Jak sprawić, by konsumpcja i produkcja wyrobów włókienniczych stały się bardziej zrównoważone?

Jakie są główne skutki produkcji i konsumpcji wyrobów włókienniczych?

Produkcja i konsumpcja wyrobów włókienniczych w Unii Europejskiej ma znaczący wpływ na środowisko i klimat. W ramach realizacji planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym EEA oszacowała w swoim briefingu na temat wyrobów włókienniczych i środowiska, że z perspektywy globalnego cyklu życia oraz wybranych i wymiernych oddziaływań konsumpcja wyrobów włókienniczych w Europie stanowi czwartą pod względem wielkości presję wywieraną na środowisko i zmianę klimatu po sektorach mieszkaniowym, żywności i mobilności.

Mówiąc konkretnie, udowodniliśmy, że konsumpcja wyrobów włókienniczych przekłada się na trzecie co do wielkości wykorzystanie gruntów i zużycie wody w łańcuchu wartości, a także piąte co do wielkości wykorzystanie zasobów materiałowych i piątą co do wielkości emisję gazów cieplarnianych. Wyroby włókiennicze wywołują również presję i wpływ na środowisko poprzez chemikalia niezbędne w procesie produkcji. W tym roku badamy ilości i wpływ PFAS znajdujących się w wyrobach włókienniczych.

Nasze wyniki dotyczące wyrobów włókienniczych stanowią bazę wiedzy na potrzeby strategii UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych w obiegu zamkniętym , która została przedstawiona w marcu 2022 r. i jest obecnie wykorzystywana przez Parlament Europejski do przygotowania opinii na temat strategii UE w zakresie wyrobów włókienniczych.

Jak obecnie wygląda los ubrań wyrzucanych w UE?

Większość zużytych wyrobów włókienniczych w UE jest obecnie usuwana razem z odpadami komunalnymi , a następnie spalana w celu pozyskania energii. Nie znamy jednak dokładnej ilości tego strumienia odpadów. Średnio 38% wyrobów włókienniczych przekazuje się do ponownego użytku i do recyklingu, jednak tylko około 10% oddawanych ubrań sprzedaje się w tym samym państwie UE, a kolejne 10% w innych państwach UE. Większość pozostałych przekazywanych wyrobów włókienniczych jest następnie eksportowana do Afryki i Azji.

Z naszego najnowszego briefingu „Wywóz wyrobów włókienniczych z UE w europejskiej gospodarce o obiegu zamkniętym” wynika, że wywóz z UE używanych wyrobów włókienniczych wzrósł trzykrotnie w ciągu dwudziestu lat, osiągając w 2019 r. prawie 1,7 mln ton rocznie.

Około 46% wywieziono do państw Afryki (głównie do Tunezji, Ghany i Kamerunu), gdzie nieco ponad połowa z nich została ponownie wykorzystana, a reszta trafiła na składowiska odpadów. Około 41% trafiło do Azji (głównie do Pakistanu, Zjednoczonych Emiratów Arabskich i Indii), gdzie część materiałów włókienniczych jest poddawana recyklingowi mechanicznemu, a część jest ponownie wywożona do innych krajów w Azji i Afryce.

Ogólnie rzecz biorąc, istnieje ogromna niepewność co do tego, co dzieje się z używanymi wyrobami włókienniczymi w Afryce, a zwłaszcza w Azji. Obecnie dostrzegamy wzrost zainteresowania tym tematem ze strony mediów i polityków. Wszystkie państwa członkowskie UE mają obowiązek wprowadzenia selektywnej zbiórki wyrobów włókienniczych do 2025 r., po czym spodziewamy się, że wzrośnie ilość wyrobów włókienniczych poddanych recyklingowi.

Co mogą zrobić decydenci, przedsiębiorcy i konsumenci, aby zmniejszyć wpływ na środowisko i skalę wywozu używanych wyrobów włókienniczych?

Decydenci już teraz pracują nad tym, jak najlepiej ograniczyć wpływ wywożonych wyrobów włókienniczych. Państwa UE wprowadzają obecnie programy rozszerzonej odpowiedzialności producenta , co – miejmy nadzieję – okaże się skuteczne, a także planują włączenie wyrobów włókienniczych do zmienionej dyrektywy w sprawie ekoprojektu, której celem jest uczynienie produkcji wyrobów włókienniczych bezpieczną i bardziej zrównoważoną.

Pomocne mogłoby być również usprawnienie systemu sortowania i kodowania w celu rozróżnienia między wyrobami włókienniczymi nadającymi się do ponownego wykorzystania a odpadami włókienniczymi.  Przedsiębiorstwa również mogą pracować nad poprawą jakości, trwałości i możliwości naprawy produkowanych przez nie wyrobów włókienniczych, tak aby m.in. były one bardziej trwałe. Konsumenci mogą np. kupować wyroby włókiennicze wyższej jakości (jeśli mogą sobie na to pozwolić), użytkować je dłużej lub kupować wyroby włókiennicze z drugiej ręki.

Jaką rolę mogą odegrać włókna biologiczne w zwiększaniu zrównoważonego charakteru wyrobów włókienniczych?

Włókna biologiczne wykorzystywane w produkcji odzieży i innych wyrobów włókienniczych są często uważane za bardziej zrównoważone alternatywy, jednak sprawozdanie techniczne Europejskiego Centrum ds. Gospodarki o Obiegu Zamkniętym i Zasobów w EEA pokazuje, że takie podejście wymaga zachowania ostrożności.

Podczas gdy włókna biologiczne stwarzają możliwość odejścia od syntetycznych wyrobów włókienniczych wytwarzanych z tworzyw sztucznych (które pochodzą głównie z ropy naftowej i gazu), powodują one inne obciążenia środowiskowe, w tym wynikające z użytkowania wody i gruntów związanego z działalnością rolniczą, wylesianiem i przetwórstwem włókna.

Jakie działania podejmuje UE, aby przeciwdziałać negatywnym skutkom produkcji wyrobów włókienniczych?

W oparciu o wiedzę przekazaną przez EEA i inne podmioty Komisja Europejska zaproponowała w marcu 2022 r. ambitną strategię dotyczącą zrównoważonych produktów . Strategia ta zawiera sporą ilość konkretnych inicjatyw politycznych regulujących funkcjonowanie przemysłu włókienniczego.

Jednym z jej istotnych elementów jest uwzględnienie wyrobów włókienniczych w zmienionej dyrektywie UE w sprawie ekoprojektu, zgodnie z założeniem umożliwi bezpieczne i bardziej zrównoważone projektowanie. Kolejną kwestią jest włączenie wyrobów włókienniczych do paszportu produktu UE. Ważne jest również rozszerzenie zakresu odpowiedzialności producentów we wszystkich państwach członkowskich UE. Podsumowując, według organizacji Euratex istnieje ponad 16 aktów prawnych, które w nadchodzących latach pojawią się na rynku wyrobów włókienniczych w UE i będą go regulować.

Czy istnieją obiecujące inicjatywy mające na celu odejście od taniej odzieży niskiej jakości w całej Europie?

Strategia UE dla sektora włókienniczego zakłada, że „szybka moda wyjdzie z mody” do 2030 r. Można stwierdzić, że obecnie rynek mody jest zdominowany przez tanią odzież niskiej jakości, tzw. szybką modę. Część przemysłu odzieżowego, która stawia nie na szybką modę, ale produkty wysokiej jakości, możliwe do naprawy i o ponadczasowym fasonie, nadal ma bardzo mały udział w rynku.

Istnieją obiecujące inicjatywy, mają one jednak trudności z szybkim zwiększaniem skali i nie są konkurencyjne dla szybkiej mody . Mam ogromną nadzieję, że wdrożenie strategii UE dla sektora włókienniczego, a być może również globalnej polityki ukierunkowanej na wyroby włókiennicze, pomoże tej branży na przejście od szybkiej mody do zrównoważonego, opartego na obiegu zamkniętym systemu konsumpcji i produkcji wyrobów włókienniczych.