Ενίσχυση της βιωσιμότητας των μεταφορών στην Ευρώπη

Τι αφορά η «έκθεση TERM» του ΕΟΠ;

Tommaso:

Η λέξη «TERM» αποτελεί τα αρχικά της ονομασίας Transport and Environment Reporting Mechanism («Μηχανισμός υποβολής εκθέσεων για τις μεταφορές και το περιβάλλον»). Πρόκειται για ετήσια έκθεση του ΕΟΠ, η οποία εξετάζει σε γενικές γραμμές τις τάσεις και τις προκλήσεις σε ό,τι αφορά το σύστημα κινητικότητας της Ευρώπης. Παρέχει επίσης μια ετήσια αξιολόγηση του τομέα των μεταφορών, επισημαίνοντας τα σημεία στα οποία σημειώνονται βελτιώσεις αλλά και εκείνα στα οποία χρειάζεται να καταβληθούν ακόμα περισσότερες προσπάθειες.

Η έκθεση TERM αποτελεί σημαντικό μέρος του έργου που επιτελούμε με σκοπό την υποστήριξη των φιλόδοξων στόχων της Ευρώπης για το περιβάλλον και το κλίμα. Μέχρι στιγμής, η πρόοδος που κατάφερε το σύστημα κινητικότητας όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών και τη στροφή προς πιο βιώσιμους τρόπους μεταφοράς υπήρξε ελάχιστη και περιορισμένη. Οι έγκαιρες και εφαρμόσιμες γνώσεις, όπως αυτές που παρουσιάζονται στις εκθέσεις του TERM, αποτελούν βασικό στοιχείο για την καθοδήγηση της διαδικασίας προς την επίτευξη της βιωσιμότητας.

Ποια ήταν τα κύρια πορίσματα της πρόσφατης έκθεσης TERM;

Rasa:

Η αναμενόμενη στροφή προς τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών.

Rasa Narkeviciute

Η έκθεση TERM του 2021 ξεκινά αναδεικνύοντας ως ζήτημα το γεγονός ότι ο τομέας των μεταφορών ευθύνεται για περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ. Οι οδικές μεταφορές αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο αυτών των εκπομπών, οι οποίες τα τελευταία 30 χρόνια έχουν επίσης αυξηθεί κατά σχεδόν 30%.

Με τα υφιστάμενα μέτρα πολιτικής, το ποσοστό των εκπομπών για τις οποίες ευθύνεται ο τομέας των μεταφορών προβλέπεται μεν να μειωθεί, όχι ωστόσο επαρκώς ώστε ο τομέας να συμβάλει επαρκώς στην επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.

Οι εκπομπές από τα αυτοκίνητα και τα βαρέα φορτηγά οχήματα και τα φορτηγά αυξήθηκαν κυρίως λόγω της αυξανόμενης ζήτησης στον τομέα των μεταφορών. Τα ίδια τα οχήματα έχουν μεν καταστεί πιο αποδοτικά, καθώς εκπέμπουν λιγότερους ρύπους ανά χιλιόμετρο που διανύουν, όχι ωστόσο αρκετά αποδοτικά ώστε να καλύψουν την αυξανόμενη δραστηριότητα.

Τι πρέπει να συμβεί για να αλλάξει η τάση αύξησης των εκπομπών;

Rasa:

Η αναμενόμενη στροφή προς τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών. Ωστόσο το γεγονός αυτό σημαίνει επίσης ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και η αποδοτικότητά της πρόκειται να αποκτήσουν όλο και μεγαλύτερη σημασία. Είναι σημαντικό ότι οι εκπομπές από το οδικό δίκτυο δεν θα μεταφέρονται απλώς σε κάποιον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής που βρίσκεται σε κάποια άλλη τοποθεσία, αλλά ότι θα πραγματοποιήσουμε και τις αναγκαίες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Προκειμένου να συμβάλει στην ευρύτερη βιωσιμότητα των μεταφορών, ο εξηλεκτρισμός θα πρέπει να συνδυαστεί με αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης του συστήματος κινητικότητάς μας. Απαιτείται η μετάβαση σε πιο βιώσιμους τρόπους μεταφοράς, καθώς και η εστίαση όχι μόνο στη δραστηριότητα των μεταφορών, αλλά και στη προσβασιμότητα των χώρων εργασίας και των υπηρεσιών. Για τον σκοπό αυτό, απαιτείται ευρύτερος πολιτικός σχεδιασμός. Για παράδειγμα, ο πολεοδομικός σχεδιασμός είναι δυνατό να μεριμνά για την επάρκεια χώρου για τη δημιουργία υποδομών ποδηλασίας, και παράλληλα να τοποθετεί τις διάφορες υπηρεσίες, τις περιοχές εμπορικής δραστηριότητας και τις κατοικημένες περιοχές σε πιο κοντινή απόσταση μεταξύ τους.

