Europa musi racjonalniej zużywać wodę

W sprawozdaniu Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) „W kierunku racjonalnego zużywania zasobów wodnych w Europie” przedstawiono argumenty przemawiające za zintegrowanym zarządzaniem wodami, począwszy od sprawniejszego wdrażania istniejącego prawodawstwa.

„W wielu regionach Europy zasoby wodne są zagrożone i sytuacja ta pogarsza się” – powiedziała Jacqueline McGlade, dyrektor wykonawcza EEA.

„Rolnictwo, produkcja energii, przemysł, publiczne systemy zaopatrzenia w wodę i ekosystemy są równie istotne i wszystkie konkurują o ten ograniczony zasób. Zmiana klimatu sprawia, że dostawy wody są mniej przewidywalne, zatem jest niezwykle ważne, by dla dobra wszystkich użytkowników Europa racjonalniej korzystała z wody. Zasobami wodnymi należy zarządzać równie skutecznie, jak każdym innym zasobem naturalnym posiadanym przez dany kraj”.

Niedobory wody mają poważne konsekwencje dla gospodarek zależnych od rolnictwa i przemysłu. W niektórych częściach Europy doprowadziły one nawet do ograniczeń w korzystaniu z wody pitnej. Niedobory wody mają również pośredni wpływ na gospodarkę, ponieważ zmniejszone przepływy rzek, obniżanie się poziomu wód jezior i wód podziemnych oraz zanikanie terenów podmokłych mogą mieć destrukcyjny wpływ na naturalne systemy będące podstawą produktywności gospodarczej.

Coraz częściej w niektórych częściach Europy dochodzi do poważnej rywalizacji o zasoby wodne. W całej Unii Europejskiej rolnictwo zużywa około jednej czwartej wody pochodzącej ze środowiska naturalnego, choć w Europie Południowej wskaźnik ten może sięgać 80%. Ponadto, publiczne systemy zaopatrzenia w wodę odpowiadają za jedną piątą zużycia wody w całej Europie,  z czego ponad jedna czwarta wykorzystywana jest do spłukiwania toalet. Również elektrownie wodne zmieniają naturalną strukturę i bieg rzek i stan jezior, co ma konsekwencje dla ekosystemów.

Jednym z sektorów, w którym łatwo uzyskać korzyści z większej efektywności jest rolnictwo, ponieważ do nawadniania upraw nieskutecznie zużywa się dużo wody. Według niektórych szacunków, w Europie można zaoszczędzić jedną czwartą wody wykorzystywanej do nawadniania, jedynie wymieniając typ stosowanych rur lub kanałów. Można też zwiększyć skuteczność publicznych systemów zaopatrzenia w wodę – w niektórych państwach członkowskich UE dochodzi do utraty aż 50% wody pitnej.

Ze sprawozdania wynika, że niewydajne wykorzystanie wody prowadzi również do zwiększonego korzystania z energii, co wiąże się z dodatkowymi kosztami finansowymi i środowiskowymi. Energia konieczna do przepompowania i uzdatniania wody słodkiej na wodę pitną wynosi zazwyczaj około 0,6 kWh/m³, natomiast odsolenie wody morskiej zwiększa pobór energii do około 4 kWh/m³. W niektórych krajach Europy stosuje się technikę odsalania wody morskiej, w szczególności w Hiszpanii, która jest jednym z liderów odsalania w skali światowej.

Władze powinny określić jasne cele środowiskowe dotyczące zużycia wody, mając na uwadze zapewnienie trwałości dostaw – głosi sprawozdanie. Cele takie będą różnić się w zależności od dostępnych zasobów, ale należy je opracować w taki sposób, by zapewnić środowisku naturalnemu wystarczającą ilość wody. Konieczne jest pewnego rodzaju „rozdzielenie zależności” (ang. decoupling), tak by wzrastająca wydajność gospodarcza nie pociągała za sobą zwiększonego zużycia wody i zwiększonego oddziaływania na środowisko.

W przeszłości ceny za wodę w Europie rzadko odzwierciedlały rzeczywisty finansowy koszt zaopatrzenia w wodę, czy też koszty ekonomiczne dla środowiska. Doprowadziło to do zanieczyszczenia i niedoboru wody, co obciąża kosztami środowisko i społeczeństwo. Na przykład, ogół społeczeństwa musi płacić za koszt uzdatniania wody pitnej zanieczyszczonej przez rolnictwo lub przemysł. Określenie prawdziwej ceny za wodę może stanowić zachętę do bardziej wydajnego korzystania z wody i innowacji technologicznych. Skuteczne stosowanie podatków, dotacji, mechanizmów rynkowych, programów cenowych i innych instrumentów ekonomicznych również może pomóc w zrównoważeniu wzajemnie wykluczających się potrzeb związanych z wodą.

W nadchodzących miesiącach „Blueprint to safeguard Europe’s waters” („Plan ochrony wód w Europie”) opublikowany przez Komisję Europejską będzie stanowił podstawę prac ustawodawczych w tej dziedzinie. W 2012 r. EEA opublikuje serię sprawozdań na tematy powiązane z wodą, analizując wyzwania i możliwości w tym obszarze.