Article

Kuzey kutbu — Kuzey Kutbu'nu neden önemsememiz gerekiyor?

Javascript kapatıldığında bu web sitesinin işlevselliği sınırlanmaktadır. Javascript'in tarayıcınızda etkin olduğundan emin olun.

Article Yayınlandı 22.03.2010 Son değiştirilme 21.03.2023

Topics: Biyolojik Çeşitlilik - Ekosistemler Özel bölgeler İklim değişikliğine uyum

Dines Mikaelsen, yumuşak bir şekilde seyahat eden teknesinin pruvasına tüfeğini dayıyor, fişeği yatağa sürüyor ve yanındakilere sessiz olmaları için işaret veriyor. Eskimo avcı halihazırda birkaç atışını ıskaladı. Tetiğe tekrar basıyor. Buz dağlarından çok gürültülü bir çatlama ekosu duyuluyor ve bir futbol sahası büyüklüğü kadar bir alan çöküyor.

Dines ve dört turist misafiri olaylar karşısında donakalıyor. Aslında, bu olayı görmek için gelmişlerdi, ancak yine de şaşırmaktan kendilerini alamadılar. Dines ve kazancının büyük bir çoğunluğunu borçlu olduğu turistler hala birbirlerine oldukça yeniler. Diğer kültürler büyük oranda selofanlara sarılı etlerle karınlarını doyurmakta ve avlanma ve geleneksel hayvan yetiştirme uygulamaları tüm Kuzey Kutbu genelinde hala büyük önem taşımaktadır.

Dines’ın küçük turizm işletmesi gibi, kuzey kutbu kültürü ve doğası da iki güçlü kuvvet tarafından şekillendirilmektedir: küreselleşme ve iklim değişikliği. Küreselleşme ile birlikte MTV, iPod'lar, en son teknoloji navigasyon sistemleri gelmiş ve dış dünyanın etkisi artmıştır. İklim değişikliği donmuş arazileri dönüştürmekte, buzulları eritmekte ve deniz yolları açmaktadır. Bu durum bazı yeni fırsatlar yaratmıştır. Kruvaziyer gemileri Dines’ın Grönland'in soğuk doğu kıyılarında yer alan, Ammassalik adasındaki Tasiilaq köyünde de , yeni yeni görülmeye başlanmıştır. 2006 yılında dört kruvaziyer gemisi ve bir sonraki yıl da sekiz gemi gelmiştir.

‘Beş yıl önce, Grönland'in Kuzeyine hiçbir sefer gerçekleştirilmiyordu. Ancak, şimdi seferler yapılıyor. Buraya seferler eskisinden bir ay önce geliyor.’, Dines. Hava da artık fark edilir derecede daha sıcak. Tasiilaq köyünde yazın sıcaklık son yıllarda daha önce kaydedilen değerleri alt üst ederek, 22 dereceye kadar çıkmıştır.

Kirlenme ve beslenme⁽¹⁸⁾ Tarımsal kimyasallar, alev geciktiriciler, ağır metaller ve radyoaktif malzemeler gibi çok sayıda tehlikeli kirletici Kuzey Kutbu'nu ve on yıllardır bu bölgede yaşayan insanları olumsuz yönde etkilemektedir. Diğer bölgelerdeki kirlilik de rüzgar ve deniz yoluyla Kuzey Kutbu'na taşınmaktadır. Düşük sıcaklıklar nedeniyle, DDT gibi kirleticiler bozunamamakta ve suda kalmaktadır. Örneğin fok gövdesi gibi bir yağ dokusu tarafından absorbe edildiğinde bu kimyasallar bölgede yaşayan insanlara aktarılmaktadır. Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerinde çocuklarını anne sütüyle besleyen annelere kimyasalların olumsuz etkilerini azaltmak amacıyla küçük çocuklarını toz süt ile desteklemeleri önerilmektedir.

Kuzey Kutbu'nda neler oluyor?

İklim değişikliğinin Kuzey Kutbu'ndan daha fazla etkilediği bir bölge yoktur. Kuzey Kutbu'ndaki sıcaklıklar son 50 yıl içerisinde küresel ortalamanın iki katı kadar artmıştır.⁽¹⁹⁾ 2009 ilkbaharında gerçekleştirilen Catlin Kuzey Kutbu Araştırmasında Kuzey Kutbu'nun Kuzey kısmında bulunan Beaufort Denizi boyunca 280 millik bir alan incelenmiştir. Tespit edilen buz tabakası ortalama altı ayak derinliğinde ve yalnızca bir yaşındaydı. Daha eski, daha kalın ve daha sağlam olan buz tabakası yok olmaya başlamıştır. 2008 yılında Kuzey Kutbu'ndan geçen Kuzey-Batı ve Kuzey-Doğu Transit gemilerine şimdiye kadar tarihte ilk defa yaz ayında bir tekne tarafından kılavuzluk yapılmıştır.

Bu olumsuz etkiler, halihazırda oldukça kırılgan ve çok hızlı bir şekilde değişmekte olan Kuzey Kutbu ekosistem ağını yok etme tehdidi taşımaktadır. Özellikle kuzey denizindeki buz tabakası endişe vericidir. Buz ve altındaki deniz bir yaşam alanıdır, ancak tüm bu alan artık küresel ısınma riskine maruzdur.