Τι μέτρα λαμβάνουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη για να ανταποκριθούν σε αυτές τις προκλήσεις;

Rasa: 

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στήριξε πρόσφατα τον προτεινόμενο στόχο για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών από τα καινούργια αυτοκίνητα και ημιφορτηγά έως το 2035. Εάν συμφωνήσουν και τα κράτη μέλη, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των εκπομπών που θα παράγονται στους ευρωπαϊκούς δρόμους τις επόμενες δεκαετίες.

Η Στρατηγική για τη βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα περιλαμβάνει επίσης στόχους που σχετίζονται με τη μετάβαση σε πιο βιώσιμους τρόπους μεταφοράς. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνει στόχους για την αύξηση των υπηρεσιών σιδηροδρομικών γραμμών υψηλής ταχύτητας, των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών και των θαλάσσιων μεταφορών μέσω πλωτών οδών.

Τι άλλο έργο επιτελεί ο ΕΟΠ σε θέματα που αφορούν τις μεταφορές;

Rasa:

Ο ΕΟΠ συλλέγει μεγάλες ποσότητες δεδομένων σχετικά με τα οχήματα και τα καύσιμα από τις ευρωπαϊκές χώρες και από τους κατασκευαστές οχημάτων. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται δεδομένα για τα καινούργια αυτοκίνητα, τα ημιφορτηγά, τα φορτηγά, τα λεωφορεία και τα ρυμουλκούμενα που ταξινομούνται εντός της ΕΕ, τα οποία μας επιτρέπουν να αξιολογούμε την αποδοτικότητα του νέου στόλου οχημάτων. Συλλέγουμε επίσης δεδομένα σχετικά με τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στις οδικές μεταφορές και στα κινητά μηχανήματα στην Ευρώπη. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται ο τύπος και η ποσότητα των χρησιμοποιούμενων καυσίμων, καθώς και οι εκπομπές που σχετίζονται με την εξόρυξη, την επεξεργασία και τη διανομή των εν λόγω καυσίμων. Όσον αφορά τα βιοκαύσιμα, εξετάζουμε επίσης τις επιπτώσεις της έμμεσης αλλαγής της χρήσης γης.

Αναλύουμε τα δεδομένα αυτά με σκοπό την παρακολούθηση της προόδου της επίτευξης των στόχων πολιτικής μέσω τακτικών αξιολογήσεων με δείκτες, τους οποίους δημοσιεύουμε στον ιστότοπό μας. Εκτός από τη χρήση των δικών μας δεδομένων, καταρτίζουμε επίσης δείκτες σχετικούς με την πολιτική με βάση ευρύτερα δεδομένα του ΕΟΠ ή εξωτερικά δεδομένα όπως, για παράδειγμα, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από τις μεταφορές, και, αργότερα εντός του τρέχοντος έτους, το μερίδιο των εκπομπών από τα λεωφορεία και τα τρένα στο σύνολο των μεταφορών.

Tommaso: 

Ο ΕΟΠ εκτελεί επίσης εργασίες και σε άλλα πεδία του συστήματος κινητικότητας και του τομέα των μεταφορών. Ορισμένες από τις επιπλέον δραστηριότητες που διεξάγονται επί του παρόντος αφορούν τους τομείς της ναυτιλίας και της αεροπορίας, για τους οποίους συντάσσουμε νέες εκδόσεις τομεακών εκθέσεων, σε συνεργασία με τους εταίρους μας σε άλλους οργανισμούς της ΕΕ.

Πρόκειται για την περιβαλλοντική έκθεση για τις ευρωπαϊκές θαλάσσιες μεταφορές, την οποία εκδίδουμε σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα, και την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική έκθεση για την αεροπορία, την οποία εκδίδουμε σε συνεργασία με τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ασφάλεια της Αεροπορίας και τον Eurocontrol (Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια της Αεροναυτιλίας). 

Ποιο είναι το θέμα της επόμενης έκθεσης TERM του ΕΟΠ;

Tommaso: 

Αυτή τη στιγμή ετοιμάζουμε την επόμενη έκδοση της έκθεσης TERM με στόχο τη δημοσίευσή της αργότερα εντός του τρέχοντος έτους. Θα έχει ως θέμα το μεγάλο κεφάλαιο της ψηφιοποίησης του συστήματος κινητικότητας και θα εξετάζει πολλές καινοτομίες που καθίστανται δυνατές μέσω των ψηφιακών τεχνολογιών και τον τρόπο με τον οποίο αυτές μπορούν να επηρεάσουν τον τομέα, το περιβάλλον και τη ζωή μας.

Rasa Narkeviciute και Tommaso Selleri, εμπειρογνώμονες του ΕΟΠ σε θέματα μεταφορών και περιβάλλοντος