Rosnące zużycie energii spowalnia postęp UE w dziedzinie wykorzystania odnawialnych źródeł energii i poprawy efektywności energetycznej

Zaktualizowana ocena EEA dotycząca postępu UE w realizacji celów dotyczących energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej stanowi uzupełnienie tegorocznego pakietu sprawozdawczego „Tendencje i prognozy w Europie 2018: Monitoring postępu w realizacji celów europejskich w zakresie klimatu i energii”. Sprawozdanie opiera się na najnowszych zgłoszonych i przybliżonych danych pochodzących z państw członkowskich UE, dotyczących emisji gazów cieplarnianych, korzystania z energii ze źródeł odnawialnych i zużycia energii. Uzupełnieniem sprawozdania są zaktualizowane krajowe arkusze informacyjne dotyczące klimatu i energii. Pierwszą część sprawozdania „Tendencje i prognozy”, która zawiera ocenę postępu w realizacji celów UE w zakresie klimatu, opublikowano w październiku 2018.

Chociaż UE jako całość zmierza w kierunku osiągnięcia założonych celów na 2020 r. W dziedzinie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i zwiększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, dla osiągnięcia założonych celów na 2020 niezbędne jest zatrzymanie wzrostu zużycia energii. Osiągnięcie celów w dziedzinie klimatu i energii przyjętych na rok 2030 wymaga również wzmożonych wysiłków.

Według wstępnych danych EEA, wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych w ramach koszyka energetycznego UE skutkowało 17,4 % udziałem źródeł odnawialnych w zużyciu energii końcowej brutto w 2017 r. Oznacza to, że UE nadal zmierza w kierunku osiągnięcia celu, jakim jest 20 % udział odnawialnych źródeł energii w 2020 r. Tempo wzrostu stosowania odnawialnych źródeł energii było jednak bardzo niewielkie: w 2016 r. udział ten wynosił 17,0 %. Postęp w kierunku osiągnięcia 10 % udziału odnawialnych źródeł energii w sektorze transportu do 2020 r. był również niewystarczający. Wraz ze zbliżającym się 2020 r. działania niezbędne do osiągnięcia celów krajowych stają się coraz bardziej drastyczne. W szeregu państw członkowskich rosnące zużycie energii i utrzymujące się bariery rynkowe utrudniają wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.

Według wstępnych danych EEA za 2017 r., 20 państw członkowskich zmierzało ku osiągnięciu krajowych celów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 2020 r. Oznacza to spadek w porównaniu do 2016 r., kiedy 25 państw było na ścieżce do zrealizowania celów krajowych. W wielu państwach spowolnienie postępu wynika ze wzrostu ogólnego zużycia energii, przez co udział odnawialnych źródeł energii w zużyciu energii zmniejszył się.

W ciągu ostatniego dziesięciolecia, zużycie energii malało w tempie które mogło zapewnić osiągnięcie celów UE na 2020 r. w zakresie efektywności energetycznej. W 2015 r. zużycie energii w UE zaczęło jednak rosnąć, a ze wstępnych szacunków EEA za 2017 r. wynika, że zarówno zużycie energii pierwotnej, jak i zużycie energii końcowej znajdują się powyżej orientacyjnego kursu względem 2020 r. W szczególności w 2016 r. rosnące zapotrzebowanie na energię w sektorze transportu osiągnęło 33 % zużycia energii końcowej w UE. Z uwagi na ciągły wzrost zużycia energii, szczególnie w sektorze transportu, ale również w innych sektorach, osiągnięcie celu na 2020 r. jest coraz bardziej niepewne.

Według wstępnych danych EEA z 2017 r. oczekuje się, że w 13 państwach członkowskich zużycie energii pierwotnej wzrośnie do poziomów powyżej wartości umożliwiających osiągnięcie krajowych celów na 2020 r. Stanowi to wzrost o trzy państwa w porównaniu z 2016 r. Państwa członkowskie będą musiały zwiększyć wysiłki dla przywrócenia UE na właściwy tor i odwrócenia tendencji zwiększania zużycia energii, w szczególności w sektorze transportu.

Określono nowe ogólnounijne cele na 2030 r. w zakresie emisji gazów cieplarnianych, wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej, tak aby:

• ograniczyć emisje gazów cieplarnianych UE na poziomie krajowym o co najmniej 40 % (w porównaniu z 1990 r.);
• zwiększyć udział odnawialnych źródeł energii do co najmniej 32 % zużycia energii końcowej brutto; oraz
• osiągnąć co najmniej 32,5 % poprawę efektywności energetycznej (w porównaniu z rokiem bazowym 2007 r.).

W sprawozdaniu EEA dotyczącym tendencji i prognoz wskazano, że obecne tendencje są niewystarczające dla osiągnięcia celów założonych na 2030 r. oraz że w nadchodzącej dekadzie potrzebne będą dodatkowe i wzmożone wysiłki.

W tym celu, do końca 2018 r. państwa członkowskie miały przedstawić swoje pierwsze projekty planów krajowych w dziedzinie energetyki i klimatu, obejmujące szczegóły dotyczące celów i polityki w zakresie klimatu i energii, które pomogą osiągnąć cele na 2030 r.

Wykres 1. Postęp UE w realizacji celów na 2020 r. i 2030 r. w zakresie klimatu i energii.

Uwagi: * Cele w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. i 2030 r. określono jako cele absolutne ustalone na poziomie 20 % i 32,5 % poniżej poziomu zużycia energii pierwotnej i końcowej zaplanowane na 2020 r. i 2030 r. w ramach scenariusza odniesienia Komisji Europejskiej w zakresie energii (ang. Energy Baseline Scenario) z 2007 r. W ramach tych danych, cele wyrażone są jako zmiana względna w porównaniu z poziomami zużycia energii pierwotnej z 2005 r. w UE w celu wykazania wymaganego ograniczenia zużycia energii pierwotnej na przestrzeni czasu. Wybrano rok 2005, ponieważ stanowi on rok bazowy dla emisji gazów cieplarnianych (w ramach EU ETS i decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego) i celów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych; przedmiotowy rok bazowy nie został określony w przepisach dotyczących efektywności energetycznej. Odpowiada on również najwyższemu rocznemu poziomowi zużycia energii w UE.
W ramach scenariusza zakładającego stosowanie „istniejących środków” odzwierciedlono obowiązujące i przyjęte polityki i środki, natomiast scenariusz zakładający stosowanie „dodatkowych środków” uwzględnia dodatkowe efekty planowanych środków zgłoszonych przez państwa członkowskie.

Źródła: Komisja Europejska, 2013a, 2007; EEA, 2018a, 2018b, 2018c, 2018d, 2018e, 2018f, 2011; UE 2012, 2009a; Eurostat, 2018a, 2018b, 2018c.