Zanieczyszczenie hałasem jest nadal powszechne w całej Europie, ale istnieją sposoby na jego zmniejszenie

Często myślimy o zanieczyszczeniach w kategoriach tego, gdzie można je wykryć – zanieczyszczenia powietrza, wody czy gleby. Istnieją jednak również bardzo specyficzne rodzaje zanieczyszczeń, które szkodzą ludziom i dzikiej przyrodzie.

Co najmniej jeden na pięciu Europejczyków jest obecnie narażony na hałas drogowy uznawany za szkodliwy dla zdrowia. Liczba ta jest jeszcze wyższa na obszarach miejskich, a problem występuje powszechnie w większości europejskich miast. Według niedawnego raportu EEA na temat hałasu, analizującego hałas drogowy, kolejowy, lotniczy i przemysłowy, ruch drogowy jest zdecydowanie głównym źródłem zanieczyszczenia hałasem w Europie. Wybór takich źrodeł do analizy jest zgodny z dyrektywą w sprawie oceny poziomu hałasu w środowisku i zarządzania nim, która nie obejmuje na przykład hałasu pochodzącego z gospodarstw domowych, ani hałasu w miejscu pracy.

Hałas może być szkodliwy dla zdrowia

Szacuje się, że na długoterminowy – utrzymujący się przez cały dzień, wieczór i noc – hałas drogowy na poziomie co najmniej 55 decybeli jest narażonych 113 milionów Europejczyków. Ponadto 22 miliony osób są narażone na wysoki poziom hałasu kolejowego, 4 miliony – na wysoki poziom hałasu lotniczego, a mniej niż milion – na hałas związany z przemysłem.

Wiele osób może nie wiedzieć, że długotrwałe narażenie na hałas, nawet na poziomach, do których jesteśmy przyzwyczajeni na obszarach miejskich, ma znaczący wpływ na zdrowie. W większości państw Europy ponad 50% mieszkańców z obszarów miejskich jest zagrożonych w dzień, wieczorem i w nocy hałasem drogowym na poziomie co najmniej 55 decybeli. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) długotrwała ekspozycja na taki poziom hałasu może mieć negatywny wpływ na zdrowie.

EEA szacuje, że długotrwałe narażenie na hałas w środowisku powoduje 12 000 przedwczesnych zgonów i co roku w Europie przyczynia się do 48 000 nowych przypadków choroby niedokrwiennej serca. Szacuje się też, że 22 miliony osób cierpi z powodu ciągłego rozdrażnienia, a 6,5 miliona osób ma chroniczne zaburzenia snu.

Zgodnie z danymi WHO wpływ hałasu na zdrowie zaczyna być widoczny nawet poniżej poziomu 55 decybeli w porze dzienno-wieczorno-nocnej oraz poniżej poziomu 50 decybeli w nocy – są to progi sprawozdawczości określone w unijnej dyrektywie w sprawie oceny poziomu hałasu w środowisku i zarządzania nim. Dlatego te liczby mogą być niedoszacowane. Ponadto informacje przekazywane przez kraje na mocy prawa UE nie obejmują wszystkich obszarów miejskich, dróg, linii kolejowych, lotnisk ani wszystkich źródeł hałasu.

Dzikie zwierzęta są również narażone

Hałas negatywnie wpływa także na dzikie zwierzęta - zarówno na te lądowe, jak i wodne. Zanieczyszczenie hałasem może wywoływać wiele skutków fizycznych i behawioralnych u zwierząt oraz zwiększać ich stres.

Na przykład hałas drogowy może utrudniać komunikację żabom czy ptakom śpiewającym, zwłaszcza w okresie godowym. Może to zmniejszyć ich zdolność do reprodukcji lub zmusić je do opuszczenia swoich siedlisk.

Kolejnym problemem jest hałas podwodny powodowany przez żeglugę, wytwarzanie energii, prace budowlane i inne działania. Prowadzone badania wykazały na przykład uszkodzenie słuchu u wielorybów, które mogą przez to stracić zdolność do komunikowania się ze sobą i znajdowania pożywienia.

Ćśś! Proszę o ciszę!

Kraje europejskie podjęły liczne działania w celu zmniejszenia poziomu hałasu i zarządzania nim. Na podstawie raportu EEA na temat hałasu trudno było jednak ocenić ich korzyści pod względem pozytywnych skutków zdrowotnych.

Przykłady najpopularniejszych działań mających na celu obniżenie poziomu hałasu w miastach obejmują zastępowanie starych dróg nowymi – z gładszą nawierzchnią asfaltową, lepsze zarządzanie przepływem ruchu i ograniczenie prędkości do 30 kilometrów na godzinę. Niektóre miasta realizują również projekty, których celem jest maskowanie hałasu ulicznego przez umieszczanie w centrach miast przyjemniejszych dla ucha dźwięków, na przykład płynących wodospadów. Podejmowane są też działania mające uświadomić i zmienić zachowanie ludzi, jak propagowanie chodzenia pieszo lub korzystania z mniej hałaśliwych środków transportu – rowerów czy pojazdów elektrycznych.

Wiele państw, miast i regionów wyznaczyło także tak zwane obszary ciszy – są to przede wszystkim parki i inne tereny zielone – gdzie mieszkańcy mogą schronić się przed miejskim zgiełkiem. Według raportu EEA z 2016 r. dotyczącego obszarów ciszy w Europie obszary te, do których tworzenia, wyznaczania i ochrony zachęcają przepisy UE, mogą przynieść znaczące korzyści dla środowiska i zdrowia.

Badanie EEA ujawniło jednak problemy związane z występowaniem tych miejsc i dostępem do nich, zwłaszcza w hałaśliwych centrach miast, gdzie ciche tereny zielone są trudne do znalezienia i nieosiągalne w odległości 10 minut spacerem od domu.

Zmniejsz głośność

To oczywiste, że nie możemy żyć bez dźwięku ani hałasu, a zmniejszenie zanieczyszczenia hałasem do zera jest nierealne. UE dokłada jednak wszelkich starań, aby obniżyć poziom hałasu, tak by był on mniej szkodliwy dla środowiska i zdrowia. To niełatwe zadanie.

Jest już jasne, że cel UE na 2020 r. dotyczący redukcji zanieczyszczenia hałasem, określony w 7. Programie działań w zakresie środowiska, polegający na zmniejszeniu zanieczyszczenia hałasem i zbliżeniu się do zalecanego przez WHO poziomu ekspozycji na hałas, nie zostanie osiągnięty. Wiele państw członkowskich UE będzie musiało zrobić więcej, aby poczynić kroki niezbędne do rozwiązania problemu zanieczyszczenia hałasem, zwłaszcza w ramach wdrażania dyrektywy UE w sprawie oceny poziomu hałasu w środowisku i zarządzania nim.