Circulaire economie in Europa: we hebben allemaal een rol te vervullen

Ons huidig hulpbronnengebruik is niet duurzaam. Wij onttrekken en verbruiken meer grondstoffen dan onze planeet op lange termijn kan geven. De wereld zal tegen 2050 zes tot zeven miljard middenklasseconsumenten tellen die de consumptie en het milieu toenemend onder druk zetten. Onze moderne levensstijl vereist steeds meer comfort en dit heeft zijn prijskaartje. Zo wordt plastic onvoldoende gerecycleerd en eindigen veel plastic producten in onze oceanen en zeeën, waar ze echte schade veroorzaken.

De Europese Unie en andere partijen in de wereld boeken aanzienlijke vooruitgang bij het bestrijden van de klimaatverandering door koolstofemissies te doen dalen. We hebben laten zien dat het terugdringen van emissies niet schadelijk is voor de economische groei, maar net het tegenovergestelde. Het bruto binnenlands product van de EU is sinds 1990 met 50% gestegen, terwijl de uitstoot van broeikasgassen met 24% is gedaald. Steeds meer mensen dragen hun steentje bij door te carpoolen, hun energiegebruik te verlagen of te gaan recyclen en hun huishoudelijk afval te sorteren. Dit zijn goede stappen, maar we weten dat deze maatregelen niet volstaan voor het verwezenlijken van een koolstofarme toekomst of het langetermijndoel van de Europese Unie om een ‘goed leven’ te leiden, ‘binnen de grenzen van onze planeet’.

We zien tekenen dat mensen zich steeds meer bewust worden van het probleem en dat er nieuwe beleidsplannen worden ontwikkeld die de manier waarop we produceren, consumeren en leven op fundamentele wijze zullen wijzigen. Deze beleidsplannen behelzen geïntegreerde en systemische antwoorden op het probleem, met een langetermijnperspectief. Aan het eind van 2015 heeft de Europese Commissie een wetgevingspakket voor een circulaire economie voorgelegd. Dit is het antwoord van Europa voor de te volgen koers. Het pakket omvat verschillende stadia van een verlengde levenscyclus van een product, van productie en consumptie tot afvalbeheer. De voorgestelde acties moeten zowel voor het milieu als voor de economie gunstig zijn. Zij zijn erop gericht fysieke materialen en hun waarde zo lang mogelijk in de economische cyclus te houden, afval te beperken, energiebesparing te bevorderen en de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Deze voorstellen zijn gebaseerd op 54 acties, die momenteel worden vertaald in concreet beleid dat talrijke economische activiteiten en sectoren overkoepelt.

De transitie naar een circulaire economie zal de problemen voor het milieu en voor de gezondheid van de mens die worden veroorzaakt door de huidige lineaire economie (‘produceren-consumeren-weggooien’), helpen verzachten. Hiervoor zullen echter enorme veranderingen in productie- en consumptiesystemen nodig zijn die verder gaan dan efficiënt hulpbronnengebruik en het recyclen van afval.

Een sleutelaspect bij de realisatie van de circulaire economie bestaat erin kennis op te bouwen, de voortgang te monitoren en ervoor te zorgen dat beleidsmakers over het nodige inzicht en de nodige gegevens en informatie beschikken om de ontwikkeling van ondersteunend en flexibel beleid te helpen aansturen. Dit is een belangrijke taak die wij als Europees Milieuagentschap op ons hebben genomen.

Samen met ongeveer 1 500 beleidsmakers, onderzoekers en bedrijfsleiders uit meer dan 100 landen, ben ik onlangs in Helsinki bijeengekomen voor het World Circular Economy Forum om ideeën, visies en oplossingen uit te wisselen en te bespreken voor het mainstream maken van het circulaire economische model. Tijdens de conferentie benadrukte het EEA het belang van het opbouwen van kennis. Ons agentschap heeft zijn tweede in de reeks geplande rapporten over circulaire economie gepresenteerd. In ons laatste verslag ’Circular by design — products in a circular economy’ (Circulair ontworpen: producten in een circulaire economie) wordt ingegaan op de drijvende factoren bij productontwerp en de vraag hoe opkomende productie- en consumptietrends een meer circulair materiaalgebruik kunnen bevorderen of verhinderen. Hoe passen opkomende innovaties en trends, zoals modulaire mobiele telefoons of 3D-printen van reserveonderdelen, bijvoorbeeld, in het 'voor circulair gaan'. ‘Circulair ontwerpen’ gebeurt niet vanzelf. Het moet worden ondersteund door sterke openbare en private bestuursstructuren die een routekaart geven voor de te volgen koers. De maatschappij en het bedrijfsleven zullen ook actief moeten nagaan welke marktomstandigheden, nieuwe technologieën en vormen van onderzoek en ontwikkeling gestimuleerd moeten worden.

We hebben allemaal een rol te vervullen in het ondersteunen van de transitie naar een circulaire economie. Het is van essentieel belang dat we allemaal over de juiste informatie en oplossingen beschikken voor de grote transitie. Verder is duidelijk dat zonder baanbrekende innovaties en technologieën om onze overgang naar de circulaire en koolstofarme economie te versnellen, deze niet zal gebeuren.

Hans Bruyninckx

Uitvoerend directeur / EEA

Hoofdartikel gepubliceerd in editie nr. 2017/02 van de EEA Newsletter, juni 2017