Πώς μπορεί να γίνει πιο βιώσιμη η κατανάλωση και η παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων;

Ποιες είναι οι κύριες επιπτώσεις των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων;

Η παραγωγή και η κατανάλωση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και το κλίμα. Συμβάλλοντας στο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία, ο ΕΟΠ, στο πλαίσιο της σύντομης ενημέρωσής του σχετικά με τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και το περιβάλλον, εκτίμησε ότι, από την προοπτική του παγκόσμιου κύκλου ζωής, και για επιλεγμένες και μετρήσιμες πιέσεις, η κατανάλωση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην Ευρώπη ασκεί την τέταρτη κατά μέσο όρο μεγαλύτερη πίεση στο περιβάλλον και στην κλιματική αλλαγή, μετά τη στέγαση, τα τρόφιμα και την κινητικότητα.

Συγκεκριμένα, καταδείξαμε ότι η κατανάλωση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων προκαλεί την τρίτη σημαντικότερη χρήση γης και χρήση υδάτων στην αξιακή αλυσίδα, και την πέμπτη σημαντικότερη χρήση υλικών πόρων και πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Επίσης, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα ασκούν πιέσεις και προκαλούν επιπτώσεις εξαιτίας των χημικών προϊόντων τους. Κατά το τρέχον έτος θα μελετήσουμε τις ποσότητες και τις επιπτώσεις των PFA (υπερ- και πολυφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες) στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα.

Η Στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, η οποία ανακοινώθηκε τον Μάρτιο του 2022, βασίστηκε στα αποτελέσματά μας σχετικά με τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Τα εν λόγω αποτελέσματα χρησιμοποιούνται επί του παρόντος από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατά την κατάρτιση της γνωμοδότησής του σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα.

Τι απογίνονται σήμερα τα ρούχα που απορρίπτονται στην ΕΕ;

Τα περισσότερα μεταχειρισμένα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα στην ΕΕ απορρίπτονται σήμερα ως αστικά απόβλητα και στη συνέχεια αποτεφρώνονται για την παραγωγή ενέργειας, αλλά δεν γνωρίζουμε τον ακριβή όγκο αυτής της ροής αποβλήτων. Κατά μέσο όρο, το 38% των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων δωρίζονται προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν και να ανακυκλωθούν, ωστόσο μόνο το 10% περίπου των ενδυμάτων που δωρίζονται πωλούνται στην ίδια χώρα της ΕΕ και ένα επιπλέον 10% σε άλλες χώρες της ΕΕ. Τα περισσότερα από τα υπόλοιπα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα που δωρίζονται εξάγονται στη συνέχεια στην Αφρική και την Ασία.

Στο τελευταίο ενημερωτικό μας σημείωμα σχετικά με τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα «EU exports of used textiles in Europe’s circular economy (Εξαγωγές μεταχειρισμένων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην κυκλική οικονομία της Ευρώπης)» καταδεικνύεται ότι οι εξαγωγές μεταχειρισμένων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων της ΕΕ τριπλασιάστηκαν μέσα σε δύο δεκαετίες και ανήλθαν σε σχεδόν 1,7 εκατομμύρια τόνους ετησίως το 2019.

Περίπου το 46 % του συνόλου εξήχθη σε χώρες της Αφρικής (κυρίως στην Τυνησία, τη Γκάνα και το Καμερούν), όπου λίγο περισσότερο από το ήμισυ της συνολικής ποσότητας επαναχρησιμοποιήθηκε, ενώ το υπόλοιπο κατέληξε σε χώρους υγειονομικής ταφής ή απορρίφθηκε. Περίπου το 41 % του συνόλου εξήχθη στην Ασία (κυρίως στο Πακιστάν, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στην Ινδία), όπου ορισμένα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα ανακυκλώνονται μηχανικά και ορισμένα επανεξάγονται σε άλλες χώρες της Ασίας και της Αφρικής.

Σε γενικές γραμμές, επικρατεί πολύ μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με τις εν λόγω εξαγωγές και την τύχη των μεταχειρισμένων κλωστοϋφαντουργικών μας προϊόντων στην Αφρική και ιδίως στην Ασία. Επί του παρόντος διαπιστώνουμε μεγάλο ενδιαφέρον τόσο από την πλευρά των μέσων ενημέρωσης όσο και πολιτικό ενδιαφέρον για το θέμα αυτό. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν την υποχρέωση χωριστής συλλογής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων έως το 2025 και στη συνέχεια αναμένεται να αυξηθεί η ποσότητα των επαναχρησιμοποιηθέντων συλλεχθέντων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.

Τι μέτρα μπορούν να λάβουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές για να μειώσουν τις επιπτώσεις και τις εξαγωγές μεταχειρισμένων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων;

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής καταβάλλουν ήδη προσπάθειες προκειμένου να μειώσουν με τον καλύτερο τρόπο τον αντίκτυπο των εξαγόμενων μεταχειρισμένων κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Οι χώρες της ΕΕ καταρτίζουν σήμερα προγράμματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού, τα οποία αναμένεται να φανούν χρήσιμα, και εργάζονται για τη συμπερίληψη των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην αναθεωρημένη οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό, η οποία έχει ως στόχο να καταστήσει τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα ασφαλή και βιωσιμότερα εκ σχεδιασμού.

