Hoe maken we het gebruik en de productie van textiel duurzamer?

Wat is de belangrijkste impact van textiel?

De productie en het gebruik van textiel in de Europese Unie (EU) hebben aanzienlijke gevolgen voor het milieu en het klimaat. In zijn briefing over textiel en het milieu, die bijdraagt aan het Actieplan voor Circulaire Economie van de EU, schatte het EEA dat vanuit een mondiaal levenscyclusperspectief en voor bepaalde meetbare indicatoren het verbruik van textiel in Europa gemiddeld de vierde grootste druk op het milieu en de klimaatverandering teweegbrengt, na huisvesting, voedsel en mobiliteit.

Concreet toonden we aan dat het textielverbruik het op twee na grootste landgebruik en waterverbruik in de waardeketen veroorzaakt, en het op vier na grootste gebruik van materiële hulpbronnen en uitstoot van broeikasgassen. Bovendien heeft textiel een schadelijke impact op het milieu vanwege de gebruikte chemicaliën. Daarom zullen wij dit jaar de hoeveelheden en de gevolgen van PFA’s (per- en polyfluorhoudende alkylverbindingen) in textiel nader onderzoeken.

Onze resultaten op het gebied van textiel vormden een kennisbasis voor de EU-strategie voor duurzame en circulaire textiel, die in maart 2022 verscheen en die momenteel door het Europees Parlement wordt gebruikt bij de voorbereiding van zijn standpunt over de EU-strategie voor textiel.

Wat gebeurt er momenteel met kleding die in de EU wordt weggegooid?

Het meeste gebruikte textiel in de EU wordt momenteel weggegooid als stedelijk afval en vervolgens verbrand om energie op te wekken. Maar we weten niet exact hoe groot deze afvalstroom is. Gemiddeld wordt 38 % van het textiel gedoneerd voor hergebruik en recyclage, maar slechts ongeveer 10 % van de gedoneerde kleding wordt verkocht in hetzelfde EU-land en nog eens 10 % in andere EU-landen. De meeste andere textielwaren worden vervolgens naar Afrika en Azië uitgevoerd.

Uit onze meest recente briefing over textiel, “EU exports of used textiles in Europe’s circular economy” (EU-uitvoer van gebruikt textiel naar de circulaire economie van Europa), blijkt dat de uitvoer van gebruikt textiel in de EU in twee decennia is verdrievoudigd tot bijna 1,7 miljoen ton per jaar in 2019.

Ongeveer 46 % van de totale hoeveelheid werd uitgevoerd naar Afrikaanse landen (voornamelijk Tunesië, Ghana en Kameroen), waar iets meer dan de helft werd hergebruikt, de rest werd gestort of via dumping uitgevoerd. Ongeveer 41 % werd uitgevoerd naar Azië (meestal naar Pakistan, de Verenigde Arabische Emiraten en India), waar een deel van het textiel mechanisch wordt geregenereerd en sommige stukken dan opnieuw uitgevoerd worden naar andere landen in Azië en Afrika.

Wat kunnen beleidsmakers, bedrijven en consumenten doen om de negatieve gevolgen en de uitvoer van gebruikt textiel te beperken?

Beleidsmakers werken er al aan om de negatieve gevolgen van uitgevoerd, gebruikt textiel te verminderen. De EU-landen voeren nu regelingen in voor meer uitgebreide producentenverantwoordelijkheid. Hopelijk zal dit helpen, samen met de opname van textiel in de herziene EU-richtlijn inzake Ecologisch Ontwerp, die erop gericht is om textiel te (her)ontwerpen dat veilig en duurzamer is.

Betere sortering en codering om een onderscheid te maken tussen textiel voor hergebruik en textielafval kunnen eveneens helpen. Bedrijven kunnen er ook aan werken om de kwaliteit, duurzaamheid en herstelbaarheid van hun textiel te verbeteren, zodat het onder andere langer meegaat. Consumenten kunnen dan weer kwalitatief hoogwaardiger textiel kopen als ze zich dat kunnen veroorloven, textiel langer dragen en gebruikt textiel kopen bijvoorbeeld.

Welke rol kunnen biogebaseerde vezels spelen bij het duurzamer maken van textiel?

Vezels op biobasis die worden gebruikt in kleding en andere textielproducten worden vaak beschouwd als duurzamere alternatieven, maar uit een technisch rapport van het Europees Thematisch Centrum voor Circulaire Economie en Gebruik van Hulpbronnen van het EEA blijkt dat hierbij tóch ook enige voorzichtigheid geboden is.

Hoewel biogebaseerde vezels mogelijkheden bieden om af te stappen van synthetisch textiel op basis van kunststoffen (die voornamelijk uit olie en gas worden gewonnen), veroorzaken ze een andere milieudruk, zoals water- en landgebruik voor landbouwactiviteiten, ontbossing en vezelverwerking.

Wat doet de Europese Unie om de negatieve impact van textiel aan te pakken?

Voortbouwend op de door het EEA en anderen verstrekte kennis heeft de Europese Commissie in maart 2022 een ambitieuze strategie voor duurzame producten voorgesteld. De strategie bevat een tamelijk groot aantal concrete beleidsinitiatieven voor de regulering van de textielindustrie.

Een belangrijk element hierin is de opname van textiel in de herziene EU-richtlijn inzake Ecologisch Ontwerp, die hopelijk een veilig en duurzamer ontwerp mogelijk maakt. Een ander punt is de opname van textiel in het EU-productpaspoort. Daarnaast is de invoering van uitgebreide regelingen voor verantwoorde producenten in alle lidstaten van de EU belangrijk. Volgens Euratex zijn er in totaal meer dan 16 wetteksten die textiel in de komende jaren op de EU-markt zullen beïnvloeden en reguleren.

Zijn er veelbelovende initiatieven om in heel Europa af te stappen van snelle mode?

De textielstrategie van de EU heeft als visie “snelle mode is uit de mode” tegen 2030. Ik zou zeggen dat de huidige mode die op de markt wordt gebracht, gedomineerd wordt door snelle mode. Mode die geen snelle mode is, maar hoogstaand, herstelbaar en tijdloos qua ontwerp, heeft nog steeds slechts een heel klein marktaandeel.

Er zijn veelbelovende initiatieven, maar ze zijn moeilijk op te schalen en moeten concurreren met de snelle mode. Ik hoop en vertrouw erop dat de implementatie van de EU-textielstrategie, en mogelijk ook een mondiale beleidsfocus op textiel, de sector zal helpen om over te schakelen van snelle mode op een circulair en duurzaam systeem voor textielconsumptie en -productie.