Zanieczyszczenie powietrza w Europie wciąż na poziomie szkodliwym dla zdrowia

Sprawozdanie pt. „Jakość powietrza w Europie – sprawozdanie z 2013 r.” stanowi wkład EEA w prowadzony przez Komisję Europejską przegląd polityki w zakresie jakości powietrza i wpisuje się w realizację celów „Roku powietrza" w UE.

Pojazdy, działalność przemysłowa i rolnicza oraz gospodarstwa domowe przyczyniają się do zanieczyszczania powietrza w Europie. W sprawozdaniu wykazano, że pomimo zmniejszających się poziomów emisji i ograniczenia stężenia niektórych zanieczyszczeń powietrza w ostatnich dziesięcioleciach, problem zanieczyszczenia powietrza w Europie jest daleki od rozwiązania. Dwa konkretne typy zanieczyszczeń – pył zawieszony i ozon troposferyczny – w dalszym ciągu stanowią źródło problemów z oddychaniem i chorób układu krążenia oraz przyczyniają się do skracania długości życia. Zgodnie z najnowszymi wynikami badań poziom stężenia zanieczyszczeń powietrza, który można uznać za szkodliwy dla zdrowia człowieka, jest niższy niż pierwotnie sądzono.

Dyrektor wykonawczy EEA Hans Bruyninckx stwierdził: „Zanieczyszczenia powietrza są szkodliwe dla zdrowia człowieka i ekosystemów. Znaczna część ludności nie mieszka w środowisku uznanym za przyjazne dla zdrowia zgodnie z obowiązującymi normami. Aby wejść na ścieżkę zrównoważonego rozwoju, Europa będzie musiała podjąć ambitne działania wykraczające poza ramy obowiązującego prawodawstwa”.

Komisarz ds. środowiska Janez Potočnik dodał: „Jakość powietrza stanowi źródło poważnych obaw  wielu osób. Badania wykazują, że przeważająca większość obywateli jest świadoma wpływu, jaki jakość powietrza wywiera na zdrowie, dlatego też obywatele zwracają się do organów publicznych o podjęcie działań na szczeblu UE, krajowym i lokalnym, nawet w czasach polityki oszczędnościowej i  trudności ekonomicznych. Zamierzam odnieść się do tych obaw w przygotowywanym przez Komisję przeglądzie polityki w zakresie jakości powietrza”.

W okresie od 2009 do 2011 r. nawet do 96 % mieszkańców miast było narażonych na oddziaływanie drobnego pyłu zawieszonego (PM2,5) i nawet do 98 % - na oddziaływanie ozonu troposferycznego (O3) w stężeniach przekraczających bezpieczne poziomy wyznaczone w wytycznych WHO. Mniejszy odsetek obywateli UE był narażony na oddziaływanie tych zanieczyszczeń w stężeniach przekraczających dopuszczalne wartości lub cele wyznaczone w prawodawstwie unijnym. Wspomniane dopuszczalne wartości lub cele UE są w niektórych przypadkach mniej restrykcyjne niż poziomy wyznaczone w wytycznych WHO. Zob. dane EEA dotyczące poziomu narażenia w UE.

Problem dotyczy nie tylko miast – w sprawozdaniu stwierdzono, że poziom zanieczyszczenia powietrza na niektórych obszarach wiejskich również jest znaczny.

Różnice pomiędzy poszczególnymi państwami europejskimi zostały przedstawione w serii zestawień poświęconych poszczególnym krajom, dołączonej do głównych ustaleń.

Należy dodać, iż odnotowano także szereg sukcesów w obniżaniu emisji zanieczyszczeń do powietrza – np. w ciągu ostatniego dziesięciolecia zmniejszono emisję dwutlenku siarki generowanego przez elektrownie, przemysł i transport, dzięki czemu udało się zredukować negatywne skutki oddziaływania tej substancji na ludzkie zdrowie i na środowisko. Stopniowe wycofywanie benzyny ołowiowej przyczyniło się z kolei do zmniejszenia stężeń ołowiu w powietrzu – osiągnięcie istotne z racji szkodliwego wpływu wywieranego przez ten metal na rozwój układu nerwowego.

Eutrofizacja

Poza obawami związanymi ze stanem zdrowia mieszkańców UE w sprawozdaniu zwrócono również uwagę na problemy środowiskowe takie jak eutrofizacja, czyli uszkodzenie ekosystemu m.in. wskutek nadmiernej podaży azotu, stanowiące zagrożenie dla różnorodności biologicznej. Eutrofizacja jest nadal powszechnym problemem, który dotyka większość ekosystemów w Europie.

Emisje niektórych zanieczyszczeń zawierających azot uległy zmniejszeniu, np. emisje tlenków azotu i emisje amoniaku obniżono w okresie od 2002 r. odpowiednio o 27% i 7%. Poziom redukcji emisji był jednak mniejszy niż oczekiwano, a osiem państw członkowskich UE naruszyło prawnie określone pułapy emisji rok po upływie terminu na ich dotrzymanie. Rozwiązanie problemu eutrofizacji wymaga zatem dalszych działań służących zmniejszeniu emisji azotu.