Kutup ayıları açlıktan ölmektedir, çünkü fokların tercih ettiği dinlenme alanı olan, denize yakın buz alanlar ayıları taşıyamayacak kadar incelmiştir. Yazı geçirmek üzere Kuzey Kutbu'na göç eden kuşlar bahardaki en güzel çiçek açma mevsimini kaçırmaya başlamıştır, çünkü bu mevsim kuşlar gelmeden önceki üç hafta içerisinde sona ermektedir.

Kuzey kutbu ne anlama geliyor? Kuzey Kutbu, yirmi dört zaman dilimi ile birlikte dünyanın kara kütlesinin altıda biri üzerinde bulunan, 30 milyon km²'nin üzerinde, çok geniş bir alanı ifade etmektedir. Kuzey Kutbu bölgesinin büyük bir bölümü, 4 km derinliğe kadar ulaşan okyanusla örtülüdür, ancak burada karasal alan da bulunmaktadır. Kuzey Kutbu'nda 30'dan fazla yerli halkı içine alan yaklaşık 4 milyon insan yaşamaktadır. Kuzey Kutbu bölgesinde sekiz ülkenin (Kanada, Danimarka/Grönland, Finlandiya, İzlanda, Norveç, Rusya Federasyonu, İsveç ve Birleşik Devletler) toprakları bulunmaktadır. Bu ülkelerden beşi Avrupa Çevre Ajansına üye ülkelerdir ve üçü AB üyesidir.

Kuzey Kutbu'nu neden önemsememiz gerekiyor?

Birçoğumuz için Kuzey Kutbu hem coğrafi, hem de bağlantı açısından oldukça uzak görünen bir yerdir. Ancak, bu bölge dünyanın ikliminin düzenlenmesinde oldukça kritik bir işleve sahiptir. İklim değişikliğinin öngörülen hızlarda devam etmesi halinde, hepimiz için çok ciddi sonuçlar doğuracaktır.

Kuzey ve güney kutupları bir soğutma sistemi olarak Dünyanın ikliminin düzenlenmesinde oldukça hayati bir işleve sahiptir. İncelen kar tabakası, toprağın güneşten daha fazla ısı çekmesi ve okyanus akımlarının kayması anlamına gelmektedir. Buzulların erimesiyle oluşan tatlı sularla deniz suyunun bir karışımı olan Kuzey Buz Denizi tüm dünya genelindeki okyanus akımlarını etkilemektedir. Bazı bilim insanları, çok fazla miktardakierimiş tatlı suyun, daha güneydeki iklim üzerinde oldukça yüksek bir öneme sahip deniz akımlarından “bazılarını”değiştirebileceğine inanmaktadır.

Kuzey Kutbu bölgesi birçoğu başka yerde bulunmayan, yerli popülasyonlardan meydana gelen milyonlarca insanın vatanıdır. Bu insanlar ve kültürleri de risk altındadır.

Kuzey Kutbu'ndaki yeni ekonomik faaliyetler

Kuzey denizinin eriyen buz ve buzulları bazı insanlar için yeni geçim kaynakları oluşturmuştur. Kuzey Kutbu'ndaki birçok ekonomik faaliyetin önümüzdeki birkaç on yıl içerisinde artması muhtemeldir. Buz geri çekildiğinde uzak kuzey bölgelerde de balıkçılık mümkün olacaktır. Kuzey Kutbu'ndaki petrol ve özellikle de gaz kaynakları işletilmeye başlanacaktır. Turizm faaliyetleri halihazırda hız kazanmaya başlamıştır ve bunun yanında Kuzey Kutbu kaynaklarının ihracatı söz konusu olduğunda denizcilik de paralel olarak gelişecektir.

Malların kıtalar arası taşınması daha fazla açık deniz ve daha ince buz tabakası ile daha kolay olacak, yalnızca gemilerin ve alt yapının inşa edilmesi gerekecektir. Endüstriyel maden kaynaklarının işletilmesi, kereste üretimi ve diğer kaynakların kullanımı da muhtemelen artacaktır. Ayrıca, farklı Kuzey Kutbu milletleri arasında kaynakların, sınırların ve gemi güzergâhlarının kontrolü konusunda rekabet ve problemler ortaya çıkabilir. Kuzey Kutbunun ısınması potansiyeli ile risklerin (petrol sızıntıları ve çevresel etkiler vs.) dengelenmesi, Kuzey Kutbu'nun yönetim şeklinin tamamen değiştirilmesini gerektirmesi nedeniyle, oldukça zor gözüküyor.

Çevresel yönetim

Dünyanın diğer bölgelerinde çevresel mücadeleler hasar gören ekosistemlerin iyileştirilmesi yönündedir. Kuzey Kutbu'nda ise bölgenin büyük bir bölümü için mevcut olanı, yani benzersiz bir doğayı koruma şansımız hala devam etmektedir. Mevcut Kuzey Kutbu yönetim sistemi oldukça parçalıdır. Kuzey Kutbu için çok geniş bir uluslararası anlaşmalar serisi geçerli olsa da, bölge için özel olarak yapılmış anlaşmalar bulunmamaktadır ve bu anlaşmaların uygulaması ve yürürlüğü Kuzey Kutbu ülkeleri arasında bile eşit değildir.

2008 yılının Kasım ayında Avrupa Komisyonu, AB’nin bölgeye hassasiyetini özetleyen ve AB Üye Ülkeleri ve kurumları için bir seri eylem öneren bir makale sunmuştur. Bu makale, bütünleşik bir AB Kuzey Kutbu politikası için atılmış ilk adımdır. AB’nin temel hedefleri şunlardır: