Plastik atık kriziyle mücadelede, önleme çok önemlidir

Yeni AÇA raporu tam olarak ne ile ilgili? Avrupa ülkeleri bu sorunla mücadele etmek için yeterliçabayı gösteriyorlar mı?

AÇA'nın "Avrupa'daki plastik atıkların önlenmesi" raporu, AÇA Üye Ülkelerinin plastik atıkların önlenmesi konusundaki insiyatiflerini gözden geçirmiştir. Plastik atık miktarını veya plastik atıklardaki tehlikeli maddelerin miktarını azaltmak için Üye Ülkelerin aldıkları önlem türlerini haritalandırmaya ve analiz etmeye çalışıyoruz. AB Üye Devletleri, plastik atıkları önleme programlarını yapılandırmak için çoğunlukla atık önleme programlarını uygulamaktadır. Ancak bunlar daha geniş tedbirler içermekte olup, özel olarak plastiği değil, genel olarak ambalajlamayı hedef almaktadırlar. Ancak, analizimiz plastik taşıma poşetleri açısından Üye Devletlerin gerçekten çok çaba gösterdiklerini ortaya koymuştur. Bu konuda oldukça aktif hareket etmektedirler ve kullanımları azaltmada başarılı sonuçlar elde edilmiştir.

Avrupa'da plastik atık sorununun boyutu tam olarak ne?

Plastik atıklar, deniz çöpü de dahil olmak üzere, son zamanlarda çok fazla dikkat çekmektedir. Ancak, plastikle ilgili temel sorun, giderek daha fazla tüketmeye devam etmemiz ve bunun kaçınılmaz olarak daha fazla atığa dönüşmesidir. Gelecekte daha fazla plastik atık üretildiğini göreceğiz ve bununla başa çıkmamız gerekiyor. Tükettiğimiz plastik ürünler arasında en büyük payı aldığından, önleme açısından ambalaj atıklarına odaklanmanın doğru olduğunu düşünüyorum. Bunu elektronik ve inşaat sektöründe bulunan plastikler izliyor. Başka bir sorun, bu problemi ele almak için henüz somut hedeflerimizin olmamasıdır. Hedefler iyi birer motivasyon aracı olabilir. Şu anda, AB dışına ihraç edilenler dahil olmak üzere  üretilen plastik atıkların yaklaşık üçte birini, artan bir oranda, geri dönüştürüyoruz. Bu AÇA raporu, atık yönetimi ve ihracatı ile ilgili değildir. Plastik atık ihracatı konusunda yaklaşmakta olan bir diğer AÇA brifingi bu konuya değinecektir. Yine de, artan tüketim göz önüne alındığında, plastik atıkların önlenmesi, üretilen atık miktarlarının yönetimi açısından önemli bir rol oynayacaktır.

Rapor, plastik ambalajlamayı temel bir sorun olarak ele almaktadır. Bu atık miktarını azaltmak ve önlemek için neler yapılması gerekiyor?

Atıkların; özellikle de plastik atıkların önlenmesi konusunda raporda belirttiğimiz üzere, tek kullanımlık paketleme gibi en fazla kirletici plastik türü dahil, daha fazla hedefe odaklı önlemler alınması gerekmektedir. Internetten yapılan alışverişin artması gibi gelişmeler paketlemeyi de arttırmış olup, artan bu atık akışı ile nasıl başetmek gerektiğini ele almak için çabalıyoruz. Mevcut önlemler çoğunlukla genelseviyede olup, plastik ürünlerinin genelini hedeflemektedir., Bilgilendirici veya gönüllü anlaşmalar gibi önlemler, yumuşak bir yapıdadırlar. Tek Kullanımlık Plastikler Direktifi'nde tanımlandığı gibi, hedef odaklı ve net önlemlere ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkeler önlemlerini piyasa bazlı araçlar ve genişletilmiş üretici sorumluluk planları gibi çeşitli önlemlerle çeşitlendirirlerse, daha çok fayda sağlayacaklardır.

AB bu konuda neler yapmaktadır?

Avrupa Komisyonu ve AB’nin şu anda (2018’de kabul edilmiş olan) bir plastik stratejisi bulunmaktadır ve Avrupa Parlamentosu ve AB Üye Devletleri kısa bir süre önce Tek Kullanımlık Plastikler Direktifi’ni kabul etmişlerdir. Komisyon tarafından ortaya konan bu iki yeni örnek, raporumuzdaki ulusal atık önleme tedbirlerinin haritalandırılmasına henüz yansımamıştır. Ancak, Direktifin iç hukuka aktarılması ve plastikle ilgili stratejiden ilham alınmasının, yakın gelecekte plastik atıkların önlenmesine yönelik ulusal tedbirler üzerinde bir etkisinin olması beklenmektedir.

Plastik atıkların önlenmesi hususunda AÇA'nın rolü nedir?

AÇA, 2013'ten beri atıkların önlenmesi hakkında bir dizi rapor yayınlamıştır; bu  rapor serinin son raporudur. Bu rapor mevcut durumu gözden geçirmekte ve gelecekle ilgili bazı perspektifler sunmaktadır. AÇA'da olası politika  eğilimleri hakkındaki görüşlerimizi sunabileceğimiz gibi, yararlı en iyi uygulama  örneklerini de sağlayabiliriz. Çoğunlukla AÇA ülkelerindeki durumu ortaya koymaya ve durumun iyileştirilmesi için bazı seçenekler sunmaya çalışıyoruz. AÇA'nın atıkların önlenmesindeki ilerlemenin izlenmesi ve ekonomik büyüme kaynaklı atık üretimi ilişkisinin evrimini izleme görevi bulunmaktadır. Bundan sonrası için, değiştirilen mevzuata göre her seferinde farklı bir konuda olmak üzere, iki yılda bir atık önleme konusunda raporlar yayınlayacağız. Ancak rapor içeriğinin AB Üye Devletleri tarafından uygulanmasının ilerlemesini izleyip değerlendirmeye de devam edeceğiz. Bir sonraki raporu 2021 yılında yayınlayacağız. AÇA ayrıca, uygulamayı ülke düzeyinde ortaya koyan bilgi notları da hazırlamaktadır ve bu notlar şu anda güncellenmektedir.

Ioannis Bakas

Atık önleme üzerine AÇA uzmanı

Bu röportaj AÇA Bülteni 02/2019 sayılı Haziran 2019 sayısında yayınlanmıştır.