geboekte voortgang en de evaluatie van de uitvoering door de EU-lidstaten voor ogen. We publiceren het volgende rapport in 2021. EEA stelt ook informatiebladen op, die de uitvoering op nationaal niveau in kaart brengen en momenteel worden bijgewerkt.

Ioannis Bakas

EEA-deskundige in afvalpreventie

Dit interview is gepubliceerd in editie 02/2019 van de EEA-nieuwsbrief van juni 2019