11. Achteruitgang bodemkwaliteit

11. Achteruitgang bodemkwaliteit

Voornaamste bevindingen

In West-Europa zijn meer dan 300.000 locaties geïdentificeerd die mogelijk verontreinigd zijn, maar het geschatte aantal in heel Europa is vele malen groter.

Ofschoon in het Milieuprogramma voor Europa werd opgeroepen tot het identificeren van verontreinigde locaties, is er voor veel landen nog geen volledig overzicht. De omvang van het probleem valt moeilijk te beoordelen, omdat het ontbreekt aan algemeen aanvaarde definities. De Europese Commissie bereidt momenteel een witboek over milieuaansprakelijkheid voor; voor volgende stappen is het wellicht nodig overeenstemming te bereiken over definities van bodemverontreiniging. In de meeste West-Europese landen bestaan regelgevende kaders die toekomstige incidenten moeten voorkómen en ervoor moeten zorgen dat bestaande verontreinigde locaties worden gesaneerd.

In Oost-Europa vormt bodemverontreiniging rond verlaten militaire terreinen het grootste gevaar. Het merendeel van de landen in de regio is begonnen met een evaluatie van de hiermee samenhangende problemen. Tal van LMOE en de NOS moeten echter nog het regelgevend en financieel kader ontwikkelen dat nodig is voor de aanpak van verontreinigde locaties.

Een ander ernstig probleem is grondverlies door het afdichten van de bodem onder constructies zoals industriële gebouwen en vervoersinfrastructuur, waarmee voor toekomstige generaties de mogelijke gebruiksfuncties van de grond worden verminderd.

Bodemerosie neemt toe. Circa 115 miljoen hectare grond heeft te lijden onder watererosie en 42 miljoen onder winderosie. Het probleem is het grootst in het Middellandse-Zeegebied, vanwege de broze milieusituatie daar. Maar ook in de rest van Europa hebben de meeste landen met problemen te maken. Bodemerosie wordt versterkt door het uit gebruik nemen van grond en door bosbranden, met name in marginale gebieden. Strategieën om versnelde bodemerosie tegen te gaan, zoals bebossing, ontbreken in de meeste gebieden.

Bijna vier miljoen hectare grond heeft te lijden onder bodemverzilting, met name in landen rond de Middellandse Zee en in Oost-Europa. De hoofdoorzaken zijn overexploitatie van watervoorraden als gevolg van irrigatie door de landbouw, bevolkingstoename, industriële en stedelijke ontwikkeling en de groei van het toerisme in kustgebieden. De belangrijkste effecten op cultuurgronden zijn een lagere gewasopbrengst of zelfs het volledig mislukken van de oogst. Een strategie voor de bestrijding van bodemverzilting ontbreekt in veel landen.

Door bodemerosie en -verzilting is in de meest kwetsbare gebieden, met name het Middellandse-Zeegebied, het gevaar van woestijnvorming toegenomen. Informatie over de omvang en ernst van woestijnvorming is beperkt. Het is noodzakelijk meer preventiemaatregelen te ontwikkelen, mogelijk in het kader van het VN-verdrag ter bestrijding van woestijnvorming.

11.1. Inleiding

Zoals in zoveel landen van de wereld, gaan bodems in Europa in kwaliteit achteruit door menselijke activiteiten als landbouw, industrie, stedelijke ontwikkeling en toerisme.

Hoewel grond, in principe, een hernieuwbare hulpbron is, zijn de natuurlijke processen die de bodem vormen, erg langzaam. Bodems die door te intensief gebruik of op andere manieren zijn aangetast, hebben vaak duizenden jaren nodig om volledig te herstellen. Hoewel bodemproblemen in Europa over het algemeen minder ernstig zijn dan in sommige andere delen van de wereld, komen lokale bodemverontreiniging, verzilting, grondverdichting, watererosie en winderosie in grote gebieden voor.

Een voorbeeld van de snelheid waarmee Europese bodems voorgoed verloren gingen, is de stedelijke ontwikkeling in de jaren zeventig die tot gevolg had dat mogelijk productief land verdween met een snelheid van ongeveer 120 ha per dag in Duitsland, 35 ha per dag in Oostenrijk en 10 ha per dag in Zwitserland (Van Lynden, 1995).

In West-Europa zijn meer dan 300.000 locaties geïdentificeerd die mogelijk verontreinigd zijn. Toenemende zoutconcentraties en alkaliteit hebben bijna 4 miljoen ha grond aangetast, voornamelijk in de landen rond de Middellandse Zee en in Oost-Europese landen. In Europa heeft ongeveer 115 miljoen ha grond te lijden onder watererosie en 42 miljoen ha onder winderosie. Woestijnvorming treedt vooral op in het Middellandse-Zeegebied vanwege de broze milieusituatie daar.

11. Achteruitgang bodemkwaliteit (.pdf)