Μεταφορές

Οι μεταφορές καταναλώνουν το ένα τρίτο της συνολικής τελικής ενέργειας στην ΕΕ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ενέργειας προέρχεται από το πετρέλαιο. Αυτό σημαίνει ότι οι μεταφορές ευθύνονται για μεγάλο μέρος των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ και συμβάλλουν σημαντικά στην κλιματική αλλαγή. Ενώ οι περισσότεροι από τους άλλους οικονομικούς τομείς, όπως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και η βιομηχανία, έχουν μειώσει τις εκπομπές τους από το 1990, οι εκπομπές που προέρχονται από τις μεταφορές έχουν αυξηθεί. Αντιπροσωπεύουν πλέον πάνω από το ένα τέταρτο των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ. Η τάση αυτή δεν φαίνεται να αντιστρέφεται προς το παρόν. Αυτό καθιστά τον τομέα των μεταφορών σημαντικό εμπόδιο στην υλοποίηση των στόχων της ΕΕ για την προστασία του κλίματος. Τα αυτοκίνητα, τα ημιφορτηγά, τα φορτηγά και τα λεωφορεία παράγουν πάνω από το 70 % των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που προέρχονται από τις μεταφορές. Οι υπόλοιπες εκπομπές προέρχονται κυρίως από τη ναυτιλία και τις αεροπορικές μεταφορές.

Επίσης, οι μεταφορές εξακολουθούν να αποτελούν σημαντική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ιδίως στις πόλεις. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι, όπως τα αιωρούμενα σωματίδια (PM) και το διοξείδιο του αζώτου (NO₂), βλάπτουν την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Παρότι η ατμοσφαιρική ρύπανση από τις μεταφορές έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία χάρη στην εισαγωγή προτύπων ποιότητας των καυσίμων, την εφαρμογή των προτύπων Euro για τις εκπομπές οχημάτων και τη χρήση καθαρότερων τεχνολογιών, οι συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικών ρύπων εξακολουθούν να είναι πολύ υψηλές.

Η ηχορύπανση αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα για την υγεία το οποίο συνδέεται με τις μεταφορές. Η οδική κυκλοφορία είναι η πλέον εκτεταμένη πηγή θορύβου, τα επιβλαβή επίπεδα του οποίου επηρεάζουν πάνω από 100 εκατομμύρια άτομα στις χώρες μέλη του ΕΟΠ. Η εναέρια κυκλοφορία και οι σιδηρόδρομοι αποτελούν επίσης σημαντικές πηγές θορύβου.

Επιπλέον, οι υποδομές μεταφορών έχουν σοβαρό αντίκτυπο στο τοπίο, διότι διαιρούν φυσικές περιοχές σε μικρά τμήματα γης, με σοβαρές συνέπειες για τα ζώα και τα φυτά.

Πολιτικές της ΕΕ

Η μείωση των δυσμενών επιπτώσεων των μεταφορών αποτελεί σημαντικό στόχο πολιτικής της ΕΕ. Τα κύρια πεδία δραστηριότητας είναι η στροφή των μεταφορών προς τους λιγότερο ρυπογόνους και τους πλέον αποδοτικούς τρόπους μεταφοράς, η εφαρμογή πιο βιώσιμων τεχνολογιών στον τομέα των μεταφορών, των καυσίμων και των υποδομών και η διασφάλιση ότι οι τιμές των μεταφορών αντικατοπτρίζουν πλήρως τον αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον και την υγεία.

