Zmniejszenie kosztów zdrowotnych - blisko 45 mld EUR - wynikających z zanieczyszczenia powietrza przez samochody ciężarowe

Szacuje się, że zanieczyszczenie powietrza jest przyczyną ogółem 100 mln dni absencji chorobowej  i 350 000 przedwczesnych zgonów w Europie. Takie skutki dla zdrowia mają również znaczący wymiar ekonomiczny – autorzy sprawozdania szacują, że zanieczyszczenie powietrza przez same pojazdy ciężarowe kosztuje państwa członkowskie Agencji 43-46 mld EUR rocznie, co stanowi prawie połowę kosztów zanieczyszczenia powietrza przez transport drogowy, wynoszących około 100 mld EUR.

W dyrektywie w sprawie eurowiniet z 2011 r. określono sposób, w jaki państwa członkowskie UE mogłyby uwzględnić koszty zdrowotne wynikające z zanieczyszczenia powietrza w strukturze opłat za korzystanie z dużych dróg i autostrad. Wspomniana dyrektywa stanowi, że wpływy z takich struktur powinny być inwestowane w transport z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju. Stosowanie systemu opłat pobieranych od użytkowników dróg zależy jednak od decyzji poszczególnych krajów.

Jacqueline McGlade, dyrektor wykonawcza Agencji, powiedziała: „Gospodarka europejska opiera się na transporcie towarów na długie dystanse. Istnieje jednak również ukryty koszt, mierzony latami życia z pogorszonym stanem zdrowia i utraconymi latami życia. Koszt ten jest szczególnie wysoki w przypadku osób mieszkających w pobliżu głównych europejskich szlaków transportowych. Poprzez włączenie tych kosztów w cenę towarów możemy zachęcać do stosowania zdrowszych metod transportu i czystszych technologii”.

W sprawozdaniu zwraca się uwagę na to, że chociaż zanieczyszczenie powietrza w Europie znacznie zmniejszyło się w ostatnich latach, nadal stanowi problem w niektórych częściach Europy, gdzie głównym czynnikiem powodującym to zanieczyszczenie mogą być pojazdy ciężarowe. Wykorzystywany przez większość samochodów ciężarowych olej napędowy skutkuje większym zanieczyszczeniem powietrza na kilometr niż inne paliwa, takie jak benzyna. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem niedawno uznała emisje spalin z silników Diesla za rakotwórcze.

Pojazdy ciężarowe są odpowiedzialne za 40-50% zanieczyszczenia tlenkiem azotu (NOx) pochodzącego z transportu drogowego w krajach objętych działaniami Agencji. Zarówno NOx, jak i drobny pył zawieszony (PM_2,5) są uwzględnione w sprawozdaniu, ponieważ mogą powodować choroby układu oddechowego i układu krążenia oraz inne problemy zdrowotne.

Te same zanieczyszczenia, różne koszty zdrowotne

W sprawozdaniu zwraca się uwagę na to, że w niektórych krajach europejskich koszt zanieczyszczenia powietrza przez pojazdy ciężarowe jest do 16 razy wyższy niż w innych.

Przeciętny koszt zanieczyszczenia powodowanego przez ważący 12-14 ton pojazd ciężarowy klasy Euro III jest najwyższy w Szwajcarii – prawie 0,12 EUR na kilometr. Koszty są również wysokie w Luksemburgu, Niemczech, Rumunii, we Włoszech i w Austrii, gdzie wynoszą około 0,08 EUR/km. Wynika to z faktu, że zanieczyszczenia powodują więcej szkody tam, gdzie istnieje duża gęstość zaludnienia, lub w regionach bez dostępu do morza i na obszarach górskich, gdzie zanieczyszczenia nie mogą się tak łatwo rozpraszać.

Na drugim końcu skali znajdują się Cypr, Malta i Finlandia, gdzie taki sam pojazd ciężarowy powoduje szkody szacowane na pół eurocenta na kilometr.

W niektórych regionach koszt jest znacznie wyższy niż w innych. Zurych w Szwajcarii, Bukareszt w Rumunii, Mediolan we Włoszech, dolina Ruhry w Niemczech i Barcelona w Hiszpanii należą do miejsc o najwyższych kosztach zdrowotnych w porównaniu z innymi dużymi strefami miejskimi.

Obliczenia wskazują na to, że nowsze pojazdy ciężarowe miałyby mniejszy wpływ, a tym samym generowałyby niższe koszty. Samochody ciężarowe klasy Euro IV, mające do sześciu lat, lub klasy Euro V, mające do trzech lat, powodowałyby o 40-60% mniej kosztów zewnętrznych w tych samych korytarzach transportowych. Według sprawozdania, obciążanie przedsiębiorstw transportowych kosztami zewnętrznymi zanieczyszczenia powietrza będzie motywować do stosowania nowszych i czystszych technologii.

Poprzez internalizację kosztów, którymi transport drogowy towarów obecnie obciąża resztę społeczeństwa, taki system opłat stworzyłby także równe warunki działania. Pozytywne skutki takiego systemu odnotowano w Szwajcarii w następstwie przyjęcia przez ten kraj podobnego prawodawstwa.

Kontekst

W analizie przeprowadzonej przez Agencję próbuje się uchwycić złożoność różnych czynników geograficznych wpływających na zanieczyszczenie powietrza w Europie. W sprawozdaniu ujęto średnie koszty zanieczyszczenia w odniesieniu do 66 odrębnych klas pojazdów wraz z oszacowanymi kosztami powodowanymi przez każdą klasę pojazdów na trzech różnych typach dróg (podmiejskich, międzymiastowych i autostrad) w 30 krajach i 108 miastach. Szacowany koszt na kilometr, w zależności od pojazdu i jego otoczenia, wynosi praktycznie od zera do ponad 30 eurocentów na kilometr w przypadku pojazdu ciężarowego mającego więcej niż 20 lat i nienależącego do żadnej klasy Euro.

Do października tego roku państwa członkowskie UE muszą zgłosić Komisji, w jaki sposób – o ile w ogóle – będą wprowadzać pobieranie opłat drogowych. Szczegółowe dane opublikowane przez Agencję mają pomóc państwom członkowskim w podjęciu decyzji co do poszczególnych systemów opłat.

Wysoki koszt zanieczyszczenia powietrza jest zgodny z analizą przeprowadzoną przez Agencję w 2011 r., z której wynika, że zanieczyszczenie powietrza z dużych zakładów przemysłowych kosztowało w 2009 r. Europę 102-169 mld EUR w przeliczeniu na wartość utraconych lat życia, gorszego stanu zdrowia, szkód w uprawach i innych strat ekonomicznych. W najbliższych miesiącach Agencja opublikuje aktualizację tego sprawozdania obejmującą nowsze dane.