Συνέντευξη - Τι μπορούν να μας πουν οι δορυφόροι για τη Γη: Sentinels και Copernicus

Πώς αντιδράσατε τη στιγμή που είδατε τον Sentinel-2C να απογειώνεται;

Ήταν πάρα πολύ συγκινητικό. Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο ήταν το πόσο έντονα με επηρέασε. Όλα ήταν σκοτεινά, και από εκεί που βρισκόμασταν δεν μπορούσαμε καν να δούμε το σημείο της εκτόξευσης.

Έπειτα, ξαφνικά, εμφανίστηκε στο βάθος ένα φως, το οποίο διαπέρασε το σκοτάδι, και είδαμε τον πύραυλο να απογειώνεται. Υπήρξε καθυστέρηση ήχου διότι η εξέδρα εκτόξευσης βρισκόταν αρκετά μακριά, γεγονός που επέτεινε την αγωνία μας. Η στιγμή που ακούσαμε τον ήχο ήταν συγκλονιστική.

Ο πύραυλος χάραξε ένα τέλειο ημικύκλιο στον ουρανό, μετά εξαφανίστηκε στα χαμηλά σύννεφα, και μετά εμφανίστηκε πάλι. Το θέαμα ήταν τόσο τέλειο, που έμοιαζε σχεδόν εξωπραγματικό. Σκέφτηκα «Συμβαίνει πραγματικά».

© ESA–S. Corvaja

Εργάζομαι στον τομέα των δορυφορικών εικόνων από τότε που έκανα τη μεταπτυχιακή μου διατριβή στο πανεπιστήμιο του Wageningen στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ανέκαθεν γνώριζα την ύπαρξη των δορυφόρων - ότι βρίσκονται εκεί ψηλά και συλλέγουν δεδομένα - αλλά η εκτόξευση αυτή καθαυτή στο διάστημα ήταν μια πιο αφηρημένη έννοια για εμένα.

Με την παρουσία μου στην εκτόξευση του πυραύλου όλα απέκτησαν μια πραγματική διάσταση με έναν τρόπο που μου είναι δύσκολο να τον περιγράψω. Είναι μια απλή σκέψη, αλλά εκείνη τη στιγμή φάνταζε βαθιά.

Ποιες είναι οι βελτιώσεις που επέφερε ο Sentinel-2C;

Ο Sentinel—2C διασφαλίζει τη συνέχεια του Sentinel—2A. Το πρόγραμμα Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ευρύ και η μακροπρόθεσμη διατήρησή του αποτελεί απαραίτητο μέρος του σχεδίου. Ο Sentinel—2C θα διασφαλίσει τη συνέχεια των δεδομένων, γεφυρώνοντας τον χρόνο μεταξύ των Sentinel—2A, 2B και, εν καιρώ, του Sentinel—2D. Οι δορυφόροι αυτοί λειτουργούν σε ζεύγη, παρέχοντας μια στέρεη βάση για το έργο μας στην υπηρεσία παρακολούθησης ξηράς του Copernicus (CLMS).

Η συνέχεια διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για το είδος της μακροπρόθεσμης παρακολούθησης που πραγματοποιούμε στην υπηρεσία CLMS και στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ). Όταν επεξεργάζεστε περιβαλλοντικά δεδομένα, αυτό που έχει σημασία δεν είναι πάντα η αύξηση της ευκρίνειας ή της συχνότητας, αλλά η δημιουργία μιας συνεπούς χρονοσειράς που θα καλύπτει πολλά έτη. Αν εισάγετε αλλαγές πολύ συχνά, η διατήρηση της συνοχής καθίσταται δύσκολη.

Χάρη στον Sentinel—2C, θα έχουμε τη δυνατότητα να έχουμε στην διάθεσή μας μια αξιόπιστη χρονοσειρά, η οποία θα καλύπτει την περίοδο από την εκτόξευση του Sentinel—2A έως και την επόμενη γενιά δορυφόρων— καλύπτοντας περίπου 15 έτη. Αυτή η συνεπής ροή δεδομένων είναι ανεκτίμητη για την παρακολούθηση των περιβαλλοντικών αλλαγών σε βάθος χρόνου.

Οι μελλοντικές γενιές των Sentinel θα συνεχίσουν να επιφέρουν βελτιώσεις, όπως καλύτερη χωρική ανάλυση καθώς και άλλα χαρακτηριστικά.

Τι συμβαίνει με τους παλιούς δορυφόρους;

Κάποια στιγμή ο Sentinel-2A θα αποσυρθεί. Έχουν πραγματοποιηθεί συζητήσεις σχετικά με τη διατήρηση τριών δορυφόρων σε τροχιά ταυτόχρονα προκειμένου να αυξηθεί η συχνότητα συλλογής δεδομένων και να έχουμε τη δυνατότητα να λαμβάνουμε εικόνες κάθε τρεις αντί για κάθε πέντε ημέρες.

Οι ισχυρότεροι υποστηρικτές της πρότασης αυτής ήταν οι σκανδιναβικές χώρες και η Αυστρία, όπου η νεφοκάλυψη στα ορεινά εδάφη καθιστά δύσκολη τη λήψη παρατηρήσεων. Ο Sentinel-2A έχει ήδη υπερβεί την αναμενόμενη διάρκεια ζωής του η οποία ανέρχεται στα επτά έτη. Παρόλο που ο δορυφόρος εξακολουθεί να λειτουργεί, πλησιάζει στο τέλος της αποστολής του, και για τον λόγο αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να τον αποσύρει.

Πώς χρησιμοποιεί η υπηρεσία CLMS τα δεδομένα του Sentinel—2;

Η υπηρεσία CLMS είναι ένας από τους μεγαλύτερους χρήστες του Sentinel-2, καθώς πρόκειται για έναν δορυφόρο που έχει σχεδιαστεί για να παρακολουθεί την ξηρά και εμείς είμαστε η υπηρεσία που είναι αρμόδια για την παρακολούθηση της ξηράς στο πλαίσιο του προγράμματος Copernicus. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο συμμετείχαμε στον καθορισμό των προδιαγραφών του Sentinel-2 και για τον οποίο συμμετέχουμε ενεργά στον καθορισμό των μελλοντικών αποστολών.

Οι πάροχοι των υπηρεσιών μας χρησιμοποιούν τις εικόνες του Sentinel-2 για να δημιουργήσουν διάφορα προϊόντα παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με την κάλυψη των εδαφών, τη χρήση της γης, την κατάσταση της βλάστησης, τους υδάτινους πόρους, ακόμη και τις ενεργειακές μεταβλητές. Για παράδειγμα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη μηχανική μάθηση για την αυτόματη ταξινόμηση της κάλυψης του εδάφους ή για τη δημιουργία προϊόντων που σχετίζονται με την κατάσταση της βλάστησης. Τα δεδομένα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη διενέργεια αναλύσεων της χρήσης γης, όπως ο διαχωρισμός των οπωρώνων από τους αμπελώνες, που συχνά πραγματοποιείται με μη αυτοματοποιημένο τρόπο.

Τι αντίκτυπο έχουν τα δεδομένα αυτά στην καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων;

Τα δεδομένα αυτά είναι χρήσιμα ακόμη και πέρα από τους τομείς της χάραξης πολιτικής και της διοίκησης. Για παράδειγμα, οι γεωργοί μπορούν να χρησιμοποιούν τα δεδομένα αυτά για να παρακολουθούν την υγεία των καλλιεργειών τους, να ελέγχουν τυχόν ελλείψεις σε νερό, την υπερβολική υγρασία ή την ανάγκη για λιπάσματα. Οι δασοκόμοι μπορούν να εκτιμούν την κατάσταση των δασών χωρίς να χρειάζεται να πραγματοποιούν επιτόπιες επιθεωρήσεις.

Παρατηρούμε επίσης το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ασφαλιστικών εταιρειών, οι οποίες χρησιμοποιούν τα δεδομένα μας για την αξιολόγηση των αιτημάτων αποζημίωσης. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αρχίζουν να αξιοποιούν τα δεδομένα για τις πιστοποιήσεις βιωσιμότητας και τις εκτιμήσεις κινδύνου.

Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες χρήσης αυτών των δεδομένων σε τομείς όπως η πολιτική προστασία, η περιβαλλοντική συμμόρφωση, ακόμη και η πρόληψη περιβαλλοντικών εγκλημάτων, όπως η παράνομη υλοτομία ή η εξόρυξη υδάτων. Μία από τις υπηρεσίες του Copernicus είναι αρμόδια για την παρακολούθηση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης, η οποία περιλαμβάνει την αντιμετώπιση παράνομων δραστηριοτήτων όπως η παράνομη απόρριψη αποβλήτων ή η παράνομη υλοτομία. Παρόλο που η CLMS δεν παράγει συγκεκριμένα προϊόντα για τον σκοπό αυτό, τα δεδομένα μας σίγουρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τρίτους για τον εντοπισμό τέτοιου είδους δραστηριοτήτων. Πρόκειται για ένα ισχυρό εργαλείο που διασφαλίζει την τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Επίσης, όλα τα δεδομένα αυτά είναι διαθέσιμα και προσβάσιμα μέσω του διαδικτύου, και μάλιστα δωρεάν.

Πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα προϊόντα γεωσκόπησης που παρέχει το Copernicus σε ευρωπαϊκό επίπεδο;

Ένα από τα πλεονεκτήματα των προϊόντων μας είναι η συνέπεια. Αν θέλετε να καταγράψετε την κατάσταση που επικρατεί σε ολόκληρη την Ευρώπη σχετικά με μια συγκεκριμένη μεταβλητή, τα προϊόντα μας έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν μια συνεπή επισκόπηση για το σύνολο της ηπείρου. Το πλεονέκτημα αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι, παρόλο που τα εθνικά σύνολα δεδομένων είναι συνήθως υψηλότερης ποιότητας για ορισμένες χώρες, εμείς προσφέρουμε δεδομένα τα οποία είναι εναρμονισμένα για το σύνολο της περιοχής ενδιαφέροντος. Για παράδειγμα, το Corine Land Cover, είναι ένα από τα εμβληματικά προϊόντα μας, το οποίο χρησιμοποιεί τους ίδιους ορισμούς για τις κατηγορίες κάλυψης γης στις 39 χώρες μέλη του ΕΟΠ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η συνέπεια αυτή αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα διότι μπορείτε να συγκρίνετε τις κατηγορίες κάλυψης γης, για παράδειγμα στην Ιταλία και την Ιρλανδία, γνωρίζοντας ότι έχουν ταξινομηθεί με βάση τα ίδια κριτήρια.

Αυτός είναι και ο λόγος που το Corine Land Cover συγκαταλέγεται στα προϊόντα που χρησιμοποιούνται και τηλεφορτώνονται ευρύτερα. Το πρόγραμμα αυτό χρονολογείται από το 1990 και η πρώτη επικαιροποίησή του πραγματοποιήθηκε το 2000. Έκτοτε, επικαιροποιείται κάθε έξι χρόνια, και επί του παρόντος εργαζόμαστε πάνω στην επικαιροποίηση του 2024.

Ποιος θα είναι κατά τη γνώμη σας ο μελλοντικός αντίκτυπος των δεδομένων του Sentinel στην πολιτική για το περιβάλλον και το κλίμα;

Επί του παρόντος εργαζόμαστε πάνω στον σχεδιασμό της τρίτης φάσης του προγράμματος Copernicus, η οποία θα περιλαμβάνει νέες αποστολές που θα επικεντρώνονται σε τομείς όπως η υγρασία του εδάφους και η ποιότητα των υδάτων. Η υπερφασματική απεικόνιση είναι μια αποστολή για την οποία είμαι ιδιαιτέρως ενθουσιασμένη. Η απεικόνιση αυτή θα μας παρέχει τη δυνατότητα να παρακολουθούμε όχι μόνο την υγεία της βλάστησης αλλά και τη σύσταση του εδάφους με πολύ μεγαλύτερο βαθμό λεπτομέρειας. Η μεταπτυχιακή μου διατριβή αφορούσε τα υπερφασματικά δεδομένα, οπότε με ενδιαφέρει προσωπικά η εξέλιξη της τεχνολογίας αυτής.

Όσον αφορά το μέλλον, θα συνεχίσουμε να προσαρμόζουμε το χαρτοφυλάκιό μας στις νέες αυτές δυνατότητες. Χάρη στην επόμενη γενιά των Sentinel και στις αποστολές επέκτασης, θα είμαστε σε θέση να βελτιώσουμε την ποιότητα των δεδομένων που χρησιμοποιούμε και να προσθέσουμε εντελώς νέες δυνατότητες παρακολούθησης. Η εποχή που διανύουμε είναι άκρως συναρπαστική για τον τομέα της γεωσκόπησης.

Υπάρχει κάτι το οποίο θα θέλατε να επισημάνετε σχετικά με το Copernicus και το πρόγραμμα Sentinel;

Το Copernicus ήταν ένα μετασχηματιστικό πρόγραμμα στον τομέα της γεωσκόπησης. Όταν άρχισα να εργάζομαι στο συγκεκριμένο πεδίο, είχαμε πρόσβαση μόνο σε μία ή δύο εικόνες και σήμερα έχουμε πλέον πρόσβαση σε μια πληθώρα δεδομένων δωρεάν. Το γεγονός αυτό άλλαξε τα δεδομένα στον τομέα της γεωσκόπησης, καθιστώντας δυνατή την πρακτική εφαρμογή εννοιών που κάποτε υπήρχαν μόνο σε θεωρητικό επίπεδο. Έφερε επανάσταση.

Θα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ υπερήφανοι για το γεγονός ότι η Ευρώπη ηγήθηκε αυτής της πρωτοβουλίας, εμπνέοντας και άλλους παγκόσμιους φορείς, όπως η NASA, να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Η διάθεση των ανοικτών δεδομένων έφερε επανάσταση στον τρόπο που παρακολουθούμε τον πλανήτη μας και έχει επηρεάσει σε τεράστιο βαθμό τις εφαρμοσμένες επιστήμες.