Τα έγγραφα στρατηγικής της ΕΕ εστιάζουν στην απαλλαγή των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές. Η στρατηγική που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2018 «Καθαρός πλανήτης για όλους: Ένα ευρωπαϊκό, στρατηγικό, μακρόπνοο όραμα για μια ευημερούσα, σύγχρονη, ανταγωνιστική και κλιματικά ουδέτερη οικονομία» επιδιώκει να χαράξει την πορεία μετάβασης προς μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε ολόκληρη την ΕΕ έως το 2050. Όσον αφορά τις μεταφορές, υπογραμμίζεται η ανάγκη συστημικής προσέγγισης, τονίζεται η σημασία της στροφής σε τρόπους μεταφορών χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και σε οχήματα μηδενικών εκπομπών, υπογραμμίζεται ο κεντρικός ρόλος του εξηλεκτρισμού και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και επισημαίνεται η ανάγκη βελτίωσης της λειτουργικής απόδοσης. Απευθύνεται επίσης έκκληση για καλύτερο πολεοδομικό σχεδιασμό και πλήρη αξιοποίηση των οφελών των δημόσιων συγκοινωνιών. Ομοίως, από το 2016, η «Ευρωπαϊκή στρατηγική για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών» έχει προσδιορίσει ως τομείς προτεραιότητας για την ανάληψη δράσης την ανάπτυξη ενός αποδοτικότερου συστήματος μεταφορών, την ταχεία διάδοση της χρήσης καυσίμων χαμηλών εκπομπών και τη μετάβαση σε οχήματα χαμηλών και μηδενικών εκπομπών.

Επιπλέον, η νομοθεσία της ΕΕ θεσπίζει δεσμευτικούς κανόνες που καλύπτουν το περιβάλλον και τις επιπτώσεις των μεταφορών στην υγεία. Σε αυτούς περιλαμβάνονται όρια εκπομπών για τα αυτοκίνητα, τα ημιφορτηγά, τα φορτηγά και τα λεωφορεία, ειδικές απαιτήσεις για τα καύσιμα κίνησης, χάρτες θορύβου και σχέδια δράσης για τη διαχείριση του θορύβου από μεγάλες υποδομές μεταφορών, όπως οι αερολιμένες.

Δραστηριότητες του ΕΟΠ

Ο ΕΟΠ συλλέγει και δημοσιεύει δεδομένα για όλα τα νέα αυτοκίνητα και ημιφορτηγά που έχουν ταξινομηθεί στην Ευρώπη, σύμφωνα με τους κανονισμούς (ΕΚ) αριθ. 443/2009 και (ΕΕ) αριθ. 510/2011. Τα δεδομένα αυτά είναι απαραίτητα για την αξιολόγηση της απόδοσης του νέου στόλου οχημάτων και περιλαμβάνουν στοιχεία σχετικά με τις εκπομπές CO₂ και το βάρος των οχημάτων. Στο μέλλον, η συλλογή δεδομένων θα επεκταθεί στα φορτηγά και τα λεωφορεία. Ο ΕΟΠ συλλέγει επίσης από τις χώρες μέλη του δεδομένα εθνικών απογραφών για τα αέρια του θερμοκηπίου και τους ατμοσφαιρικούς ρύπους, τα οποία παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τη συμβολή των μεταφορών στην κλιματική αλλαγή και την ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη. Επιπλέον, ο ΕΟΠ διαχειρίζεται τη διαδικασία υποβολής εκθέσεων στο πλαίσιο της οδηγίας 98/70/ΕΚ για την ποιότητα των καυσίμων, η οποία επιβάλλει στους προμηθευτές καυσίμων απαιτήσεις για μείωση της έντασης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα καύσιμα που προορίζονται για τις οδικές μεταφορές.

Άλλη μία σημαντική δραστηριότητα του ΕΟΠ είναι ο μηχανισμός υποβολής εκθέσεων για τις μεταφορές και το περιβάλλον (TERM). Μέσω αυτού του μηχανισμού, ο ΕΟΠ παρακολουθεί τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των μεταφορών στην Ευρώπη. Ο μηχανισμός TERM βασίζεται σε ένα σύνολο δεικτών που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της προόδου προς την επίτευξη των στόχων πολιτικής που σχετίζονται με τις μεταφορές. Ο ΕΟΠ δημοσιεύει επίσης την ετήσια έκθεση για τις τρέχουσες εξελίξεις στον τομέα των μεταφορών, η οποία εστιάζει σε διαφορετικό θέμα κάθε χρόνο. Η διερεύνηση της συμβολής των μεταφορών στην ηχορρύπανση περιλαμβάνεται επίσης στα καθήκοντα του ΕΟΠ.