13. Technologische ongevallen en natuurrampen

13. Technologische ongevallen en natuurrampen

Voornaamste bevindingen

Het aantal grote bedrijfsongevallen dat jaarlijks in de EU wordt gemeld, is sinds 1984 ongeveer gelijk gebleven. Gelet op het feit dat sindsdien zowel de melding van ongevallen is verbeterd als de industriële activiteit is toegenomen, valt aan te nemen dat het aantal ongevallen per eenheid activiteit is afgenomen. Er is momenteel geen databank die ook informatie over bedrijfsongevallen in de LMOE en de NOS bevat.

Uitgaande van de Internationale schaal voor nucleaire voorvallen (INES) van de Internationale Organisatie voor Atoomenergie, hebben zich sinds 1986 (Tsjernobyl - INES-niveau 7) in Europa geen “ongevallen” (INES-niveaus 4-7) meer voorgedaan. Bij de meeste voorvallen die zijn gemeld, ging het om “anomalieën” (INES-niveau 1), en in enkele gevallen was er sprake van een “incident” (INES-niveaus 2-3).

Het jaarlijkse aantal grote ongelukken met olieverontreiniging op zee is de afgelopen tien jaar wereldwijd aanzienlijk verminderd. Drie van de grootste olierampen die zich ooit in de wereld hebben voorgedaan, vonden de laatste paar jaar echter in West-Europa plaats. Deze calamiteiten waren verantwoordelijk voor een groot deel van de totale olievervuiling.

Met betrekking tot veel activiteiten die aanleiding kunnen geven tot grote ongevallen, is er sprake van een almaar groeiende intensiteit. Ook neemt in sommige gevallen de kwetsbaarheid van deze activiteiten en van infrastructuren voor natuurrampen toe. De Seveso II-richtlijn verschaft door zijn grote reikwijdte en uitgebreidheid en door zijn gerichtheid op ongevalpreventie een groot deel van het noodzakelijke kader voor een beter risicobeheer. De industrie en de regelgevende en planningautoriteiten moeten nu overgaan tot de toepassing ervan. De richtlijn verschaft tevens een model voor Oost-Europa, waar zo’n breed transnationaal kader niet bestaat. Maar er is ook een algemene behoefte voor de aanpak van andere dan industriële rampen.

In de jaren negentig vond een uitzonderlijk groot aantal overstromingen plaats die veel schade veroorzaakten en tal van slachtoffers eisten. Hoewel de meest waarschijnlijke oorzaak voor deze overstromingen natuurlijke variaties in de waterhuishouding zijn, zijn de effecten ervan mogelijk versterkt door de menselijke invloed op de hydrologische kringloop.

13.1. Inleiding

De meeste effecten voor het milieu die in dit rapport beschreven worden, zijn een gevolg van gewone menselijke activiteiten zoals de productie en het gebruik van energie, industrie, transport en landbouw. De gezondheid van de mens en het milieu kunnen echter ook aangetast worden door ernstige technologische ongevallen en extreme natuurrampen.

Zulke ongevallen en rampen vormen een unieke klasse milieuproblemen. Ze zijn vooral reden tot bezorgdheid vanwege de mogelijke omvang van de gevolgen (vandaar de belangstelling van de pers en het publiek die ze teweegbrengen), de onvoorspelbaarheid ervan (vandaar het gebleken gebrek aan beheersbaarheid en de moeilijkheid om er adequaat op voorbereid te zijn) en de onzekerheden over de consequenties ervan. Er is vaak weinig bekend over de beweging in het milieu van stoffen die kunnen vrijkomen, en over hun gevolgen voor het milieu en de gezondheid. Er kunnen ook onvoorziene reacties optreden met de omgeving op het moment van de ramp, hetgeen bijdraagt aan de onzekerheid.

Hoewel statistieken over gebeurtenissen in het verleden enige indicatie kunnen geven van mogelijk te verwachten voorvallen in de toekomst, sluit de complexiteit van de oorzaken die tot deze gebeurtenissen leiden (met betrekking tot sociale factoren en ingewikkelde milieuproblemen zoals klimaatsveranderingen), elke voorspelling uit over het of, wanneer of waar in de toekomst gebeurtenissen zich zullen voordoen. Deze onzekerheden betekenen in combinatie met die welke verband houden met de aard en grootte van de eruit voortvloeiende gevolgen, dat grote technologische ongevallen en natuurrampen moeten worden beschouwd als belangrijke risicofactoren die beoordeeld en beheerst dienen te worden.

In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op vier soorten gebeurtenissen: 

• grote ongevallen bij industriële installaties;

• ongevallen bij nucleaire installaties;

• ongevallen bij transport over zee en op offshore-installaties;

• rampen die veroorzaakt worden door natuurlijke risico’s en de mogelijke verergering door de mens ervan.

In dit hoofdstuk wordt een overzicht van dergelijke gebeurtenissen in Europa gedurende ongeveer de laatste tien jaar gegeven en worden de tendensen in het vóórkomen ervan en de oorzaken en gevolgen voor de gezondheid van de mens en het milieu behandeld.

13. Technologische ongevallen en natuurrampen (.pdf)