Κρίνεται επίσης σκόπιμη η καλύτερη διαλογή και κωδικοποίηση με στόχο τη διάκριση μεταξύ κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων προς επαναχρησιμοποίηση και κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων. Οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να καταβάλλουν προσπάθειες για βελτίωση της ποιότητας, της ανθεκτικότητας ή και της επιδιορθωσιμότητας των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων τους, ώστε αυτά να έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, μεταξύ άλλων. Οι καταναλωτές μπορούν να αγοράζουν υφάσματα καλύτερης ποιότητας εάν έχουν την οικονομική δυνατότητα, να τα φορούν για μεγαλύτερο διάστημα και να αγοράζουν επαναχρησιμοποιημένα υφάσματα, για παράδειγμα.

Ποιο ρόλο μπορούν να παίξουν οι ίνες βιολογικής προέλευσης προκειμένου να καταστούν τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα πιο βιώσιμα;

Οι ίνες βιολογικής προέλευσης που χρησιμοποιούνται σε είδη ένδυσης και άλλα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα συχνά θεωρούνται πιο βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, ωστόσο μια τεχνική έκθεση του Ευρωπαϊκού Θεματικού Κέντρου για την κυκλική οικονομία και τη χρήση πόρων του ΕΟΠ καταδεικνύει ότι πρέπει να είμαστε λίγο επιφυλακτικοί ως προς αυτό.

Ενώ οι ίνες βιολογικής προέλευσης μάς επιτρέπουν να ξεφύγουμε από τα συνθετικά υφάσματα που κατασκευάζονται από πλαστικές ύλες (οι οποίες προέρχονται κυρίως από πετρέλαιο και φυσικό αέριο), ασκούν άλλες περιβαλλοντικές πιέσεις, μεταξύ άλλων τη χρήση υδάτων και γης που σχετίζονται με τις γεωργικές δραστηριότητες, την αποψίλωση των δασών και την επεξεργασία ινών.

Τι κάνει η ΕΕ για να αντιμετωπίσει τις αρνητικές επιπτώσεις των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων;

Με βάση τις γνώσεις που παρέχουν ο ΕΟΠ και άλλοι φορείς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια φιλόδοξη στρατηγική για τα βιώσιμα προϊόντα τον Μάρτιο του 2022. Η στρατηγική περιλαμβάνει αρκετά μεγάλο αριθμό συγκεκριμένων πρωτοβουλιών πολιτικής που ρυθμίζουν τη βιομηχανία κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.

Ένα σημαντικό στοιχείο είναι η συμπερίληψη των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην αναθεωρημένη οδηγία της ΕΕ για τον οικολογικό σχεδιασμό, που αναμένεται να επιτρέψει τον ασφαλή και πιο βιώσιμο σχεδιασμό. Ένα άλλο στοιχείο είναι η συμπερίληψη των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στο διαβατήριο προϊόντος της ΕΕ. Επίσης, είναι σημαντική η θέσπιση προγραμμάτων διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Συνολικά, σύμφωνα με την Euratex, υπάρχουν περισσότερες από 16 νομοθετικές πράξεις που θα επηρεάσουν και θα ρυθμίσουν τα προϊόντα της κλωστοϋφαντουργίας στην αγορά της ΕΕ κατά τα προσεχή έτη.

Υπάρχουν ελπιδοφόρες πρωτοβουλίες προκειμένου να απομακρυνθούμε από τη γρήγορη μόδα σε ολόκληρη την Ευρώπη;

Η στρατηγική της ΕΕ για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα έχει ως όραμα «η γρήγορη μόδα να είναι εκτός μόδας» έως το 2030. Θα έλεγα ότι στη μόδα που κυκλοφορεί σήμερα στην αγορά κυριαρχεί η γρήγορη μόδα. Το τμήμα της μόδας που δεν αποτελεί γρήγορη μόδα, αλλά υψηλής ποιότητας, επιδιορθώσιμη και με πιο διαχρονικό σχεδιασμό, εξακολουθεί να αποτελεί πολύ μικρό μερίδιο της αγοράς.

Υπάρχουν πολλά υποσχόμενες πρωτοβουλίες, αλλά είναι δύσκολο να αναπτυχθούν και να ανταγωνιστούν τη γρήγορη μόδα. Ευελπιστώ και έχω την πεποίθηση ότι η εφαρμογή της στρατηγικής της ΕΕ για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, και ενδεχομένως η έμφαση της παγκόσμιας πολιτικής στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, θα βοηθήσουν τη βιομηχανία να στραφεί από τη γρήγορη μόδα σε ένα κυκλικό και βιώσιμο σύστημα κατανάλωσης και παραγωγής κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.